Hai miền đất - một dòng chảy phát triển (Bài 1)

Bài 1: Hải Phòng - hào khí từ bến cảng xưa 

Hải Phòng xưa và nay là Đông Hải Phòng sớm định hình là đô thị hiện đại, hội nhập quốc tế. Với cảng biển lớn cùng hệ thống giao thông đường bộ, sắt, biển, thủy nội địa và hàng không thuận lợi đang nhanh chóng trở thành trung tâm giao thương và văn hóa đặc sắc của vùng Duyên hải Bắc Bộ. 

Con đường giao thông quốc tế 

Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Cảng Hải Phòng Phạm Hồng Minh chia sẻ, câu ca "Hải Phòng có bến Sáu Kho, có sông Cửa Cấm, có lò Xi măng" cứ mãi vang vọng đầy tự hào và trìu mến xao xuyến, hoài niệm tâm hồn mỗi người con đất Cảng. 

Sau Hiệp định sơ bộ tháng 6/1946, thực dân Pháp đã đặt mục tiêu và hoàn thành việc chiếm giữ Hải Phòng trước để có hệ thống giao thông vận chuyển quân đội, vũ khí vào Việt Nam nhằm thực hiện mục tiêu xâm lược. Để bảo đảm mục tiêu này, chúng đã thiết lập hệ thống kiểm soát gắt gao về mọi mặt tại cảng. 

Năm 1874, thực dân Pháp bắt đầu xây dựng bến cảng. Từ một bến Ninh Hải nơi làng Gia Viên đơn sơ, dưới sự xây dựng của thực dân Pháp, cảng Hải Phòng đã hình thành hiện đại và sầm uất bậc nhất khu vực phía Bắc. Năm 1929, cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới bắt đầu và đã có tác động tới Việt Nam. Phong trào đấu tranh cách mạng của công nhân, người lao động Hải Phòng có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình vận động thành lập tổ chức Công hội Đỏ và Đảng cộng sản Việt Nam. 

Giai đoạn 1931 - 1945 là giai đoạn đấu tranh cam co và ác liệt bởi chính sách đàn áp của thực dân Pháp. Nhiều chiến sĩ cách mạng từ Hương Cảng về cảng hoạt động bị địch bắt. Tuy vậy, con đường giao thông quốc tế qua cảng vẫn được giữ vững. Các cuộc đấu tranh đòi tự do, cơm áo, hòa bình vẫn diễn ra nhằm giác ngộ công nhân và tập dượt phương pháp để đi đến những cuộc đấu tranh lớn hơn...

Theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, thành phố Hải Phòng là một trong những cái nôi hình thành của giai cấp công nhân Việt Nam với đội ngũ công nhân đông đảo, có tay nghề kỹ thuật tương đối cao ở các lĩnh vực như: cơ khí, đóng tàu, cảng biển, xi măng... Hải Phòng ngay từ khi được thành lập đã có những chuyển biến quan trọng theo hướng phát triển đô thị hiện đại, hội nhập quốc tế sớm. Thành phố là một trong ít các đô thị ở Việt Nam có hệ thống giao thông hiện đại và thuận lợi bậc nhất của Việt Nam vào thế kỷ XX. 

Thành phố có cảng biển lớn, hệ thống giao thông thủy trong nội địa và quốc tế thuận lợi. Nơi đây sớm có tuyến đường sắt nối với Hà Nội và Sài Gòn; cùng với đường sắt là hệ thống đường bộ, đường hàng không phát triển sớm. Hải Phòng đã sớm trở thành trung tâm giao thương quốc tế, đầu mối giao thông quan trọng của miền Bắc Việt Nam. 

Với những lợi thế này, sau Cách mạng tháng 8/1945, Hải Phòng đã có sứ mệnh đi trước, mở đường cho cuộc kháng chiến toàn dân toàn diện chống thực dân Pháp. Nhận rõ vị trí chiến lược quan trọng của Hải Phòng, thực dân Pháp đã xây dựng ở đây căn cứ quân sự trọng yếu, nơi tiếp tế nguồn lực cho quân đội viễn chinh Pháp ở miền Bắc và là nơi góp phần quan trọng mang tính quyết định khống chế toàn bộ vùng châu thổ Bắc Bộ và cả miền Bắc.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn chia sẻ, Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (7/5/1954) và theo quy định của Hiệp định Geneva (1954), thành phố Hải Phòng trở thành vùng tập kết, chuyển quân 300 ngày của thực dân Pháp. Nơi đây trở thành thành phố “đi trước về sau” của miền Bắc - nơi diễn ra cuộc đấu tranh không khoan nhượng, cam go của Đảng bộ và nhân dân Hải Phòng trên tất cả mặt trận chính trị, ngoại giao, binh vận chống lại mưu đồ biến Hải Phòng thành đô thị chết, kinh tế tiêu điều, văn hóa xã hội lạc hậu và hỗn loạn... Thắng lợi lịch sử 13/5/1955 đã chấm dứt hoàn toàn ách thống trị của thực dân Pháp, mở ra một giai đoạn mới. Hải Phòng tiên phong trong đổi mới khi khởi xướng cơ chế khoán sản phẩm trong nông nghiệp, thí điểm chủ trương đổi mới quản lý sản xuất công nghiệp, mở rộng giao lưu hợp tác quốc tế. Những bước đi táo bạo, sáng tạo đã góp phần quan trọng hình thành đường lối đổi mới toàn diện của Đảng ta.

