Thực tế từ Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, yêu cầu cấp thiết phải rà soát, điều chỉnh phân vùng lương tối thiểu nhằm bảo đảm quyền lợi chính đáng và ổn định đời sống người lao động sau sắp xếp. Phóng viên báo Tin tức và Dân tộc đã có cuộc trao đổi với bà Hồ Thị Kim Ngân, Phó Trưởng Ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) xung quanh chủ đề này.
Từ câu chuyện Thành phố Hồ Chí Minh kiến nghị điều chỉnh phân vùng lương tối thiểu do có sự chênh lệch giữa vùng I và vùng III lên tới 1.170.000 đồng, tương đương hơn 28%, trong khi chỉ cách nhau một con đường. Điều này cho thấy sau sáp nhập chính quyền địa phương hai cấp đã phát sinh những bất cập thực tế. Quan điểm của bà về vấn đề này như thế nào?
Qua phản ánh của Liên đoàn Lao động Thành phố Hồ Chí Minh, chúng ta thấy rất rõ tiền lương tối thiểu là một chính sách đặc biệt quan trọng. Đây là mức lương thấp nhất để trả cho người lao động làm công việc giản đơn trong điều kiện lao động bình thường, nhằm bảo đảm mức sống tối thiểu phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội tại địa phương nơi người lao động sinh sống.
Vì vậy, việc điều chỉnh tiền lương tối thiểu để người lao động có thể bảo đảm mức sống tối thiểu có ý nghĩa hết sức quan trọng. Qua phản ánh cũng như phát hiện của Công đoàn Thành phố Hồ Chí Minh, việc sáp nhập các địa phương, các xã, các khu dân cư đã làm thay đổi địa giới hành chính, từ đó dẫn đến những thay đổi về phân vùng lương so với các quy định trước đây.
Bà Hồ Thị Kim Ngân, Phó Trưởng Ban Quan hệ lao động.
So với năm trước, việc sắp xếp, sáp nhập đã khiến ranh giới hành chính thay đổi đáng kể. Do đó, bên cạnh việc điều chỉnh mức lương tối thiểu vùng, chúng ta cũng cần tính đến việc rà soát lại cách phân vùng sao cho hợp lý. Những khu vực giáp ranh nhau, có điều kiện lao động tương đồng, mức giá sinh hoạt tương tự thì không thể để mức lương tối thiểu chênh lệch quá lớn.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh, Liên đoàn Lao động đã phát hiện một số xã trên địa bàn thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu trước đây có mức chênh lệch lớn về lương tối thiểu. Điều này không chỉ mang tính cục bộ, mà có thể xảy ra ở nhiều địa phương khác trong cả nước khi triển khai sáp nhập.
Nghị định 293 đã có những điều chỉnh nhất định về phân vùng lương tối thiểu và nhìn chung là tích cực. Tuy nhiên, tôi cho rằng các địa phương, các cấp công đoàn cũng như chính quyền địa phương cần tiếp tục rà soát lại việc phân vùng hiện nay, xem trên địa bàn tỉnh, thành phố còn những khu vực nào có sự chênh lệch quá lớn, đặc biệt là các khu vực giáp ranh.
Một kiến nghị rất đáng chú ý của Công đoàn Thành phố Hồ Chí Minh là đối với các xã giáp ranh nhau, mức chênh lệch không nên vượt quá một phân vùng. Nghĩa là có thể chênh nhau giữa vùng I và vùng II, nhưng không nên để tình trạng một bên là vùng I, bên kia là vùng III hoặc vùng IV. Từ thực tế này, hoàn toàn có thể tiến hành rà soát trên phạm vi cả nước, đánh giá lại mức chi phí sinh hoạt và điều kiện kinh tế, xã hội để bảo đảm nguyên tắc các vùng giáp ranh không bị chênh lệch quá lớn về lương tối thiểu.
Không phải địa phương nào cũng có điều kiện rà soát, điều chỉnh ngay. Vậy theo bà, từ câu chuyện thực tế tại Thành phố Hồ Chí Minh, cần có kiến nghị gì để người lao động ở các khu vực sáp nhập mới trên cả nước được đảm bảo quyền lợi, tính từ đầu năm 2026?
