Thành phố Hồ Chí Minh giữ vai trò đầu tàu phát triển của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Ảnh: Thanh Vũ/TTXVN
Định hình siêu đô thị quốc tế
Sau hợp nhất, TP Hồ Chí Minh có diện tích 6.773 km2, tạo điều kiện thuận lợi cho quy hoạch vùng đô thị tích hợp; dân số hơn 13,6 triệu người, trong đó lực lượng lao động đang làm việc có khoảng 7,2 triệu người. Đây là nguồn nhân lực quy mô lớn, góp phần thúc đẩy phát triển công nghiệp - dịch vụ vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Tại lễ công bố Nghị quyết, quyết định của Trung ương và địa phương về hợp nhất các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã tại TP Hồ Chí Minh tổ chức ngày 30/6/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đã khẳng định mình là ba cực phát triển mạnh mẽ của phía Nam - nơi quy tụ những thành tựu vượt trội về công nghiệp, thương mại, dịch vụ, cảng biển và hội nhập quốc tế. Việc hợp nhất không gian ba địa phương không phải là sự cộng gộp đơn thuần, mà là sự kết tinh trí tuệ và ý chí phát triển chung, để hình thành một siêu đô thị – trung tâm tài chính, sản xuất, logistics và đổi mới sáng tạo mang tầm khu vực và thế giới.
Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, không gian phát triển mới này được kiến tạo dựa trên tầm nhìn dài hạn, hướng đến sự phát triển đồng bộ, bền vững và khoa học. Đây là bước đi tiên phong, mang tính đột phá trong cải cách tổ chức bộ máy chính quyền đô thị, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhanh, mạnh, hiệu quả của vùng đô thị hóa cao nhất cả nước.
Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội Đảng bộ TP Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2025-2030 nêu rõ, đây là sự cấu hình lại toàn diện không gian phát triển, nơi ba cực kinh tế năng động bậc nhất cả nước hội tụ, với tầm nhìn mới là "siêu đô thị quốc tế" của Đông Nam Á, top 100 thành phố đáng sống nhất thế giới, nhằm thực hiện sứ mệnh tiên phong, dẫn dắt và lan tỏa phát triển cho cả nước.
Với thế mạnh là những địa phương phát triển hàng đầu, ba địa phương hợp nhất đã tạo nên một thực thể hành chính - kinh tế đặc biệt, bổ sung cho nhau khá hoàn chỉnh, tái cấu trúc không gian phát triển theo tư duy "một trung tâm, ba vùng, một đặc khu". TỪ đó, tối ưu hóa chia sẻ lợi thế so sánh của từng khu vực hội tụ các điều kiện để trở thành siêu đô thị đa trung tâm phát triển theo ba hành lang với năm trụ cột (trung tâm công nghiệp, logistics; trung tâm tài chính quốc tế; du lịch và công nghiệp văn hóa; trung tâm giáo dục - y tế - khoa học công nghệ).
Ông Nguyễn Văn Được, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh cho biết, Thành phố đang khẩn trương rà soát, điều chỉnh và xây dựng quy hoạch tổng thể mới, theo định hướng chiến lược phát triển "một trung tâm - ba vùng - một đặc khu", trong đó 3 vùng là: vùng trung tâm Thành phố sẽ là thủ phủ tài chính và công nghệ cao, phát triển các trung tâm tài chính, dịch vụ, thương mại, công nghệ và đổi mới sáng tạo; vùng Bình Dương là thủ phủ công nghiệp, tập trung công nghiệp công nghệ cao và sản xuất quy mô lớn; vùng Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ là thủ phủ kinh tế biển, phát triển cảng biển quốc tế, logistics và năng lượng.
Những đột phá chiến lược
Tầm nhìn đến năm 2030, thành phố phấn đấu đạt GRDP bình quân đầu người từ 14.000 đến 15.000 USD, trong đó kinh tế số đóng góp từ 30 đến 40% GRDP, năng suất lao động tăng bình quân 8%/năm và đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng đạt khoảng 60%. Đây là những mục tiêu tham vọng nhưng cần thiết để thành phố khẳng định vị thế quốc tế.
Ngoài mục tiêu tăng trưởng kinh tế, thành phố cũng đặt trọng tâm vào nâng cao chất lượng sống. Đến năm 2030, thành phố phấn đấu di dời 20.000 căn nhà ven kênh rạch, phát triển thêm 199.400 căn hộ nhà ở xã hội, nâng tỷ lệ thu gom và xử lý nước thải đạt 80%, tỷ lệ tái chế rác thải sinh hoạt đạt trên 90%.
Cụ thể hóa tầm nhìn trên, trong giai đoạn tới, TP Hồ Chí Minh cũng đã xác định các chương trình trọng điểm, đột phá về chính sách, thể chế; về phát triển hạ tầng; về phát triển nguồn nhân lực. Trong đó, đáng chú ý, Thành phố tập trung tập trung tháo gỡ, xử lý dứt điểm các khó khăn, vướng mắc tồn đọng nhiều năm đối với các dự án, công trình, đất đai trên tinh thần công khai, minh bạch để nhanh chóng khơi thông nguồn lực cho phát triển.
Cùng đó, Thành phố thí điểm mô hình đô thị tự chủ trong thành phố với quyền tự chủ cao trong quy hoạch, điều hành đô thị thông minh và tỷ lệ phân bổ ngân sách phù hợp, bảo đảm đủ nguồn lực để triển khai các mục tiêu phát triển trong giai đoạn sắp tới.
