5 'sự thật' khi Đức thông qua quỹ hiện đại hoá quân sự 100 tỷ euro

Ba tháng sau khi Thủ tướng Olaf Scholz lần đầu tiên công bố cái gọi là “Zeitenwende” (“Bước ngoặt”), vào tối ngày 29/5, các nhà lãnh đạo chính trị đã thông qua trụ cột chính của chính sách mới - một quỹ hiện đại hóa quân sự khổng lồ trị giá 100 tỷ euro.

Kế hoạch chi tiêu này - nằm ngoài ngân sách thông thường của Đức - nhằm mục đích cho phép quân đội nâng cấp thiết bị nhanh chóng, giúp vạch ra lộ trình để Berlin đóng một vai trò nổi bật hơn trong liên minh quân sự NATO và các nhiệm vụ quân sự của EU.

“Giờ đây, Đức sẽ đóng góp cao hơn đáng kể cho an ninh ở châu Âu… điều đó cũng tương ứng với quy mô của quốc gia”, Thủ tướng Scholz nhấn mạnh ngày 30/5 khi dự hội nghị thượng đỉnh EU ở Brussels.

Đức, nền kinh tế lớn nhất và là quốc gia đông dân nhất của EU, đã phải đối mặt với những lời chỉ trích gay gắt vì trì hoãn viện trợ vũ khí giúp Kiev đối phó Nga. Berlin giải thích rằng lực lượng vũ trang của họ (Bundeswehr) thiếu nghiêm trọng thiết bị quân sự và không thể dự trữ nhiều vũ khí hạng nặng như xe tăng hoặc pháo, mà một số trong đó họ đã có kế hoạch gửi tới Ukraine.

Mặc dù kế hoạch 100 tỉ euro sẽ giúp giải quyết những thiếu sót đó, nhưng nó được thiết kế để triển khai trong vài năm và không thể thay đổi tình hình ngay lập tức. Dưới đây là 5 vấn đề liên quan đến kế hoạch lịch sử này.

1. Đức sẽ đáp ứng các mục tiêu chi tiêu của NATO

Khoản đầu tư 100 tỷ euro sẽ tăng chi tiêu quân sự hàng năm của Đức từ khoảng 50 tỷ euro lên mức trung bình 70 tỷ euro trong vòng 5 năm. Con số này đồng nghĩa Đức đáp ứng mục tiêu của NATO là dành 2% GDP cho quốc phòng - một cam kết mà Berlin cho đến nay vẫn vi phạm.

Tuy nhiên, những nhà phê bình như Rüdiger Wolf, cựu Quốc vụ khanh Bộ Quốc phòng Đức, nói rằng kế hoạch 100 tỉ euro là chưa đủ.

Trong phiên điều trần của Quốc hội Đức vào tháng trước, ông Wolf lập luận rằng quỹ 100 tỷ euro chỉ nên được sử dụng để giải quyết các nhu cầu hiện đại hóa và thiếu hụt thiết bị - và rằng Đức nên đạt được mục tiêu 2% thông qua việc tăng thêm ngân sách quốc phòng thường xuyên hàng năm từ 50 tỷ euro lên 70 tỷ euro.

Ông cho rằng cách tiếp cận này là cách duy nhất “cung cấp các nguồn tài chính cần thiết vĩnh viễn” để Bundeswehr hoàn thành các nhiệm vụ của mình trong NATO “cả về chiều rộng lẫn chiều sâu”.

2. Khó tăng ngân sách quốc phòng thường xuyên

Nhưng tăng ngân sách quốc phòng thường xuyên là một chủ đề nhạy cảm ở Đức, quốc gia từ lâu đã tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về nợ.

Trong liên minh cầm quyền hiện tại của Đức, Bộ trưởng Tài chính Christian Lindner - một thành viên của đảng Dân chủ Tự do (FDP) bảo thủ về mặt tài chính - muốn nước này thiết lập lại “phanh nợ”, các quy tắc hạn chế tài chính được xây dựng theo hiến pháp đã bị đình chỉ trong hai năm do đại dịch COVID-19/

Đó là lý do chính khiến 100 tỷ euro được thành lập như một quỹ đặc biệt - quỹ này nhằm tránh để các khoản đầu tư lớn được tính trong ngân sách thường xuyên của quốc gia.

Để làm được điều đó, quỹ đặc biệt phải được quy định trong hiến pháp Đức, một động thái đòi hỏi 2/3 nghị sĩ trong quốc hội Đức “gật đầu”. Điều đó có nghĩa là liên minh cầm quyền của Thủ tướng Scholz phải đạt được thỏa thuận về số tiền này với phe đối lập trung hữu, mất nhiều tuần đàm phán.