Nghị định 293 đã được ban hành và sẽ có hiệu lực thực hiện trong năm 2026, trên cơ sở đánh giá, rà soát kỹ lưỡng cùng ý kiến đóng góp của các bộ, ngành, địa phương và các cấp công đoàn. Chúng ta có cơ sở để tin rằng nghị định đã xem xét đến những nguyên tắc cơ bản trong phân vùng lương tối thiểu.
Cần nhấn mạnh rằng tiền lương tối thiểu không chỉ có ý nghĩa đối với đời sống người lao động mà còn là chi phí đầu vào rất quan trọng đối với doanh nghiệp. Trong bối cảnh phát triển kinh tế hiện nay, việc điều chỉnh lương tối thiểu cần bảo đảm sự hài hòa, tránh gây áp lực quá lớn lên chi phí sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp.
Nghị định 293 đã có những tính toán và cân nhắc nhất định trong điều chỉnh phân vùng. Tuy nhiên, từ kiến nghị của Liên đoàn Lao động Thành phố Hồ Chí Minh, Hội đồng Tiền lương quốc gia cần tiếp tục đánh giá điều kiện sống, thu thập số liệu về mức sống tối thiểu của người lao động, tình hình phát triển kinh tế, chỉ số lạm phát… để làm cơ sở đề xuất các mức điều chỉnh phù hợp.
Công nhân làm việc tại Khu Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: TTXVN
Bên cạnh đó, cũng cần đánh giá lại chi phí sinh hoạt giữa các khu vực, các vùng trên toàn quốc, đặc biệt là tại những địa bàn mới sáp nhập. Đây cũng là dịp để các địa phương rà soát lại hiệu quả của việc sắp xếp, điều chỉnh phân vùng, bảo đảm đời sống người lao động sau sáp nhập không bị xáo trộn quá lớn.
Nếu chỉ cần bước qua một con đường hoặc một cây cầu mà mức lương tối thiểu đã chênh lệch đáng kể, chắc chắn sẽ tạo ra những so sánh và có thể tác động đến việc di chuyển lao động. Vì vậy, việc rà soát lại các mức lương tối thiểu gắn với chi phí sinh hoạt thực tế là nội dung mà Hội đồng Tiền lương quốc gia và các địa phương cần tập trung nghiên cứu trong thời gian tới.
Từ thực tiễn này, bà có kiến nghị gì trong việc hoàn thiện chính sách tiền lương tối thiểu?
Điều quan trọng nhất là cần lắng nghe ý kiến của người dân, của người lao động sau khi thực hiện sắp xếp, sáp nhập. Quá trình sáp nhập chịu tác động của nhiều yếu tố và chúng ta cần lựa chọn những giải pháp phù hợp nhất.
Sáp nhập không chỉ ảnh hưởng đến địa giới hành chính mà còn tác động trực tiếp đến đời sống người lao động, từ việc đi lại, ăn ở, tìm kiếm việc làm, đào tạo nghề, trường học cho con cái cho đến các nhu cầu về an sinh, giải trí. Đây đều là những điều kiện cơ bản cần được đánh giá toàn diện khi xây dựng và điều chỉnh chính sách.
Do đó, chính sách tiền lương tối thiểu cần được xem xét trong tổng thể các chính sách an sinh xã hội khác, bảo đảm sự đồng bộ giữa các địa phương có điều kiện kinh tế xã hội khác nhau. Giải pháp quan trọng nhất là kịp thời phát hiện vấn đề và lắng nghe ý kiến từ cơ sở để điều chỉnh cho phù hợp.
Những nội dung cần thời gian để đánh giá có thể phân loại, trong đó ưu tiên xử lý trước những vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người lao động, nhằm bảo đảm mục tiêu cuối cùng là ổn định cuộc sống, tạo động lực làm việc và phát triển bền vững.
Xin trân trọng cảm ơn bà!