Ông Andrei Belousov, lúc đang là Phó Thủ tướng Nga, dự một hội nghị ở Bangkok, Thái Lan ngày 18/11/2022. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo tờ New York Times, sau khi rời chức bộ trưởng quốc phòng, ông Sergey Shoigu được giao nhiệm vụ điều hành hội đồng an ninh, thay cho ông Nikolai P. Patrushev.
Người được bổ nhiệm làm bộ trưởng quốc phòng mới của Nga là ông Andrey Belousov, nhà kinh tế từng giữ chức phó thủ tướng thứ nhất kể từ năm 2020 và từ lâu được coi là một trong những cố vấn kinh tế đáng tin cậy nhất của ông Putin.
Điện Kremlin cho biết ngân sách quốc phòng ngày càng tăng đòi hỏi phải có một nhà kinh tế phụ trách và ông Belousov sẽ giúp quân đội Nga dễ đổi mới hơn.
Đây là lần hiếm hoi Tổng thống Putin thay đổi nội các vì ông có xu hướng tránh những thay đổi đột ngột. Lần thay đổi này cũng là bước ngoặt trong cuộc chiến kéo dài hơn hai năm ở Ukraine.
Với thay đổi này, các nhà phân tích cho rằng Tổng thống Putin đã ngầm thừa nhận tầm quan trọng của sức mạnh công nghiệp đối với thắng lợi quân sự ở Ukraine.
Hơn nữa, ngay từ đầu cuộc chiến ở Ukraine, đã có thông tin đồn đoán về khả năng sa thải ông Shoigu trong bối cảnh các lực lượng Nga dường như chưa chuẩn bị cho quyết tâm kháng cự của Ukraine.
Mùa hè năm 2023, ông chủ tập đoàn Wagner là Yevgeny Prigozhin đã tổ chức một cuộc binh biến nhằm loại bỏ ông Shoigu - người giữ chức bộ trưởng quốc phòng trong hơn một thập kỷ. Tuy nhiên, Tổng thống Putin vẫn gắn bó với ông Shoigu.
Giờ đây, khi quân đội Nga đã giành được thế chủ động trên chiến trường, ông Putin đang ra tín hiệu sẵn sàng thực hiện những thay đổi hơn và chứng tỏ rằng Nga có kỷ luật và năng lực kinh tế để theo đuổi cuộc chiến lâu dài.
Tháng trước, đã có dấu hiệu cho thấy sắp có thay đổi liên quan ông Shoigu. Khi đó, chính quyền Nga bắt giữ một trong những cấp phó hàng đầu của ông Shoigu với cáo buộc tham nhũng.
Hiện chưa rõ ông Shoigu sẽ có quyền lực như thế nào đối với cuộc chiến ở Ukraine. Mặc dù công việc mới của ông tương đương với Cố vấn An ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ, nhưng nhà phân tích Alexander Baunov, thành viên cấp cao tại Trung tâm Á-Âu Nga Carnegie, cho rằng ở Nga, vai trò này có ảnh hưởng hạn chế vì không trực tiếp kiểm soát quân đội hoặc cơ quan an ninh.
Trong khi đó, ông Belousov, 65 tuổi, từng là cố vấn kinh tế của Điện Kremlin trước khi được bổ nhiệm làm phó thủ tướng thứ nhất vào năm 2020, xuất phát từ khối kinh tế của chính phủ. Khối kinh tế đã giành được nhiều lời khen ngợi trong Điện Kremlin vì phản ứng nhanh nhẹn trước các lệnh trừng phạt của phương Tây và thành công trong ổn định nền kinh tế nước Nga.
Ngược lại, khối an ninh của chính phủ Nga lại bị chỉ trích sau khi quân đội Nga theo đuổi chiến lược sai lầm trong những tháng đầu của cuộc chiến và bị hạn chế trên chiến trường.
Các nhà bình luận về Nga bày tỏ sự ngạc nhiên khi ông Putin bổ nhiệm một nhà kinh tế để giám sát quân đội đang phát triển mạnh mẽ của Nga. Lý giải về quyết định này, người phát ngôn của Điện Kremlin, Dmitry Peskov, thông báo với các phóng viên rằng ông Putin đưa ra quyết định này khi Nga một lần nữa tiến gần đến mức chi tiêu quân sự thời Liên Xô do hoàn cảnh địa chính trị. Ông Peskov nói: “Điều này cực kỳ quan trọng và cần được quan tâm đặc biệt”.
