Nguyên nhân Pháp chuyển sang quan điểm cứng rắn về xung đột Nga - Ukraine

Theo tờ Telegraph ngày 17/3, Tổng thống Emmanuel Macron, người muốn tạo sự nổi bật mang tính đột phá, đang tham gia vào một cuộc cạnh tranh vai trò lãnh đạo giữa Pháp và Đức trong việc hoạch định chính sách của EU. Trọng tâm của cuộc cạnh tranh này được thể hiện qua sự thay đổi quan điểm đột ngột của Tổng thống Macron liên quan đến cuộc xung đột Nga - Ukraine.

"Chúng ta phải đoàn kết vào thời điểm này và quyết tâm không để Nga thắng. Hỗ trợ Ukraine đến cùng là lợi ích của chúng ta và an ninh của châu Âu", ông Macron nói sau khi gặp Thủ tướng Đức Olaf Scholz ở Berlin hôm 15/3.

Màn thể hiện sự đoàn kết trên diễn ra sau nhiều tháng căng thẳng công khai giữa hai nhà lãnh đạo, điển hình là việc Tổng thống Pháp tuyên bố phương Tây không “loại trừ” việc triển khai lực lượng tại UKraine, điều mà Thủ tướng Đức bác bỏ.

Tuyên bố của ông Macron về khả năng triển khai binh sĩ NATO tới Ukraine tại hội nghị thượng đỉnh ở Paris được triệu tập vội vàng vào tháng 2 vừa qua là một bước ngoặt đáng kinh ngạc đối với một tổng thống từng cảnh báo không nên khiến Nga tức giận và ủng hộ duy trì các kênh ngoại giao với Moskva.

Để hiểu lý do đằng sau sự thay đổi bất ngờ này của nhà lãnh đạo Pháp, tờ Telegraph đã phỏng vấn với với nhiều nguồn tin ở Điện Elysee (Dinh Tổng thống Pháp) và Quốc hội Đức (Bundestag). Các nguồn tin đều cho rằng Tổng thống Macron đang muốn Pháp được coi là cường quốc thống trị ở châu Âu trong bối cảnh chính trị đang thay đổi, cả trên trường quốc tế và trong nước.

Đức đã nhiều lần nói rõ rằng họ không nghĩ rằng Pháp, cường quốc quân sự lớn của EU, lại hạn chế cung cấp vũ khí cho Ukraine - một quan điểm được Mỹ chia sẻ. Khi Thủ tướng Scholz có bài phát biểu vào tháng 2 kêu gọi các đồng minh châu Âu tăng cường nỗ lực, vốn “chưa đủ”, để cung cấp cho Ukraine những vũ khí quan trọng, điều này đã khiến Pháp tức giận. Tổng thống Macron đáp lại rằng Pháp đã viện trợ tên lửa tầm xa cho Kiev và kêu gọi Berlin làm theo với tên lửa Taurus, được coi là một trong những hệ thống vũ khí hiện đại nhất của quân đội Đức.

Thủ tướng Đức, người không đồng tình với việc cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine, đã nhiều lần từ chối vì sợ leo thang xung đột, khiến Hạ viện Đức tuần này bỏ phiếu bác bỏ đề xuất viện trợ tên lửa Taurus lần thứ ba tính đến thời điểm hiện tại trong năm nay. Các nguồn tin ở Berlin chỉ ra rằng Đức, không giống như Pháp, không có vũ khí hạt nhân, khiến nước này dễ bị tổn thương hơn.

Nhưng bất cứ khi nào bị đặt dấu hỏi về Taurus, ông Scholz đều nhắc đến thực tế rằng Đức là nước tài trợ vũ khí lớn thứ hai cho Ukraine sau Mỹ. Đúng là cuộc xung đột Nga - Ukraine đã gây ra một cuộc cách mạng trong chính sách quốc phòng của Đức. Ông Scholz đã công bố kế hoạch hiện đại hóa quân đội bị lãng quên từ lâu trị giá khoảng 100 tỷ euro trước khi đặt mua 35 máy bay chiến đấu F-35 do Mỹ sản xuất trị giá hơn 10 tỷ euro.

Đức cũng dẫn đầu một dự án lá chắn chống tên lửa của châu Âu sử dụng công nghệ của Mỹ và Israel, dự án mà Pháp kiên quyết không tham gia. Pháp cho rằng những sáng kiến ​​như vậy làm suy yếu nỗ lực của ông Macron về chính sách “mua vũ khí của châu Âu” vốn là trọng tâm trong chiến lược quốc phòng của EU.

Paris coi đây là động thái "vi phạm vùng ảnh hưởng" của Berlin. Một nguồn tin thân cận với Tổng thống Macron cho biết Berlin đã phá vỡ thỏa thuận vốn là nền tảng của trục Pháp-Đức. Nói một cách đơn giản, Berlin nắm quyền lãnh đạo kinh tế ở châu Âu, trong khi Paris nắm quyền lãnh đạo chiến lược. Nguồn tin trên nêu rõ: “Biên giới hiện đã bị xóa mờ và có những nỗ lực xâm nhập vào vùng  ảnh hưởng của nhau”.

