Chuyên trang quân sự Army Recognition ngày 16/8 cho biết gần đây xuất hiện một đoạn video bất thường được chia sẻ trên mạng xã hội Nga đã thu hút sự chú ý của các nhà quan sát quân sự khi cho thấy một nỗ lực được cho là nhằm tích hợp một thiết bị bay không người lái (UAV) đánh chặn vào tiêm kích MiG-29 Fulcrum.
Video (xem dưới đây), do nhóm tình nguyện Liên bang Nga Project Archangel công bố, mô tả một chiếc thiết bị bay không người lái 4 cánh quạt (UAV quadcopter) được gắn dưới cánh chiếc tiêm kích MiG-29 Fulcrum bằng những dây rút nhựa đơn giản. Phương pháp gắn kết sơ sài này làm dấy lên nhiều câu hỏi, không chỉ về tính khả thi kỹ thuật của việc lắp đặt như vậy, mà còn về độ an toàn và giá trị vận hành của nó.
Thiết bị bay không người lái được gắn trực tiếp lên vỏ bọc của hệ thống cảnh báo radar. Trong điều kiện đó, chiếc tiêm kích MiG-29 Fulcrum hoàn toàn không có khả năng phóng thiết bị bay không người lái nếu đang bay. Việc gắn kết này cũng không thể chịu được áp lực khí động học của một máy bay chiến đấu, thậm chí ngay cả giai đoạn cất cánh, thiết bị bay không người lái cũng có thể bị phá hủy nó hoặc gây nhiễu hệ thống cảnh báo radar. Video kết thúc bằng cảnh một chiếc tiêm kích thuộc dòng Flanker cất cánh, nhưng không có bằng chứng nào cho thấy thiết bị được sử dụng thực sự trong chuyến bay.
Được thiết kế từ những năm 1970 và chính thức biên chế năm 1983, MiG-29 Fulcrum là tiêm kích siêu âm thế hệ thứ tư vẫn đang được Liên bang Nga và một số quốc gia khác sử dụng. Được trang bị hai động cơ phản lực cánh quạt RD-33, chiến đấu cơ này có thể đạt tốc độ tối đa 2.445 km/h và có trần bay 18.000 mét. Tính cơ động của nó được tăng cường nhờ cánh mở rộng LERX, trong khi radar xung Doppler N019 trang bị cho nó có thể theo dõi cùng lúc 10 mục tiêu và tấn công 1 mục tiêu. Buồng lái tích hợp hệ thống ngắm gắn trên mũ phi công Shchel-3UM, và máy bay có tới sáu giá treo vũ khí, có thể mang tên lửa không đối không R-27 và R-73, rocket S-8, cũng như bom thường hoặc bom dẫn đường tùy phiên bản. Những đặc điểm này khiến MiG-29 trở thành một nền tảng đa năng, ban đầu được thiết kế để đối trọng với các tiêm kích phương Tây như F/A-18 Hornet.
Nhóm Project Archangel ra đời vào đầu cuộc chiến ở Ukraine, với mục tiêu nhanh chóng thiết kế và sản xuất thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV). Những hệ thống này đã trở thành dấu ấn của cuộc xung đột, được cả hai bên sử dụng rộng rãi với nhiều cấu hình khác nhau. Năm 2023, chuyên gia phân tích Samuel Bendett cho rằng nhóm này nhận được hỗ trợ tài chính từ Bộ Quốc phòng Liên bang Nga, cho thấy sự gắn kết ngày càng tăng giữa các sáng kiến tư nhân và nhu cầu quân sự.
Theo những người ủng hộ, thiết bị bay không người lái đánh chặn của Archangel có thể đạt tốc độ 350 km/h và tầm bay 50 km. Tuy nhiên, những tuyên bố này chưa được xác minh. Nhóm Project Archangel cho biết họ đang nghiên cứu “tích hợp trực tiếp thiết bị bay không người lái đánh chặn lên tiêm kích” và tiêm kích MiG được chọn làm nền tảng mang. Trong tuyên bố, nhóm Project Archangel thậm chí còn gợi ý đưa các thiết bị bay không người lái này tới tận Kiev hoặc Lviv, nhưng đây là một khẳng định khó có thể kiểm chứng. Ngoài việc triển khai thiết bị bay theo cách này là phi thực tế, máy bay Liên bang Nga cũng không tiến gần tới những khu vực đó do khu vực này được phòng không Ukraine bảo vệ dày đặc.
Khía cạnh kỹ thuật của dự án cũng có nhiều vấn đề. Ý tưởng rằng một phi công lái tiêm kích một chỗ có thể trực tiếp điều khiển một thiết bị bay không người lái đánh chặn máy bay khác là điều phi thực tế. Thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất dùng cho nhiệm vụ đánh chặn cần sự điều khiển liên tục của người vận hành, thường thông qua kính hiển thị. Cách thức này không phù hợp với khối lượng công việc trong buồng lái chiến đấu, nơi phi công đã phải tập trung cao độ. Nhóm Project Archangel thậm chí tuyên bố rằng các thành viên của họ đã “được huấn luyện để lái tiêm kích”, nhưng theo Army Recognition, đây là một phát biểu mang tính khiêu khích nhiều hơn là đáng tin.
Mặc dù màn trình diễn này làm dấy lên nghi ngờ về giá trị quân sự thực tế, nó cho thấy tầm quan trọng ngày càng tăng của năng lực chống thiết bị bay không người lái ở Liên bang Nga. Những nỗ lực phát triển thiết bị bay không người lái đánh chặn, thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất phóng từ trên không hoặc đạn bay tuần kích phản ánh một xu hướng rộng hơn. Mục tiêu là triển khai nhiều loại hiệu ứng không đối không nhằm đối phó các mối đe dọa mới, ngay cả khi nỗ lực của Nhóm Project Archangel trông giống một màn quảng bá hơn là một năng lực khả thi.
Thiết bị bay không người lái đã trở thành một thách thức lớn trên chiến trường hiện đại, có khả năng thực hiện các cuộc tấn công chính xác, chi phí thấp, đồng thời khó bị vô hiệu hóa. Sự phổ biến của chúng, từ các mẫu thương mại cải tiến đến hệ thống quân sự tiên tiến, buộc quân đội phải nhanh chóng phát triển biện pháp đối phó. Phương tiện bay đánh chặn, dù là thiết bị bay không người lái hay đạn bay tuần kích, được coi là giải pháp thích ứng và tiết kiệm hơn so với tên lửa phòng không hoặc vũ khí không đối không truyền thống, vốn thường có chi phí quá cao so với giá trị mục tiêu thiết bị bay không người lái.
Các máy bay chiến đấu như MiG-29 và các nền tảng kiểm soát bầu trời khác ngày càng được giao nhiệm vụ chống thiết bị bay không người lái, nhưng việc sử dụng chúng vẫn phức tạp và tốn kém khi đối mặt với mối đe dọa phân tán hoặc theo bầy đàn. Việc tích hợp thiết bị bay không người lái đánh chặn lên các tiêm kích có thể cung cấp một giải pháp thay thế, cho phép vô hiệu hóa UAV đối phương với chi phí thấp hơn và linh hoạt hơn so với vũ khí truyền thống. Khái niệm này, dù còn mang tính thử nghiệm, phản ánh những học thuyết quân sự đang thay đổi, hướng tới việc kết hợp sức mạnh không quân với hiệu quả trong đối phó các bầy đàn thiết bị bay không người lái.