Người di cư tại đảo Lampedusa, Italy, ngày 14/9/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Việc đạt được thỏa thuận sơ bộ, vẫn cần được Hội đồng châu Âu và EP phê chuẩn chính thức, diễn ra sau các cuộc đàm phán kéo dài bắt đầu vào chiều 18/12. Nội dung tập trung vào một loạt các câu hỏi lớn và phức tạp đòi hỏi sự thỏa hiệp của cả hai bên, chẳng hạn như thời gian giam giữ, trẻ vị thành niên không có người đi kèm hay hoạt động tìm kiếm cứu nạn và giám sát biên giới.
Tây Ban Nha, nước giữ chức Chủ tịch EU luân phiên, nêu rõ một thỏa thuận chính trị đã đạt được trên 5 phương diện của Hiệp ước mới về di cư và tị nạn của EU. Các cải cách bao gồm việc đẩy nhanh quá trình kiểm tra những người di cư trái phép, thành lập các trung tâm giam giữ ở biên giới, đẩy nhanh việc trục xuất những người xin tị nạn bị từ chối và thiết lập cơ chế đoàn kết để giảm áp lực lên các quốc gia phía Nam châu lục đang đối mặt với làn sóng người di cư lớn.
Nội dung cải cách dựa trên đề xuất do Ủy ban châu Âu (EC) đưa ra cách đây 3 năm, theo đó giữ nguyên nguyên tắc hiện hành là quốc gia EU đầu tiên mà người xin tị nạn nhập cảnh phải chịu trách nhiệm về trường hợp của họ. Tuy nhiên, để hỗ trợ các quốc gia nằm ở tuyến đầu phải đối mặt với lượng người di cư đến đông như các quốc gia Địa Trung Hải là Italy, Hy Lạp và Malta, một cơ chế đoàn kết bắt buộc được thiết lập để chia sẻ gánh nặng với những nước này. Điều này đồng nghĩa các nước EU khác sẽ tiếp nhận một số lượng nhất định người di cư hoặc đóng góp khoản hỗ trợ tài chính nếu từ chối tiếp nhận. Bên cạnh đó, quá trình sàng lọc và kiểm tra những người xin tị nạn cũng sẽ được đẩy nhanh để những người di cư không đáp ứng tiêu chuẩn có thể nhanh chóng được hồi hương hoặc quay lại điểm trung chuyển.
Chủ tịch EC Ursula von der Leyen nhấn mạnh: "Di cư là một thách thức chung của châu Âu và quyết định ngày hôm nay sẽ cho phép chúng ta cùng nhau giải quyết vấn đề đó".
Trong tuyên bố cùng ngày, Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock đã hoan nghênh việc đạt được thỏa thuận trên, nhấn mạnh điều này sẽ đảm bảo hệ thống tị nạn mới được thực hiện một cách "công bằng và có trật tự".
EU đang đối mặt với số lượng người di cư trái phép và xin tị nạn ngày càng tăng. Tính từ đầu năm đến hết tháng 11 vừa qua, cơ quan biên giới Frontex của EU đã ghi nhận trên 355.000 trường hợp vượt biên trái phép vào khối, tăng 17%. Theo Cơ quan tị nạn EU, số người xin tị nạn trong năm nay có thể lên tới 1 triệu người.