Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phát biểu họp báo tại thủ đô Paris. Ảnh: Getty Images/TTXVN
Theo mạng tin châu Âu Euractiv.com ngày 29/8, trong bối cảnh cuộc khủng hoảng chính trị trong nước, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã khởi hành nhằm thực hiện chuyến thăm kéo dài hai ngày đến Serbia, với mục tiêu thúc đẩy việc bán máy bay chiến đấu Rafale cho chính quyền của Tổng thống Aleksandar Vučić.
Thương vụ này, nếu thành công, có thể mang lại cho Paris một hợp đồng trị giá 3 tỷ euro để bán 12 máy bay Rafale, mà Serbia đã đề nghị trong những tháng gần đây. Đây được xem là một cơ hội để Pháp củng cố quan hệ chiến lược với Serbia và khẳng định sự hiện diện của mình tại Balkan, bất chấp những mối quan hệ gần gũi giữa Serbia và Nga.
Serbia, dù chính thức là ứng cử viên gia nhập Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2013, đã giữ một lập trường trung lập về ngoại giao trong cuộc xung đột Nga-Ukraine. Trong khi quốc gia này đã bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết của Liên hợp quốc về cuộc xung đột, Serbia vẫn từ chối áp dụng các biện pháp trừng phạt của EU đối. Điều này thể hiện sự cân bằng phức tạp mà Belgrade duy trì giữa Nga và EU, và đồng thời khiến nhiều người nghi ngại về nhu cầu hội nhập của Serbia đối với các giá trị châu Âu.
Mối quan hệ gần gũi giữa Serbia và Nga càng được thể hiện rõ qua các cuộc tập trận chung và những chuyến thăm qua lại giữa các quan chức cấp cao hai nước. Tổng thống Vučić và các quan chức khác đã từng đưa ra những tuyên bố thể hiện sự ủng hộ hoặc ít nhất là không phản đối các chính sách ngoại giao của Nga. Bên cạnh đó, Serbia cũng chào đón nhiều phái đoàn từ Moskva, củng cố thêm mối quan hệ với Nga.
Thương vụ máy bay Rafale và tham vọng của Pháp
Thương vụ máy bay Rafale, nếu được ký kết, sẽ đánh dấu một thành công lớn khác của Dassault Aviation, công ty sản xuất máy bay chiến đấu Rafale, tại khu vực Balkan. Trước đó, vào năm 2021, Dassault đã bán 12 máy bay Rafale cũ cho Croatia với giá 1 tỷ euro. Hợp đồng với Serbia sẽ không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn khẳng định vai trò quan trọng của Pháp trong việc hiện đại hóa quân đội Serbia, một quốc gia đang tìm cách tăng cường khả năng quốc phòng.
Việc bán máy bay Rafale cho Serbia cũng thể hiện một phần trong chiến lược của Paris nhằm củng cố quan hệ với Belgrade, một đối tác quan trọng tại Balkan. Bất chấp những cáo buộc về quyền tự do báo chí và sự thiếu tiến bộ trong cuộc chiến chống tham nhũng tại Serbia, Pháp vẫn đánh giá cao những nỗ lực của Tổng thống Vučić trong việc cải thiện quan hệ với Kosovo và duy trì một lập trường chiến lược ở khu vực.
Serbia đang lấy lại vai trò trung tâm chiến lược mà nước này đã mất từ khi Nam Tư tan rã. Với các nguồn tài nguyên chiến lược quan trọng như các mỏ lithium lớn, Serbia thu hút sự quan tâm đặc biệt từ các nước châu Âu. Ngoài ra, nước này cũng có lợi ích đặc biệt ở miền Bắc Kosovo, khu vực chủ yếu do người Serbia sinh sống, và khu phức hợp Trepca - mỏ quặng chì-kẽm và bạc lớn nhất châu Âu.
Đầu tháng 7, Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Tổng giám đốc điều hành Mercedes đã có mặt tại Belgrade để chứng kiến lễ ký kết thỏa thuận hợp tác giữa Serbia và EU. Thỏa thuận này bao gồm việc phát triển quy trình khai thác lithium và thành lập nhà máy sản xuất pin điện tại Serbia, nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của nguồn tài nguyên này đối với ngành công nghiệp xe điện của châu Âu.
Tuy nhiên, các cuộc biểu tình chống khai thác lithium đã nổ ra tại Serbia, khi người dân lo ngại rằng việc khai thác này có thể gây thiệt hại không thể khắc phục đối với môi trường. Các tổ chức môi trường đã gửi thư ngỏ tới Tổng thống Macron, kêu gọi Pháp ủng hộ các nhà hoạt động môi trường Serbia và đề nghị EU phải đưa ra một mối quan hệ đối tác hấp dẫn hơn thay vì chỉ chú trọng vào khai thác tài nguyên.
Đáp lại, Điện Élysée đã xác nhận rằng Pháp sẽ không can thiệp vào các vấn đề nội bộ của Serbia, nhấn mạnh rằng việc mở một mỏ lithium là "quyết định thuộc về Serbia".