Vì quỹ đặc biệt sẽ hết sau 5 năm, nên đến lúc đó ngân sách quốc phòng thường xuyên sẽ phải tăng lên ít nhất 70 tỷ euro để Đức tiếp tục đạt được mức chi tiêu 2% GDP của NATO. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ bằng cách nào việc tăng ngân sách như vậy có thể được sắp xếp khi Đức áp dụng các kế hoạch tài khóa và phanh nợ rất chặt chẽ.

Tuy nhiên, xét đến việc Đức sẽ tổ chức một cuộc tổng tuyển cử khác trong hơn 3 năm tới, có thể là vào thời điểm quỹ đặc biệt chi hết, sẽ có một chính phủ mới phải lo lắng cho những câu hỏi như vậy - và cuối cùng, họ có thể quyết định thành lập một quỹ quân sự đặc biệt khác.

3. Hứa hẹn nhiều chiến đấu cơ, tàu chiến và xe tăng mới

Mặc dù danh sách chính thức về các khoản đầu tư quân sự của Đức là bí mật, nhưng có một dự án lớn mà chính phủ đã công khai: Mua máy bay chiến đấu tàng hình F-35 của Mỹ, được cho là sẽ thay thế những chiếc Tornado có tuổi đời hàng thập kỷ. Đáng chú ý, những chiếc máy bay phản lực công nghệ cao này có thể mang theo vũ khí hạt nhân Mỹ.

Chính phủ Đức cũng cho biết họ muốn cải thiện trang thiết bị chung của quân đội, khắc phục tình trạng thiếu thốn đủ thứ, từ giặt là cho đến kính bảo hộ, áo chống đạn hay súng trường, cơ sở huấn luyện trang bị kém.

Bà Eva Högl, một thanh tra viên, ủy viên tại quốc hội của lực lượng vũ trang Đức, cho ví dụ: Lực lượng lặn tinh nhuệ của hải quân Đức ở Eckernförde đã “không có một bể bơi nào hoạt động được trong hơn 10 năm”.

Thỏa thuận hôm 29/5 làm dấy lên hy vọng với các công ty quốc phòng Đức như Rheinmetall rằng họ sẽ nhận được đơn đặt hàng xe tăng và đạn dược mới. Trong khi đó, các nhà máy đóng tàu ở miền bắc nước Đức đang hy vọng sẽ đóng 5 tàu hộ tống mới, thêm nhiều tàu khu trục nhỏ và một số tàu chiến đấu. Khoảng 60% máy bay trực thăng của quân đội Đức hiện không thể bay, có nghĩa là cũng có nhu cầu đầu tư khẩn cấp.

4. Ukraine sẽ không được hưởng lợi ngay lập tức

Do 100 tỷ euro sẽ được chi trong 5 năm, nên Đức khó có thể sớm có thêm xe tăng và pháo để viện trợ cho Ukraine.

Tuy nhiên, hai loại mà Ukraine đã yêu cầu từ nhiều tháng nay từ Đức - xe tăng chiến đấu chủ lực Leopard và xe chiến đấu bộ binh Marder - sẽ không đến từ kho dự trữ của quân đội nước này mà từ các công ty quốc phòng. Các công ty này cho biết họ vẫn còn những mẫu xe tăng đó để bán.

Thủ tướng Scholz cho đến nay vẫn từ chối cấp phép xuất khẩu hai loại vũ khí nói trên của các công ty, với lý do lo ngại có thể làm leo thang chiến tranh ở Ukraine và khiến Đức trở thành mục tiêu.

5. Phe chỉ trích vẫn muốn Berlin hành động mạnh mẽ hơn với Ukraine

Chính phủ của Thủ tướng Scholz đã bị các đồng minh chỉ trích trong những tháng gần đây vì quá do dự trong việc cung cấp hỗ trợ quân sự cho Ukraine. Trong khi những cam kết của ông Scholz đưa Đức trở thành một cường quốc quân sự nổi bật hơn ở châu Âu đang được hoan nghênh ở nhiều thủ đô của EU, đặc biệt là ở phía đông, nhiều quốc gia đang chờ xem liệu những lời nói đó có được hiện thực hoá hay không.

Về mặt đó, thành tích của ông Scholz cho đến nay là khá mỏng.

Thủ tướng Đức sẽ có một cơ hội khác để vạch ra kế hoạch của mình cho quỹ đặc biệt và hỗ trợ quân sự cho Ukraine trên phạm vi rộng hơn, trong bài phát biểu tại Quốc hội vào ngày 1/6. Quỹ đặc biệt sẽ được Quốc hội Đức thông qua sớm nhất là vào 3/6.