Cơ hội 'hóa dữ thành lành' của Thủ tướng Anh

Sự ra đi của hai nhân vật ủng hộ Brexit cứng rắn là Boris Johnson và David Davis tưởng chừng như có thể khiến Chính phủ Anh “lung lay” dữ dội, thì trong thực tế lại có khả năng càng củng cố thêm chiếc ghế Thủ tướng của bà Theresa May.

Thủ tướng Anh Theresa May (phải) và cựu Ngoại trưởng Boris Johnson (giữa), cựu Bộ trưởng phụ trách vấn đề Brexit David Davis. Ảnh: AFP/TTXVN

Ngày 9/7 trở thành một ngày bận rộn đối với các nhà cái cá cược tại Anh khi họ phải liên tục điều chỉnh tỷ lệ cá cược về khả năng “xứ sở sương mù” sẽ có một thủ tướng mới ngay trong năm nay. Sau khi Ngoại trưởng Anh Boris Johnson tiếp bước Bộ trưởng Brexit David Davis và một quốc vụ khanh khác nộp đơn từ chức, hãng cá cược Ladbrokes đánh giá việc Thủ tướng Anh sớm mất chức là “rất có thể sẽ xảy ra”.

Trong vòng 1 năm qua, bà May đã mất 4 thành viên quan trọng trong nội các vì các lý do khác nhau. Cũng không ít lần những mâu thuẫn và chia rẽ trong nội bộ chính phủ Anh, chủ yếu liên quan chủ đề nước Anh rời Liên minh châu Âu (EU) làm lung lay “chiếc ghế” thủ tướng của bà May. Nhưng sự ra đi của hai cái tên nổi bật và chủ chốt trong chính phủ là Ngoại trưởng Boris Johnson và Bộ trưởng Brexit David Davis mới thực sự đặt ra thách thức lớn nhất đối với Thủ tướng May từ khi nhậm chức tới nay.

Điều đáng nói là cuộc khủng hoảng này xảy ra chỉ 2 ngày sau khi bà May tưởng chừng như lấp đầy được sự bất đồng và chia rẽ trong nội các với sự nhất trí của toàn bộ 23 thành viên đối với kế hoạch Brexit trong cuộc họp tại Chequers, khu dinh thự nông thôn của Thủ tướng Anh.

Giống như lời châm biếm của thủ lĩnh Công đảng đối lập Jeremy Corbyn khi bà May phát biểu trước Hạ viện Anh chiều 9/7 về sự “nhất trí” của nội các với kế hoạch Brexit của mình, rằng sở dĩ các thành viên nội các đồng ý ký vào bản kế hoạch vì “nếu phản đối và từ chức ngay lúc ấy thì lại không còn xe riêng để quay về London, trong khi những chuyến xe bus cuối cùng từ Chequers về thủ đô đều đã hết”.

Những lời đồn đoán đang xuất hiện nhiều hơn về một cuộc “nổi loạn” nhằm thách thức vai trò lãnh đạo của bà May, khi con số tối thiểu 48 đơn kiến nghị từ các nghị sĩ Bảo thủ để tiến hành một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với Thủ tướng hoàn toàn có thể trở thành hiện thực chỉ trong một vài ngày tới.

Mọi chuyện có vẻ đang theo chiều hướng giống câu chuyện như hồi tháng 11 năm ngoái, khi vấn đề bỏ phiếu bất tín nhiệm Thủ tướng May cũng được đặt ra do bất đồng trong nội bộ đảng cầm quyền về Dự luật rút khỏi EU. Bởi vậy, ngay cả khi bà May vượt qua được các cuộc bỏ phiếu này thì người ta cũng cho rằng mục tiêu thông qua được dự luật Brexit tại Hạ viện sẽ là một “nhiệm vụ bất khả thi” khi các thành viên chính phủ từ chức “về hùa” với nhóm nghị sĩ không có chức vụ trong nội các ra mặt chống đối mọi đề xuất của Thủ tướng mà họ cho là “nhượng bộ quá nhiều đối với châu Âu”, “dần biến Anh thành thuộc địa của EU”.

Tuy nhiên, như một câu ngạn ngữ Anh, “đám mây nào cũng có viền bạc”, sự ra đi của hai nhân vật ủng hộ Brexit cứng rắn là Boris Johnson và David Davis tưởng chừng như có thể khiến Chính phủ Anh “lung lay” dữ dội, thì trong thực tế lại có khả năng càng củng cố thêm chiếc ghế Thủ tướng của bà May, và cùng với đó là triển vọng một Brexit “mềm” có thể thuyết phục được EU.

Điều quan trọng nhất là cán cân lực lượng giữa phe “ở lại và “ra đi" khỏi EU tại Quốc hội Anh vẫn không hề thay đổi. Phe ủng hộ Brexit coi như đã có thêm 3 nghị sĩ chống châu Âu, nhưng chiếm đa số tại Hạ viện vẫn là các nghị sĩ có quan điểm ủng hộ EU, kể cả tính trong số 310 nghị sĩ của đảng Bảo thủ. Phe nghị sĩ Bảo thủ ủng hộ Brexit cứng rắn có thể huy động đủ người để khởi động một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm, nhưng triển vọng họ giành thắng lợi là không cao.

