Chính sách thuế của Mỹ đưa Ấn Độ và Trung Quốc xích lại gần nhau?

Theo trang Al Jazeera, động thái này diễn ra trong bối cảnh chính sách đối ngoại khó đoán của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang khiến quan hệ giữa New Delhi và Washington gặp nhiều sóng gió.

Trong khuôn khổ chuyến thăm kéo dài hai ngày của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tới Ấn Độ, hai bên cũng đồng thuận tiếp tục thúc đẩy đối thoại về các vấn đề biên giới còn tồn tại.

Nỗ lực hạ nhiệt căng thẳng, hướng tới hợp tác bền vững

Cuộc đàm phán giữa hai quốc gia đông dân nhất thế giới tập trung vào nhiều lĩnh vực: rút quân khỏi khu vực biên giới Himalaya, mở rộng đầu tư và thương mại, gia tăng các hoạt động giao lưu song phương và từng bước nới lỏng các quy định hạn chế đi lại.

Cụ thể, Ấn Độ và Trung Quốc đã nhất trí mở lại ba tuyến giao thương then chốt gồm đèo Lipulekh, Shipki La và Nathu La. Hai bên cũng sẽ thành lập một nhóm chuyên gia nhằm xây dựng các thỏa thuận “thu hoạch sớm” – những thỏa thuận quy mô nhỏ có thể triển khai nhanh chóng, trước khi đạt được một hiệp định toàn diện hơn về quản lý biên giới. Đây là một đề xuất mà trước đây New Delhi từng bày tỏ dè dặt.

Theo truyền thông Ấn Độ, Bắc Kinh đã đồng ý xem xét nới lỏng các hạn chế xuất khẩu đối với phân bón, đất hiếm và máy khoan hầm – những mặt hàng thiết yếu đối với ngành công nghiệp Ấn Độ. Tuy nhiên, khi được hỏi về thông tin này, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh cho biết bà “không nắm rõ” các thông tin, song khẳng định Trung Quốc sẵn sàng tăng cường đối thoại và hợp tác nhằm duy trì sự ổn định của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ngoài ra, hai nước cũng đồng ý nối lại các chuyến bay thẳng, chia sẻ dữ liệu sông ngòi và gỡ bỏ một số hạn chế thị thực đối với khách du lịch, doanh nhân và phóng viên.

Lãnh đạo hai nước phát tín hiệu tích cực

Trong chuyến thăm, ông Vương Nghị đã có các cuộc gặp với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Cố vấn An ninh Quốc gia Ajit Doval. Đây được xem là bước chuẩn bị cho chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của ông Modi sau bảy năm, dự kiến diễn ra vào cuối tháng này.

Trên mạng xã hội X, Thủ tướng Modi viết: “Quan hệ ổn định, có thể dự đoán và mang tính xây dựng giữa Ấn Độ và Trung Quốc sẽ góp phần quan trọng vào hòa bình và thịnh vượng ở khu vực cũng như trên toàn cầu”.

Ông Doval nhận định hai nước đã thiết lập được một “môi trường mới” mang lại “hòa bình và ổn định”, đồng thời xác nhận các vấn đề liên quan đến phân định và biên giới đã được đưa ra thảo luận.

Theo thông cáo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ông Vương Nghị nhấn mạnh rằng sự phát triển ổn định và lành mạnh trong quan hệ Trung - Ấn là vì lợi ích căn bản của nhân dân hai nước. Ông kêu gọi hai bên tiếp tục xây dựng lòng tin thông qua đối thoại và mở rộng hợp tác, nhất là trong lĩnh vực kiểm soát và phân định biên giới.

Thủ tướng Modi dự kiến tới Trung Quốc vào cuối tháng 8 để tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) – đánh dấu chuyến thăm đầu tiên của ông tới nước này kể từ năm 2018.

Từ căng thẳng biên giới đến bế tắc ngoại giao

Quan hệ Trung - Ấn xấu đi nghiêm trọng vào năm 2020 sau vụ đụng độ tại khu vực Ladakh khiến 20 binh sĩ Ấn Độ và 4 binh sĩ Trung Quốc thiệt mạng – vụ việc được xem là nghiêm trọng nhất trong nhiều thập kỷ qua. Căng thẳng khiến các cuộc tiếp xúc ngoại giao cấp cao bị đình trệ, giao thương và đi lại giữa hai nước cũng bị gián đoạn.

Sau đó, Ấn Độ đã áp dụng các biện pháp siết chặt đầu tư từ Trung Quốc, đồng thời cấm hàng chục ứng dụng có nguồn gốc Trung Quốc, bao gồm TikTok, với lý do an ninh mạng.

Tuy vậy, kim ngạch thương mại song phương không những không suy giảm mà còn tăng mạnh. Trong năm tài chính 2024 – 2025, nhập khẩu của Ấn Độ từ Trung Quốc đã vượt mốc 100 tỷ USD, so với 65 tỷ USD của năm 2020 –2021 – phản ánh sự phụ thuộc lớn của các ngành như điện tử và dược phẩm Ấn Độ vào nguồn cung từ Trung Quốc.

Những yếu tố thúc đẩy hàn gắn

Một trong những động lực thúc đẩy tiến trình xích lại gần giữa Ấn Độ và Trung Quốc chính là mối quan hệ ngày càng rạn nứt giữa New Delhi và Washington. Việc Chính quyền Tổng thống Trump liên tiếp áp thuế cao đối với hàng hóa Ấn Độ – đặc biệt liên quan đến hoạt động nhập khẩu dầu từ Nga – đã khiến căng thẳng giữa hai nước leo thang.

Mức thuế đáp trả lên tới 50% được Mỹ áp dụng với hàng hóa Ấn Độ có thể đe dọa tới kim ngạch thương mại song phương trị giá khoảng 200 tỷ USD, đồng thời tác động tiêu cực đến việc làm trong nhiều lĩnh vực tại Ấn Độ. New Delhi cũng lên tiếng chỉ trích chính sách “tiêu chuẩn kép”của Washington, cho rằng Trung Quốc – cũng là nhà nhập khẩu dầu lớn từ Nga – không phải chịu mức thuế tương tự.

Bầu không khí căng thẳng càng gia tăng khi ông Trump tuyên bố đã “dàn xếp” lệnh ngừng bắn giữa Ấn Độ và Pakistan vào tháng 5, điều mà New Delhi bác bỏ. Việc ông Trump tiếp đón Tư lệnh quân đội Pakistan, Tướng Asim Munir, cũng khiến dư luận Ấn Độ không hài lòng.

Dù từng duy trì mối quan hệ cá nhân tích cực với ông Trump, Thủ tướng Modi hiện đứng trước một môi trường chiến lược ngày càng khó đoán – buộc New Delhi phải chủ động tìm kiếm các kênh hợp tác khác, trong đó có Bắc Kinh.

Theo một số nhà phân tích, tiến trình này có thể tạo đà cho sự hợp tác sâu rộng hơn trong khuôn khổ nhóm BRICS – nơi cả Ấn Độ và Trung Quốc đều là thành viên sáng lập. Hai quốc gia dự kiến sẽ lần lượt đăng cai Hội nghị Thượng đỉnh BRICS vào năm 2026 và 2027.