Đối với phát triển hạ tầng, Thành phố tập trung thúc đẩy liên kết vùng thông qua hệ thống trục giao thông đối ngoại gồm Quốc lộ 13, cao tốc TP Hồ Chí Minh - Võ Văn Kiệt, cao tốc Bến Lức - Long Thành, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu - Long Thành… Đồng thời, thành phố xây dựng và nâng cấp các tuyến đường sắt tốc độ cao chở khách, đường sắt vận chuyển hàng hóa (tuyến Bàu Bàng - Đồng Nai - Cái Mép - Thị Vải) và hoàn thiện các tuyến đường Vành đai (2, 3, 4); khai thác hiệu quả vận tải đường sông (luồng Sài Gòn - Đồng Nai - Soài Rạp) và các tuyến ven biển kết nối với cụm cảng Cái Mép - Thị Vải - Cần Giờ, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, gắn với logistics và dịch vụ cảng; phát triển hạ tầng giao thông thông minh, xanh; ứng dụng AI, IoT, dữ liệu lớn trong quản lý hàng hóa, chuỗi cung ứng và dòng vốn.
Đánh giá về tầm nhìn này, PGS.TS Nguyễn Xuân Phương - Hiệu trưởng Trường Đại học Giao thông Vận tải TP Hồ Chí Minh, cho rằng, trước hết, Thành phố cần đầu tư các dự án giao thông vận tải quy mô lớn, kết hợp đồng bộ giữa đường cao tốc, đường sắt đô thị, cảng biển và sân bay. Tiếp đó, phải chú trọng phát triển các dự án giao thông liên vùng kết nối Đông Nam Bộ với đồng bằng sông Cửu Long, đồng thời đầu tư mạnh vào hệ thống logistics và các cụm cảng biển. Bên cạnh đó, thành phố cũng nên ưu tiên những dự án giao thông xanh để giảm ô nhiễm và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Để thực hiện hiệu quả các dự án này, theo PGS.TS Nguyễn Xuân Phương thành phố cần huy động đa dạng nguồn vốn; trong đó ngân sách nhà nước nên tập trung cho dự án liên kết vùng; đẩy mạnh hợp tác công tư (PPP); tận dụng nguồn vốn FDI cho các dự án mang tính ngoại giao và kết nối quốc tế. Ngoài ra, có thể sử dụng các công cụ tài chính như phát hành trái phiếu hoặc vay vốn ODA một cách kiểm soát, kết hợp nguồn vốn nhà nước với các cơ chế tài chính tư nhân nhằm bảo đảm tính bền vững lâu dài.
Định hướng phát triển trong thời gian tới, TP Hồ Chí Minh cũng ưu tiên huy động và phát huy hiệu quả mọi nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực trong nhân dân, theo nguyên tắc, thứ tự ưu tiên: bố trí, sử dụng vốn đầu tư công hiệu quả, giữ vai trò chủ đạo, dẫn dắt đầu tư; tạo đột phá thu hút nguồn vốn khu vực tư nhân, vốn đầu tư nước ngoài, các tổ chức quốc tế theo phương thức đối tác công - tư để nhanh chóng đầu tư hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng các vùng chức năng và các trục động lực (trục Đông Tây kéo dài từ cụm cảng Cái Mép - Thị Vải, trục công nghệ cao phía Đông (Thủ Đức - Dĩ An - Tân Uyên), trục thương mại liên quốc gia nối sân bay, cảng biển với hàng lang logistics nội địa và phụ trợ), các cực tăng trưởng Trung tâm Tài chính, cực đổi mới sáng tạo phía Đông, cực phát triển logistics Tây Bắc.
Cùng đó, Thành phố ưu tiên phát triển mạng lưới giao thông tích hợp và thông minh, góp phần kết nối vùng - liên vùng: hệ thống đường sắt đô thị, đường sắt chuyên dùng liên vùng, các tuyến cao tốc kết nối các trung tâm đô thị - công nghiệp - cảng biển - cảng hàng không - trung tâm tài chính.
Quy hoạch phát triển các khu mậu dịch thương mại tự do thế hệ mới, gắn với phát triển trung tâm logistics thông minh, cụm cảng trung chuyển quốc tế và sân bay hàng hóa. Đầu tư nâng cấp, phân công chức năng, chuyển đổi mô hình hệ thống cảng vệ tinh, các cảng dọc sông Sài Gòn và cụm cảng cạn (ICD) tạo thành chuỗi logistics hiệu quả có tính liên vùng. Phát triển cụm cảng - logistics thông minh tại Cái Mép - Thị Vải - Cần Giờ theo mô hình siêu cảng số và hệ thống logistics tích hợp - vận hành bằng dữ liệu lớn. Phát triển các tổ hợp giao thương tích hợp quy mô lớn (megatrade) kết nối với các khu thương mại tự do, nhằm thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu, logistics, dịch vụ kho bãi hiện đại gắn với tổ chức triển lãm, hội chợ và hội nghị quốc tế...
Với những đột phá chiến lược về hạ tầng, trung tâm tài chính quốc tế, logistics, kinh tế số và đô thị thông minh, Thành phố có cơ sở vững chắc để hiện thực hóa mục tiêu trở thành siêu đô thị quốc tế của Đông Nam Á, xứng tầm trung tâm kinh tế - tài chính - dịch vụ - đổi mới sáng tạo hàng đầu châu Á.