Ông nói thêm rằng Tổng thống Putin muốn đặt bộ quốc phòng dưới sự lãnh đạo dân sự vì nhu cầu hiện đại hóa quân đội. Ông Peskov nói: “Ngày nay trên chiến trường, người chiến thắng là người cởi mở hơn với đổi mới, thực hiện đổi mới nhanh chóng nhất. Vì vậy, điều tự nhiên là ở giai đoạn hiện tại, Tổng thống đã quyết định rằng Bộ Quốc phòng sẽ do một người thuộc khối dân sự lãnh đạo”.
Tuy nhiên, dù có kiến thức về kinh tế nhưng ông Belousov lại có tương đối ít kinh nghiệm điều hành. Ông giữ chức Bộ trưởng Phát triển kinh tế Nga trong hơn một năm, từ 2012 đến 2013.
Động thái thay đổi nội các nói trên diễn ra chưa đầy một tuần sau khi ông Putin nhậm chức tổng thống Nga nhiệm kỳ thứ năm. Toàn bộ nội các Nga đã giải tán trong quá trình chuyển đổi chính phủ. Nhiều bộ trưởng đều được bổ nhiệm lại vào chức vụ cũ.
Ông Sergey Shoigu khi còn là Bộ trưởng Quốc phòng Nga tại cuộc họp ở Sochi. Ảnh: AFP/TTXVN
Ông Shoigu là bộ trưởng tại nhiệm lâu nhất trong lịch sử Liên bang Nga độc lập và là người có vai trò quan trọng trong nền chính trị Nga kể từ khi Liên Xô sụp đổ.
Sinh ra tại Cộng hòa Tuva ở miền Nam Siberia, ông Shoigu đã xây dựng được hình ảnh quốc gia là một người hành động khi giữ chức Bộ trưởng Tình trạng khẩn cấp Nga trong hơn hai thập kỷ, từ 1991 đến 2012. Ông thường xuyên xuất hiện trên truyền hình, ứng phó với các thảm họa thiên nhiên của Nga.
Nhiệm kỳ bộ trưởng quốc phòng Nga của ông Shoigu bắt đầu từ năm 2012, nổi bật với sự kiện Nga can thiệp quân sự vào Ukraine năm 2014 và ở Syria năm 2015. Sau đó, vào năm 2022, ông Shoigu trở thành tâm điểm chỉ trích khi quân đội Nga thể hiện không tốt trong những tháng đầu của cuộc xung đột ở Ukraine.
Hiện nay, chi phí chiến tranh của Nga ngày càng tăng và chính phủ của Tổng thống Putin đã bắt tay vào nỗ lực tăng thêm doanh thu, trong đó có cả kế hoạch cải tổ hệ thống thuế.
Gần 1/3 ngân sách Nga đã được phân bổ cho quốc phòng trong năm 2024. Đây là một mức tăng lớn so với những năm trước. Chính phủ chi tiêu mạnh tay cho quân sự đã thúc đẩy nền kinh tế Nga nhưng làm tăng nguy cơ tăng trưởng quá nóng khi lực lượng lao động bị hạn chế khiến tiền lương và lạm phát tăng cao.
Một trong những cấp phó hàng đầu của ông Shoigu là Timur Ivanov đã bị chính quyền Nga bắt giữ hồi tháng 4 và bị buộc tội tham nhũng. Ông Ivanov từ lâu đã phụ trách các dự án xây dựng quân sự.
Việc bắt giữ ông Ivanov, cách chức ông Shoigu và bổ nhiệm một nhà kỹ trị đáng tin cậy làm người đứng đầu bộ quốc phòng cũng có thể là tín hiệu cho thấy Điện Kremlin sẽ tiến hành chiến dịch ngăn chặn nạn tham nhũng gia tăng trong lĩnh vực này.
Ông Sergei Markov, một nhà phân tích chính trị Nga, viết trên Telegram: “Nhiệm vụ đầu tiên của ông Belousov sẽ là chống tham nhũng”. Ông nói thêm rằng đối với ông Belousov, chức vụ bộ trưởng quốc phòng trong giai đoạn xảy ra cuộc chiến tranh hỗn hợp với toàn bộ phương Tây là thách thức quan trọng nhất trong cuộc đời ông.