Trên thực tế, hầu hết các nghị sĩ Bảo thủ đều không quá mặn mà với việc bị cuốn vào một cuộc tranh chấp quyền lực nội bộ trong thời điểm này, nhất là việc bà May ra đi có thể mở đường cho tham vọng quyền lực của một nhân vật đầy tranh cãi như ông Boris Johnson.

Sau cuộc họp cải tổ nội các tối 9/7, Chính phủ mới của bà May coi như bao gồm hầu hết là các gương mặt và tên tuổi có tư tưởng thân châu Âu, hoặc ít nhất cũng là cam kết nhất trí tôn trọng kế hoạch Brexit “mềm” được thông qua tại Chequers ngày 6/7. Trong đó, cả 4 vị trí quan trọng nhất trong nội các, gồm Thủ tướng Theresa May, Bộ trưởng Tài chính Philip Hammond, tân Ngoại trưởng Jeremy Hunt và Bộ trưởng Nội vụ Sajid Javid đều là những nhân vật từng vận động để Anh ở lại EU trước cuộc trưng cầu dân ý về Brexit.

Trong bối cảnh phe ủng hộ “Brexit cứng” đang mất dần toàn bộ ảnh hưởng của mình trong nội các, không có nhiều dấu hiệu cho thấy sẽ có một “làn sóng” các thành viên chính phủ nối bước nhau từ chức trong những ngày tới cho đến khi nào bà May đồng ý xem xét lại kế hoạch Brexit như những lời đe dọa ban đầu. Tại Chequers cuối tuần trước, cái “uy” của Thủ tướng Anh đã khiến toàn bộ nội các của bà phải đồng ý nhất trí với kế hoạch Brexit.

Tại Hạ viện Anh, dù không được sự ủng hộ của đa số, bà May vẫn lần lượt vượt qua mọi cuộc bỏ phiếu cho các đề xuất của chính phủ về Brexit. Đề xuất mới nhất trong kế hoạch Brexit của bà về “một bộ quy tắc chung về hàng hóa” với châu Âu là nguyên nhân chính cho cuộc khủng hoảng hiện nay, nhưng “là cần thiết để thúc đẩy đàm phán với châu Âu”. Ngay cả khi ý tưởng mới nhất này có bị Quốc hội bác bỏ, bà May nhiều khả năng vẫn sẽ tìm được giải pháp với tính cách kiên trì và bền bỉ của mình.

Có vẻ không nhiều người dân Anh mặn mà với việc bỏ tiền ra cá cược cho khả năng bà May sẽ phải ra đi trong năm nay, bất chấp cuộc khủng hoảng đang đe dọa nội các của bà. Người dân Anh đã bị thuyết phục rằng bà May sẽ đấu tranh đến cùng để giữ vững vị trí thủ tướng cho đến khi hoàn thành “sứ mệnh Brexit”. Tỷ lệ ủng hộ bà trong công chúng đã tăng mạnh từ đầu năm đến nay, và ngày càng vượt xa lãnh đạo Công đảng Jeremy Corbyn. Rất có thể lần này, nữ Thủ tướng Anh lại xoay chuyển được tình thế tương tự như cuộc khủng hoảng nội các hồi cuối năm ngoái.

Khi đó, với việc Anh đạt được thỏa thuận kết thúc giai đoạn 1 đàm phán để bước vào giai đoạn 2 với EU, các lực lượng chống đối, bất đồng quan điểm với Thủ tướng May trong đảng Bảo thủ đều thừa nhận nước Anh cần vai trò “thuyền trưởng” của bà ít nhất là từ nay đến hết tháng 3/2019, thời điểm Anh chính thức "chia tay" EU.

Dự kiến trong tuần này, Thủ tướng Anh sẽ khởi động một loạt các nỗ lực ngoại giao cấp cao với các nhà lãnh đạo EU để thuyết phục họ về kế hoạch Brexit của Chính phủ Anh. Triển vọng phá vỡ bế tắc giữa Anh và EU có thể sẽ thuận lợi hơn sau khi nội các Anh không còn hai gương mặt ủng hộ Brexit cứng rắn. Điều quan trọng nhất là EU cũng phải nhận ra rằng bà May đã mạo hiểm cả ghế thủ tướng và chính phủ của mình để đưa ra những nhượng bộ quan trọng.

Trong bối cảnh EU ngày càng lo ngại về nguy cơ của một kịch bản Brexit không đạt được thỏa thuận do những rủi ro chính trị nội bộ của nước Anh, bà May là Thủ tướng Anh tốt nhất mà EU có thể trông đợi.

Tuấn Anh (Phóng viên TTXVN tại Vương quốc Anh)