Các nguồn tin của Pháp và Đức đều thừa nhận có những khác biệt nhưng phủ nhận mối quan hệ đã rạn nứt không thể hàn gắn. Do đó, Tổng thống Macron có ý định lấy lại vai trò lãnh đạo chiến lược của châu Âu đối với Ukraine, các nguồn tin cho biết và lưu ý thêm: “Chúng tôi đang ở giữa một cạnh tranh thực sự giữa Pháp và Đức". 

Để giành lại thế chủ động, ông Macron đã lên kế hoạch cho một thông báo gây chấn động. Tại hội nghị thượng đỉnh ở Paris về việc hỗ trợ Kiev, nhà lãnh đạo Pháp đề nghị các quốc gia châu Âu có thể gửi quân tới Ukraine. Các nguồn tin ở Điện Elysee khẳng định ông Macron đã thông báo trước 2 ngày cho Thủ tướng Scholz về ý định trên. 

Một ngày sau hội nghị thượng đỉnh ở Paris, ông Scholz cho biết vấn đề này đã được thảo luận, nhưng những người tham gia đã đồng ý "sẽ không có việc triển khai binh sĩ trên thực địa, các nước châu Âu hoăc NATO sẽ không gửi quân đến Ukraine. Một nguồn tin Đức cho biết hiện quan điểm này của Pháp đang bị "cô lập".

Các nguồn tin của Pháp khẳng định Tổng thống Macron biết rằng ý tưởng lớn mới nhất của ông không có “sự đồng thuận”, nhận thấy sự phản đối của các đồng minh trong việc xóa bỏ ranh giới đỏ lâu đời của NATO.

Nhưng một nguồn tin thân cận với tổng thống Pháp cho biết tuyên bố của ông Macron không chỉ nhằm mục đích thể hiện vai trò lãnh đạo ở châu Âu mà còn được coi là nhà lãnh đạo về Ukraine trên toàn cầu, đặc biệt là trước cuộc bầu cử Mỹ có thể chứng kiến cựu Tổng thống ​​Donald Trump trở lại Nhà Trắng.

Vào tháng 2, ứng cử viên tổng thống của Đảng Cộng hòa Mỹ cho biết ông sẽ để Nga làm “bất cứ điều gì họ muốn” với bất kỳ quốc gia nào không đáp ứng các mục tiêu chi tiêu quốc phòng của NATO. Đảng Cộng hòa cũng đang chặn viện trợ bổ sung của Mỹ cho Kiev tại Hạ viện do ảnh hưởng của ông Trump.

Trong khi đó, Tổng thống Macron đang nỗ lực thúc đẩy khái niệm xây dựng “quyền tự chủ chiến lược” của EU để đảm bảo khối này có thể phát huy ảnh hưởng địa chính trị của mình một cách độc lập với Mỹ.

Một nguồn tin trong Điện Elysee cho biết: “Ông ấy (Tổng thống Macron) nói rằng châu Âu cần phải nắm lấy vận mệnh của mình và nếu họ cần gửi quân để bảo vệ vận mệnh của chính mình, thì họ phải sẵn sàng làm điều đó”.

Điều này hoàn toàn trái ngược với quan điểm của Thủ tướng Scholz, người tin rằng châu Âu nên tuân theo sự lãnh đạo của Mỹ. Ông luôn nhấn mạnh rằng Đức là nước tài trợ vũ khí lớn nhất cho Ukraine sau Mỹ. Hôm 13/3, Thủ tướng Scholz thông báo Đức đã gửi 7 tỷ euro viện trợ cho Ukraine trong năm nay, so với 3 tỷ euro của Pháp.

Một điều mà cả Đức và Pháp đều đồng ý là châu Âu cần duy trì sự hỗ trợ của Mỹ dành cho Ukraine trong bối cảnh tình trạng "mệt mỏi" quốc tế về xung đột ngày càng gia tăng. Đây là một lý do khác khiến ông Macron quyết định thay đổi quan điểm: Pháp và châu Âu cần một "cú hích về mặt tinh thần trước thực tế khắc nghiệt của thời đại mới".

Các nguồn tin của Pháp cho biết tình hình thực tế ở Ukraine là điều cũng đã thuyết phục được ông Macron công khai về các cuộc thảo luận triển khai quân châu Âu đến thực địa. Các lực lượng Ukraine đang chịu áp lực ngày càng tăng trong cuộc giao tranh trên bộ, trong đó các lực lượng Nga đang giành được nhiều thắng lợi ở tiền tuyến.

Do đó, tuyên bố can thiệp của ông Macron được thiết kế đồng thời nhằm khích lệ Ukraine và củng cố quyết tâm của châu Âu. Một nguồn tin ngoại giao cho biết: “Bây giờ không ai có thể nói rằng Pháp đã mệt mỏi với việc hỗ trợ Ukraine”. Các nguồn tin của Pháp cũng xác nhận rằng Tổng thống Macron muốn tạo ra “sự mơ hồ về mặt chiến lược” với Nga, với lập luận rằng tốt hơn hết là để Tổng thống Nga Vladimir Putin cân nhắc hơn là để tin rằng Ukraine sẽ thất bại.