Sức bật từ nền tảng lịch sử và văn hóa lâu đời 

Vượt qua những khó khăn sau thời kỳ kháng chiến, Hải Phòng đã vươn lên mạnh mẽ, trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học, công nghệ và dịch vụ hàng đầu của cả nước. Khẳng định sức bật từ nền tảng lịch sử và văn hóa lâu đời, Hải Phòng cũ chính là ngọn lửa truyền thống tiếp sức cho Hải Phòng mới thăng hoa trên hành trình hội nhập và phát triển. 

Năm 2024, quy mô kinh tế Hải Phòng đứng thứ 5 toàn quốc, là địa phương duy nhất tăng trưởng hai con số liên tục trong suốt một thập kỷ. Thu ngân sách nhà nước xếp thứ 3, thu hút vốn FDI xếp thứ 2 toàn quốc. Thành phố đứng đầu cả nước về Chỉ số năng lực cạnh tranh, Chỉ số cải cách hành chính, Chỉ số hài lòng của người dân và Chỉ số xanh cấp tỉnh. Văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế có nhiều chuyển biến tích cực. Địa phương đã không còn hộ nghèo, đồng thời triển khai nhiều chính sách an sinh xã hội mang tính đột phá như: đi đầu trong việc hỗ trợ 100% học phí cho học sinh các cấp, hỗ trợ chi phí đào tạo nghề, chăm lo người có công và các nhóm yếu thế.

Bảy tháng của năm 2025, trong bối cảnh mới, chưa có tiền lệ, thành phố Hải Phòng đã triển khai nghiêm túc, đúng tiến độ việc sắp xếp đơn vị hành chính theo chỉ đạo của Trung ương; tổ chức bộ máy, cán bộ cơ bản bảo đảm, hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp kịp thời đi vào hoạt động phục vụ người dân và doanh nghiệp. 

Bí thư Thành ủy Hải Phòng Lê Tiến Châu cho rằng, những thành tựu đáng tự hào có được trước hết nhờ sự lãnh đạo sáng suốt của Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ và sự ủng hộ, giúp đỡ của các ban, bộ, ngành Trung ương, các địa phương bạn. Đồng thời, kết quả đó cũng bắt nguồn từ truyền thống văn hóa - cách mạng vẻ vang và những phẩm chất đáng quý của con người Hải Phòng mạnh mẽ, hào sảng và nghĩa tình; là kết tinh của tinh thần đoàn kết, sáng tạo và khát vọng vươn lên của Đảng bộ, chính quyền, quân và dân thành phố qua các thế hệ. 

"Bước vào giai đoạn phát triển mới, trước khởi điểm lịch sử cùng đất nước tiến vào kỷ nguyên vươn mình thịnh vượng, Hải Phòng nhận thức sâu sắc vai trò, trách nhiệm của mình, xác định phải nỗ lực phát triển ngang tầm với các thành phố tiêu biểu của châu Á; trở thành một thành phố cảng biển quốc tế hiện đại, đi đầu cả nước trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa; là trung tâm kinh tế, giáo dục, đào tạo, khoa học - công nghệ tầm cỡ quốc tế", Bí thư Thành ủy Hải Phòng nhấn mạnh. 

Để hiện thực hóa mục tiêu đó, với quan điểm “dân là gốc”, xác định người dân vừa là trung tâm, là chủ thể, mục tiêu của phát triển, Đảng bộ, chính quyền, quân và nhân dân thành phố tập trung thực hiện những trọng tâm chiến lược. Trong đó, thành phố xây dựng Đảng bộ thành phố trong sạch, vững mạnh; hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, tạo thế và lực phát triển mới với không gian rộng lớn, tầm nhìn xa hơn trên nền tảng những giá trị văn hóa - lịch sử lâu đời của Hải Phòng.

Thành phố phát triển hài hòa văn hóa - xã hội, khơi thông mọi nguồn lực để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế gắn với cơ cấu lại nền kinh tế, lấy khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh làm động lực chủ yếu... Hải Phòng quyết tâm giữ vững vị thế là cửa ngõ kinh tế quan trọng, khẳng định bản lĩnh của một đô thị hiện đại, năng động và giàu bản sắc. Hào khí từ bến cảng xưa vẫn lan tỏa trong từng nhịp sống hôm nay, nơi quá khứ và tương lai cùng hội tụ, tạo nên một Hải Phòng vững vàng trong kỷ nguyên mới.

Bài 2: Vùng đất học, giàu di sản trong nhịp đập thời đại