Người dân châu Âu đang phải trả mức giá cao cho dầu diesel, mặt hàng thiết yếu đối với sản xuất nông nghiệp và vận tải. Ảnh: Bloomberg
Các lệnh trừng phạt chống Nga sẽ vẽ lại dòng chảy dầu mỏ trong ba tháng tới. Những mù mờ về mức độ hiệu quả của đòn trừng phạt này khiến ngành công nghiệp năng lượng gặp khó khăn trong khâu chuẩn bị ứng phó.
Đồng minh của Ukraine gia tăng trừng phạt dầu thô của Nga bằng những biện pháp hạn chế cứng rắn nhất, trong đó có việc áp giá trần dự định có hiệu lực từ ngày 5/12 tới, với ý định chặn nguồn cung tài chính đối với Nga để trả đũa cho can dự của Moskva tại Ukraine.
Tiến trình đàm phán trong nội bộ chính quyền Tổng thống Joe Biden và các đối tác bên ngoài đang bước vào giai đoạn gấp rút, đặt giới giao dịch, nhà máy lọc dầu và các nhân tố khác trên thị trường năng lượng vào tình cảnh bất chắc, khó đoán định. Tình hình có thể còn tệ hơn khi Moskva đe dọa trả đũa bằng cách hạn chế nguồn cung. Giá dầu thô duy trì đà tăng từ giữa tháng 10 và nhiều khả năng còn leo thang nữa một khi Tổng thống Valdimir Putin thực thi những gì mà ông từng cảnh báo.
Tuy nhiên, giới giao dịch cho rằng tác động thực sự sẽ ở nằm ở dầu diesel, mặt hàng người tiêu dùng châu Âu đang phải chi trả với mức giá đắt đỏ. Thị trường dầu diesel đặc biệt nhạy cảm trước viễn cảnh hao hụt nguồn cung từ Nga, do châu Âu lâu nay phụ thuộc nhiều vào các nhà máy lọc dầu tại Nga để cho ra nguồn năng lượng thiết yếu cho ngành nông nghiệp, công nghiệp, vận tải.
Phía trước là ba mốc quan trọng. Từ ngày 5/12, Liên minh châu Âu (EU) sẽ áp lệnh cấm đối với phần lớn dầu thô nhập khẩu từ Nga, cấm các công ty cung ứng dịch vụ bảo hiểm, tài chính đối với hoạt động mua bán, vận chuyển dầu thô Nga trên phạm vi toàn cầu. Cùng ngày, phương Tây đứng đầu là Mỹ cũng kích hoạt biện pháp áp giá trần đối với dầu thô Nga. Riêng EU từ ngày 5/12 sẽ mở rộng biện pháp này đối với các mặt hàng lọc dầu như xăng, dầu diesel.
Mỹ và đồng minh đạt đồng thuận về quy mô áp dụng với ngành dầu mỏ Nga thuộc diện bị áp giá trần, nhưng vẫn còn tranh luận về chi tiết, trong đó nổi bật là mức giá sẽ được áp dụng. Sai lầm lập tức khiến châu Âu phải trả giá đắt, nhất là liên quan đến mặt hàng nhiên liệu từ lọc hóa dầu. Giá dầu diesel tại khu vực tăng 60% so với cùng kỳ năm ngoái, lên mức cao kỉ lục vào mùa xuân này. Các nhà máy lọc dầu gần như không còn công suất dư thừa để bù đắp nguồn cung thiếu hụt từ Nga.
Kho dự trữ dầu diesel cũng ở dưới mức tiêu chuẩn tại Mỹ dịp mùa thu này, đẩy giá nhiên liệu tại New York tăng 58% so với cùng kỳ năm ngoái. Thiếu hụt dầu diesel đặc biệt nghiêm trọng ở bờ Đông, khu vực đang phải vật lộn tranh giành nguồn hàng với vùng tây bắc châu Âu.
Các nhà máy lọc dầu, trạm xăng và nhiều khách hàng khác đang phải chạy đua nhập khẩu các mặt hàng nhiên liệu ngay trước thời điểm lệnh trừng phạt mới nhất chống Nga có hiệu lực. Số này tăng lượng diesel nhập từ Saudi Arabia, Các tiểu vương quốc A-rập Thống nhất (UAE) và Ấn Độ. Riêng châu Âu đang nhập 400.000 thùng dầu diesel/ngày từ Nga cùng với khoảng 1,7 triệu thùng/ngày từ các nhà cung ứng ngoài Nga.
Giới phân tích nhận định thay thế nhiên liệu từ Nga là nhiệm vụ không dễ dàng, nhất là với châu Âu. Tại châu lục này, thị phần dầu diesel dùng cho hoạt động vận tải lớn hơn so với ở Mỹ, sau khi chính phủ các nước thúc ép lái xe sử dụng nguồn nhiên liệu diesel để giảm phát thải carbon.
Châu Âu đã thất bại trong việc nâng cấp các cơ sở lọc dầu đủ sức sản xuất ra lượng diesel lớn hơn, cùng với đó là tình cảnh đóng cửa nhiều nhà máy trong thời gian dịch bệnh, càng làm tăng thêm tính phụ thuộc vào Nga.
Theo ông Benedict George, trưởng bộ phận theo dõi giá dầu diesel tại hãng Argus Media, châu Âu sẽ phải chấp nhận bất kỳ mức giá nào mà các nhà sản xuất, lọc dầu ở vùng vịnh Mexico (Mỹ) hay Trung Đông, Ấn Độ đưa ra. Mức giá này sẽ rất cao, bởi không có lý do gì để các nhà cung cấp hạ giá bán.