Mục tiêu của Hiệp định Paris, được 197 quốc gia ký kết và 185 nước thông qua, là duy trì mức tăng nhiệt độ Trái Đất không vượt ngưỡng 2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Để đạt mục tiêu trên, các nhà khoa học khuyến cáo thế giới cần cắt giảm một nửa lượng khí thải CO2 vào năm 2030. Ngoài ra, thỏa thuận cũng đặt mục tiêu các nước giàu đóng góp khoản ngân quỹ 100 tỷ USD mỗi năm để giúp các nước đang phát triển chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang các dạng năng lượng tái sinh ít phát thải hơn.
.jpg)
Khí thải bốc lên từ nhà máy ở Saint-Avold, miền đông Pháp ngày 31/10/2018. Ảnh: AFP/TTXVN
Tiến sĩ Mai Thanh Truyết - nhà nghiên cứu về môi trường ở Houston, bang Texas (Mỹ) - bày tỏ hoài nghi về khả năng các nước đạt được cả hai mục tiêu trên
Tiến sĩ Truyết đặt vấn đề về "sự minh bạch của các nước trong thực hiện cam kết", dù những cam kết này đều có tính ràng buộc. Ông nhắc lại trường hợp của Ấn Độ trong COP 21 rằng New Delhi cuối cùng quyết định vẫn ký Hiệp định Paris, nhưng lại lưu ý thế giới về khả năng tài chính, quy mô dân số và nhu cầu phát triển của Ấn Độ. Theo ông, "ở một đất nước mà hàng trăm triệu người vẫn chưa có điện nước thì vấn đề chống biến đổi khí hậu (vốn tiêu tốn nhiều tỷ USD) là vấn đề xa xỉ". Chính vì vậy, Ấn Độ không đóng góp gì trong số tiền 100 tỷ USD như mục tiêu đề ra.
Tiến sĩ lập luận thêm rằng khác với các nước công nghiệp phát triển vốn phát thải nhiều khí CO2 từ một thế kỷ trước, các nước mới phát triển gần đây như Ấn Độ và Trung Quốc vẫn cần phát thải CO2 để tiếp tục phát triển. Do đó, mục tiêu cắt giảm CO2 đối với các nước này “khó thực hiện được”. Chính vì vậy, cam kết của New Delhi về việc cắt giảm 35% lượng khí thải so với năm 2005 trong giai đoạn từ nay đến năm 2030 là khó khả thi.
Trong khi đó, với quy mô dân số lên đến 1,4 tỷ người, cam kết của Trung Quốc trong Hiệp định Paris cũng đặt dấu hỏi lớn. Trung Quốc cam kết sẽ “giảm 60-65% phát thải CO2 trên mỗi đơn vị GDP đến năm 2030 so với mức năm 2005”. Tuy nhiên, “nhu cầu dân sinh của Trung Quốc lớn hơn nhu cầu chống biến đổi khí hậu. Đó là thế tiến thoái lưỡng nan, bài toán khó giải quyết đối với bất kỳ nhà lãnh đạo quốc gia nào trên thế giới”.
Từ những phân tích trên, tiến sĩ Truyết cho rằng chỉ nên xem Hiệp định Paris 2015 là "kim chỉ nam để hướng tới chứ không phải để thực hiện trong thời điểm 5-10 năm nữa".
Bên cạnh đó, ông kêu gọi các nước phát triển hỗ trợ công nghệ cho các quốc gia khác để chuyển đổi sang năng lượng sạch.
Cũng trong báo cáo “Sự thật đằng sau các cam kết về khí hậu” - bản đánh giá toàn cầu đầu tiên về mức độ thực hiện cam kết trong Hiệp định Paris 2015, các chuyên gia khí hậu hàng đầu thế giới nhận định những điều mà thế giới làm cho đến nay là “quá ít, quá chậm”. Các quốc gia hành động vẫn chưa đủ để có thể làm chậm quá trình biến đổi khí hậu và một số nước phát thải lớn nhất vẫn sẽ tiếp tục phát thải. Theo báo cáo, gần một nửa lượng phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính đến từ 3 nước gồm Trung Quốc (26,8%), Mỹ (13,1%) và Ấn Độ (7%). Mặc dù Ấn Độ và Trung Quốc đều đưa ra cam kết giảm cường độ phát thải CO2 trên mỗi đơn vị GDP cho đến năm 2030 và cả hai nước đều có thể thực hiện được cam kết này, nhưng vấn đề là lượng phát thải CO2 của họ vẫn tiếp tục tăng trong vòng một thập niên sau do nhu cầu phát triển kinh tế.
Về phía Mỹ, mặc dù chính quyền dưới thời Tổng thống Barack Obama đã cam kết cắt giảm 26-28% trong tổng lượng phát thải của Mỹ, nhưng Tổng thống Donald Trump đã rút lại cam kết này và bãi bỏ các quy định liên bang quan trọng nhằm kiểm soát phát thải, nên các chuyên gia đánh giá hành động của Mỹ là “không đủ”.
Theo báo cáo, chỉ có EU - chiếm khoảng 9% lượng phát thải, “có hành động quyết liệt ứng phó với biến đổi khí hậu”. EU dự kiến sẽ cắt giảm 58% lượng phát thải cho đến năm 2030 so với mức năm 1990, vượt mức cam kết đưa ra trong Hiệp định Paris là "cắt giảm ít nhất 40%". Cam kết của tất cả các nước còn lại, vốn chiếm 32,5% lượng phát thải toàn cầu, dựa trên điều kiện là phải có sự hỗ trợ kỹ thuật và ngân quỹ từ các nước giàu với số tiền 100 tỷ USD hằng năm, trong khi Mỹ và Australia đều đã ngừng đóng góp cho quỹ này.
Tiến sĩ James McCarthy, Giáo sư hải dương học tại trường Đại học Harvard, đồng tác giả của báo cáo khẳng định dựa trên phân tích kỹ lưỡng về những cam kết khí hậu, khó có thể hy vọng các nỗ lực hiện nay của các chính phủ sẽ làm chậm đáng kể sự biến đổi khí hậu.