Đóng cống ngăn mặn, trữ nước ngọt, bảo vệ vườn cây trái 

Mặc dù xâm nhập mặn đang có xu hướng gay gắt hơn so với giai đoạn đầu mùa khô, nhưng nhờ sớm triển khai các kế hoạch phòng, chống và đẩy mạnh tuyên truyền đã giúp các địa phương và người dân trong tỉnh chủ động ứng phó, từng bước thích nghi, hạn chế ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất nông nghiệp của địa phương. 

Thích ứng linh hoạt với hạn mặn

Tại xã Thanh Bình, huyện Vũng Liêm, trong các ngày từ 4-11/3 đã ghi nhận đợt mặn với nồng độ cao từ 3 - 7 ‰ và sau đó giảm dần, hiện duy trì ở mức cao gần 5‰. Để chủ động ứng phó với diễn biến của xâm nhập mặn, chính quyền địa phương đã tập trung vận hành hiệu quả hệ thống cống ngăn mặn, tranh thủ lấy nước ngọt dự trữ để phục vụ sản xuất của người dân. Trên các trang mạng xã hội, các nhóm thông tin về phòng, chống hạn mặn và hệ thống truyền thanh của địa phương cập nhật liên tục thông báo của Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn xã Thanh Bình về tình hình và những khuyến cáo cụ thể, phù hợp với từng mức độ để người dân có phương án ứng phó.

Điển hình, trong đợt mặn cao điểm kéo dài vừa qua, Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn xã đề nghị người dân đóng tất cả mặt cống trên phần đất của mình; khuyến cáo không bơm nước trực tiếp từ dưới sông, rạch lên để tưới cây trồng; kiểm tra nguồn nước trước khi tưới; thường xuyên theo dõi tình hình xâm nhập mặn trên hệ thống truyền thanh của xã, huyện để có kế hoạch sản xuất phù hợp.

Qua tuyên truyền, kết hợp kinh nghiệm của người dân về phòng, chống hạn mặn trong những năm qua, công tác ứng phó xâm nhập mặn được người dân triển khai chủ động và tích cực. Hầu hết các hộ gia đình trên địa bàn xã đã tự trang bị máy đo độ mặn, áp dụng phương pháp tưới tiết kiệm, đồng thời tận dụng hoặc bố trí công cụ trữ nước ngọt để có thể phục vụ tưới tiêu từ 10-15 ngày khi độ mặn lên cao.

Những ngày qua, ông Phẩm Văn Tiếu (xã Thanh Bình, huyện Vũng Liêm) đều đặn cập nhật diễn biến xâm nhập mặn để chủ động trong việc tưới nước cho vườn sầu riêng. Rút kinh nghiệm từ đợt mặn lịch sử mùa khô 2015-2016 khiến vườn cây ăn trái của gia đình bị thiệt hại, mấy năm nay ông luôn quan tâm cải tạo ao vườn, thường xuyên kiểm tra cống, xây dựng hệ thống trữ nước ngọt để dự trữ nguồn nước tưới riêng, đảm bảo an toàn cho vườn sầu riêng đang rộ trái.

Ông Phẩm Văn Tiếu cho biết: “Sầu riêng rất nhạy mặn, chỉ cần tưới nước mặn hơn 0,2‰ là bị ảnh hưởng, nên từ sau đợt mặn năm 2016 đến nay, mỗi nhà đều tự trang bị hệ thống ngăn mặn riêng. Mấy năm nay, người dân yên tâm hơn khi địa phương cập nhật thường xuyên về độ mặn để kịp thời đóng cống ngăn mặn, trữ nước ngọt. Đặc biệt, khi độ mặn tăng cao, vườn cây của người dân được bảo vệ an toàn bởi 3 vòng khép kín: Hệ thống cống ngăn mặn ở các vàm sông lớn, hệ thống đê bao khép kín và hệ thống cống, bọng của mỗi gia đình. Bên cạnh đó, một số gia đình còn chuẩn bị sẵn hồ, dụng cụ trữ nước ngọt để đề phòng khi mặn kéo dài, các ao rạch cạn nước. Nhờ vậy, các vườn cây phát triển tốt, người dân yên tâm sản xuất."

Theo Phó Chủ tịch UBND xã Thanh Bình Nguyễn Văn Chung, toàn xã hiện có trên 1.187ha cây ăn trái với hai loại cây trồng chủ lực là sầu riêng và bưởi. Xác định địa phương có nguy cơ chịu ảnh hưởng cao bởi xâm nhập mặn gay gắt, ngay từ đầu mùa khô năm 2023-2024, xã đã sớm hoàn tất việc nạo vét các kênh rạch, sửa chữa, bảo vệ các mặt đập cống, đồng thời thường xuyên cập nhật tình hình mặn để phổ biến sâu rộng trong nhân dân. Trong thời gian tới, địa phương tiếp tục kiểm tra, cập nhật độ mặn thường xuyên, đồng thời lưu ý người dân chủ động, không chủ quan lơ là trong ứng phó với hạn mặn.

