Việt Nam đang thành công trong thu hút FDI công nghệ cao. Ảnh minh họa.
Trong những tháng cuối năm 2025, dòng vốn FDI công nghệ cao đang dịch chuyển mạnh mẽ trên toàn cầu. Các tập đoàn hàng đầu thế giới trong lĩnh vực bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây và năng lượng sạch đều đang tìm kiếm điểm đến mới ổn định, chi phí hợp lý và chính sách đủ hấp dẫn. Việt Nam, với vị thế địa chính trị trung lập, lực lượng lao động trẻ và thành tích thu hút FDI ấn tượng trong thập kỷ qua, đang nằm trong tầm ngắm của nhiều “đại bàng” công nghệ.
Tuy nhiên, dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) đang được Quốc hội thảo luận lại khiến cộng đồng doanh nghiệp và chuyên gia lo ngại: Một số quy định mới có thể vô tình làm giảm sức hút chính sách – đúng vào thời điểm chúng ta cần mở rộng cửa hơn bao giờ hết.
Ưu đãi thuế hiện hành – “vũ khí” đã chứng minh hiệu quả
Mức ưu đãi cao nhất hiện nay (miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo, áp dụng thuế suất 10% trong 15 năm) chính là yếu tố then chốt giúp Việt Nam thuyết phục được nhiều ông lớn quyết định mở động đầu tư, như Samsung đầu tư thêm hàng tỷ USD vào nhà máy sản xuất màn hình OLED và nghiên cứu bán dẫn tại Bắc Ninh, Thái Nguyên; Intel duy trì và mở rộng nhà máy lắp ráp, kiểm thử chip lớn nhất khu vực tại TP Hồ Chí Minh; Qualcomm mở trung tâm thiết kế vi mạch lớn nhất Đông Nam Á; NVIDIA công bố xây dựng trung tâm R&D trị giá hàng trăm triệu USD tại Hà Nội.
Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chỉ riêng lĩnh vực điện tử – viễn thông đã đóng góp gần 50% kim ngạch xuất khẩu cả nước trong 11 tháng năm 2025, tạo việc làm trực tiếp cho hơn 1,5 triệu lao động chất lượng cao và gián tiếp cho hàng triệu lao động khác trong chuỗi cung ứng.
Bên cạnh đó, các chuyên gia và các tổ chức nước ngoài đã nhấn mạnh về sự “nâng chất” của nền kinh tế, khi mà Việt Nam đã bước lên nấc thang cao hơn của chuỗi giá trị toàn cầu. Đóng góp lớn cho sự dịch chuyển mạnh mẽ này chính là các dự án FDI công nghệ cao, Việt Nam giờ đây đang trở thành tâm điểm của chuỗi cung ứng toàn cầu, nhất là trong các lĩnh vực bán dẫn, AI…; đồng thời tiếp tục xây dựng thể chế, chính sách để thu hút FDI trong các lĩnh vực công nghiệp tiên phong. Công nghệ cao giờ đây đã trở thành yếu tố then chốt quyết định năng lực cạnh tranh và mức độ tự chủ của mỗi quốc gia.
Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) đề xuất phân loại doanh nghiệp công nghệ cao thành hai mức: Mức 1 (được hưởng ưu đãi cao nhất): Ddoanh nghiệp phải có tối thiểu 30% vốn góp của nhà đầu tư Việt Nam; Mức 2 (ưu đãi thấp hơn đáng kể): Ddành cho doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài.
Thực tế, hầu hết tập đoàn công nghệ cao lớn nhất thế giới đều hoạt động theo mô hình sở hữu 100% vốn nước ngoài để bảo vệ công nghệ lõi và bí mật kinh doanh. Việc yêu cầu 30% vốn Việt Nam, dù xuất phát từ mong muốn tăng nội địa hóa, lại khó khả thi ở giai đoạn hiện nay khi rất ít doanh nghiệp Việt có đủ năng lực tài chính và công nghệ để tham gia góp vốn vào các dự án tỷ USD.
Ngoài ra, việc đề xuất bãi bỏ Giấy chứng nhận doanh nghiệp công nghệ cao (thay bằng cơ chế tự đánh giá, tự kê khai) dù nhằm giảm thủ tục hành chính, nhưng lại chưa có quy định chuyển tiếp rõ ràng, khiến nhà đầu tư lo lắng về tính ổn định của chính sách trong suốt vòng đời dự án (thường kéo dài 10–15 năm).
Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị từ chính cộng đồng doanh nghiệp
Các quốc gia thành công trong việc thu hút công nghệ cao như Hàn Quốc, Singapore, Ireland, Israel đều không áp đặt tỷ lệ vốn nội địa cứng nhắc. Thay vào đó, họ tập trung vào các cam kết cụ thể về:chuyển giao công nghệ; thành lập trung tâm R&D; đào tạo nhân lực chất lượng cao; nâng dần tỷ lệ nội địa hóa.
Để vừa bảo vệ lợi ích quốc gia, vừa giữ được sức hút chính sách, nhiều chuyên gia và doanh nghiệp đề xuất một số phương án khả thi.
Theo ông Bùi Ngọc Tuấn, Phó tổng giám đốc Dịch vụ Tư vấn thuế và pháp lý Deloitte Việt Nam, yếu tố chen chốt là tính ổn định và khả năng dự đoán của chính sách. Điều này càng có ý nghĩa hơn trong bối cảnh các dự án công nghệ cao thường có quy mô lớn, vốn đầu tư hàng tỷ USD và có chu kỳ ứng dụng công nghệ dài 10-15 năm.
Có cùng quan điểm, khi phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) gần đây, ông Ko Tae Yeon, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam (Kocham) cho biết, cộng đồng doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam lo ngại việc một số nội dung sửa đổi Luật Công nghệ cao có thể ảnh hưởng đến các chính sách ưu đãi mà doanh nghiệp FDI đã và đang được hưởng theo cam kết đầu tư trước đây.
“Nếu việc sửa đổi Luật Công nghệ cao dẫn tới thu hẹp phạm vi ưu đãi hoặc làm suy giảm năng lực cạnh tranh trong hoạt động đầu tư, có thể gây tác động tiêu cực đến các mục tiêu phát triển trung và dài hạn của Việt Nam - bao gồm mở rộng đầu tư, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao”, ông Ko Tae Yeon nói và đề nghị, quá trình sửa đổi Luật phải thực hiện theo hướng hợp lý, hài hòa và nhất quán - vừa bảo đảm mục tiêu phát triển quốc gia, vừa duy trì niềm tin và động lực đầu tư của cộng đồng doanh nghiệp FDI.
Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực chính để Việt Nam đột phá trong thập kỷ tới. Luật Công nghệ cao sửa đổi là công cụ quan trọng để hiện thực hóa nghị quyết ấy.
Giữ mức ưu đãi cao nhất, ổn định và minh bạch không phải là “nhượng bộ” nhà đầu tư nước ngoài, mà chính là cách nhanh nhất để Việt Nam tiếp cận công nghệ nguồn, đào tạo được đội ngũ nhân lực chất lượng cao và từng bước làm chủ các ngành công nghiệp tương lai.
Đó là cách duy nhất để chúng ta không chỉ giữ chân được những “đại bàng” đã đến, mà còn mời gọi được nhiều “đại bàng” mới đáp xuống Việt Nam trong cuộc đua công nghệ toàn cầu đang rất khốc liệt hiện nay.