Còn tại huyện Long Hồ, xã Bình Hòa Phước đã được hỗ trợ hệ thống quan trắc, cảnh báo xâm nhập mặn trên nhánh sông chính góp phần thông tin chính xác và kịp thời đến người dân. Bí thư, Trưởng ấp Bình Hòa 2, xã Bình Hòa Phước Nguyễn Nam Đệ cho biết, do cây ăn trái là nguồn kinh tế chính nên người dân tập trung phòng ngừa từ sớm để hạn chế nước mặn xâm nhập, gây ảnh hưởng tới sức sống và năng suất cây, giữ vững hoa lợi trong những năm tiếp theo. Qua thời gian thích ứng với tình hình hạn mặn, người dân đã tích lũy được kinh nghiệm và biết sử dụng công nghệ để kiểm tra sự tăng, giảm độ mặn hằng ngày, chủ động lấy nước để bảo vệ vườn cây. Người dân cũng tích cực dọn dẹp, chuẩn bị ao chứa để thích ứng lâu dài.

Ông Lê Văn Thòn, xã Bình Hòa Phước cho biết, để bảo vệ vườn chôm chôm với diện tích 3.000m2, ông đã nạo vét kênh mương, sửa chữa các nắp cống để trữ nước ngọt. Song song đó, ông chủ động cập nhật diễn biến mặn, sử dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm để đảm bảo nguồn nước tưới an toàn và lâu dài cho vườn cây.

Đồng bộ các giải pháp

Theo Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Trà Ôn Nguyễn Văn Tám, từ đầu tháng 1/2024, địa phương bắt đầu ghi nhận các đợt nước mặn xâm nhập vào địa bàn. Trong quý I/2024, độ mặn dao động từ 0,2 – 3,9‰ (thấp hơn 0,1‰ so với đỉnh điểm hạn mặn của năm 2023). Nếu mặn tiếp tục gay gắt, toàn huyện có khoảng 3.500 ha đất sản xuất nông nghiệp có khả năng bị ảnh hưởng. Trước những diễn biến của hạn mặn, địa phương tập trung thực hiện nạo vét nhiều công trình thủy lợi nội đồng, rà soát hệ thống cống, đập để sửa chữa, duy tu kịp thời. Huyện tích cực phối hợp với huyện Cầu Kè (tỉnh Trà Vinh) thực hiện vận hành cống Tân Dinh để trữ nước ngọt phục vụ công tác tưới tiêu và sinh hoạt của người dân. Đặc biệt, địa phương chỉ đạo cán bộ nông nghiệp thường xuyên thông tin tình hình hạn mặn đến người dân bằng nhiều hình thức nhằm nâng cao ý thức chủ động trữ nước ngọt, sử dụng nước tiết kiệm, nạo vét kênh mương phục vụ sản xuất...

Theo Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Vĩnh Long, trong những ngày qua, do ảnh hưởng tăng cường của gió mùa Đông Bắc và sự giảm dòng chảy từ thượng lưu về Đồng bằng sông Cửu Long nên độ mặn trên sông, rạch trong tỉnh bất ngờ tăng cao. Độ mặn trong kỳ triều cao đầu tháng 2 Âm lịch tiếp tục lên cao, ở mức từ 1-7‰.

Chánh Văn phòng Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Vĩnh Long Lưu Nhuận cho biết, để chủ động phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn mùa khô 2023-2024, tỉnh đã ban hành các văn bản chỉ đạo các sở, ngành, địa phương tăng cường thực hiện các giải pháp phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn. Đặc biệt, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn do tác động của hiện tượng El Nino giai đoạn 2023-2025. Kế hoạch đề ra ba kịch bản ứng phó để kịp thời triển khai các phương án cần thiết bảo đảm nhu cầu nước tưới cho cây trồng và sinh hoạt của hơn 19.380 hộ dân ở nông thôn hiện chưa có nước máy sử dụng, hộ ở trong nội đồng xa kênh hoặc bị nhiễm mặn. Tỉnh Vĩnh Long chỉ đạo các ngành, địa phương tập trung thực hiện các giải pháp công trình, tăng cường chỉ đạo các chủ đầu tư tổ chức thi công hoàn thành các công trình thủy lợi, nước sạch để sớm đưa vào sử dụng phục vụ phòng, chống hạn, mặn. Đồng thời, tỉnh chú trọng thông tin, tuyên truyền nâng cao ý thức chủ động cho người dân.

Ông Lưu Nhuận cho biết, rút kinh nghiệm từ hai kỳ xâm nhập mặn gay gắt trước, năm nay, công tác đo mặn được ngành chức năng trong tỉnh triển khai sớm từ giữa tháng 12/2023. Kết quả đo mặn hàng ngày do Đài Khí tượng thủy văn tỉnh đo từ 8 trạm đo mặn cố định được thông tin nhanh qua hệ thống tin nhắn SMS đến gần 1.800 đầu số là lãnh đạo các sở, ngành tỉnh, lãnh đạo các địa phương. Từ kết quả dự báo, ngành chức năng và các địa phương tổ chức tốt việc vận hành công trình thủy lợi, chủ động đóng, mở cống ngăn mặn để lấy nước, trữ và cấp nước ngọt hợp lý cho sản xuất và sinh hoạt. Đặc biệt, qua thời gian dài ứng phó với hạn mặn, người dân đã thích ứng, các hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất nông nghiệp, hộ dân ở các địa phương bị nhiễm mặn tự trang bị máy đo độ mặn và các giải pháp ngăn mặn, trữ ngọt, phát huy hiệu quả phòng ngừa từ sớm, từ xa, góp phần hạn chế nhiễm mặn ảnh hưởng đến sản xuất, sinh hoạt.