Trung Quốc giới thiệu robot hỗ trợ công tác tuần tra tại Hội nghị Robot Thế giới 2025 ở Bắc Kinh. Ảnh: Công Tuyên - PV TTXVN tại Trung Quốc
Tháng 2 năm nay, Tập đoàn Quốc phòng Nhà nước Norinco của Trung Quốc đã ra mắt mẫu xe quân sự tự hành có thể thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ chiến đấu ở tốc độ 50 km/giờ. Phương tiện này được vận hành bởi DeepSeek - mô hình AI được xem là niềm tự hào của ngành công nghệ Trung Quốc.
Giới chức Trung Quốc mô tả sự xuất hiện của Norinco P60 như một minh chứng sớm cho tham vọng của Bắc Kinh trong việc ứng dụng DeepSeek và AI để thu hẹp khoảng cách với Mỹ trong cuộc chạy đua vũ trang, trong bối cảnh cả hai nước đều kêu gọi quân đội “chuẩn bị cho xung đột”.
Theo hãng tin Reuters, việc rà soát hàng trăm công trình nghiên cứu, bằng sáng chế và hồ sơ mua sắm quốc phòng cho thấy một nỗ lực có hệ thống của Trung Quốc nhằm khai thác AI cho mục tiêu quân sự. Dù chi tiết về mức độ triển khai và hoạt động của các hệ thống vũ khí thế hệ mới vẫn là bí mật quốc gia, song các bằng sáng chế cho thấy Bắc Kinh đang tiến gần hơn tới năng lực nhận diện mục tiêu tự động và hỗ trợ ra quyết định trên chiến trường - tương tự như các nỗ lực của Mỹ.
Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) và các đơn vị trực thuộc vẫn tìm kiếm và sử dụng chip của Nvidia, kể cả những mẫu nằm trong danh mục bị Mỹ kiểm soát xuất khẩu. Tuy nhiên, chưa rõ số chip này được tích trữ trước hay sau khi Washington áp đặt lệnh cấm. Các bằng sáng chế mới nhất, nộp từ tháng 6/2025, cho thấy việc sử dụng chúng vẫn tiếp diễn.
Người phát ngôn Nvidia, ông John Rizzo, nói với hãng tin Reuters rằng việc tái sử dụng một lượng nhỏ sản phẩm cũ “không tạo ra công nghệ mới hay rủi ro an ninh quốc gia”, đồng thời khẳng định việc dùng chip bị hạn chế cho mục đích quân sự là “bất khả thi”.
Trong khi đó, các nhà thầu quân sự Trung Quốc ngày càng chuyển sang dùng chip AI nội địa, đặc biệt là của Huawei. Theo nhà nghiên cứu Sunny Cheung thuộc Viện Jamestown (Mỹ), các hồ sơ đấu thầu trong nửa đầu năm 2025 cho thấy PLA ưu tiên phần cứng sản xuất trong nước, trùng khớp với chiến dịch “dùng hàng Trung Quốc” mà Bắc Kinh đang đẩy mạnh. Nguồn tin cũng phát hiện nhiều hồ sơ mua sắm và bằng sáng chế của PLA có đề cập tới chip Huawei, song chưa thể xác thực toàn bộ. Huawei và Bộ Quốc phòng Trung Quốc đều từ chối bình luận.
Trong năm 2025 đã có hàng chục hồ sơ đấu thầu từ các đơn vị PLA nêu rõ việc sử dụng mô hình DeepSeek, trong khi chỉ một hồ sơ đề cập đến Qwen - đối thủ do Alibaba phát triển. DeepSeek trở thành lựa chọn phổ biến trong quân đội Trung Quốc, phản ánh nỗ lực đạt “chủ quyền thuật toán” - giảm phụ thuộc vào công nghệ phương Tây và tăng cường kiểm soát hạ tầng số trọng yếu.
Theo nhiều tài liệu, Trung Quốc đang thử nghiệm chó robot trinh sát theo bầy, thiết bị bay không người lái (UAV) có khả năng tự động truy đuổi mục tiêu, cùng hệ thống chỉ huy mô phỏng chiến trường thực tế ảo. Một gói thầu hồi tháng 11/2024 thậm chí kêu gọi phát triển chó robot AI để dò tìm và xử lý vật liệu nổ - song chưa rõ đã được triển khai hay chưa.
Các công trình nghiên cứu của PLA và doanh nghiệp liên kết cho thấy AI giúp quân đội rút ngắn thời gian ra quyết định, từ khâu nhận diện mục tiêu đến hành động. Trường Đại học Công nghệ Tây An cho biết, hệ thống do họ phát triển trên nền tảng DeepSeek có thể đánh giá 10.000 kịch bản chiến trường trong 48 giây - nhanh hơn 3.600 lần so với nhóm chuyên gia thông thường.
Các tài liệu mà hãng tin Reuters thu thập được cho thấy PLA đang đầu tư mạnh vào vũ khí tự động, đặc biệt là UAV có khả năng nhận dạng, bám theo mục tiêu và phối hợp theo đội hình mà không cần can thiệp của con người. Đại học Hàng không Vũ trụ Bắc Kinh (Beihang) sử dụng DeepSeek để cải thiện khả năng ra quyết định của “đội hình UAV thông minh” - nhằm đối phó các mục tiêu bay thấp và chậm.
Dù Trung Quốc khẳng định vẫn duy trì sự “kiểm soát của con người” với vũ khí tự động, giới quan sát lo ngại nguy cơ chạy đua AI quân sự với Mỹ. Washington cũng đang phát triển hàng nghìn UAV tự hành, dự kiến triển khai cuối năm 2025, nhằm đối phó ưu thế số lượng UAV của Bắc Kinh.
Các nhà thầu Trung Quốc như Shanxi 100 Trust Information Technology đang quảng bá việc sử dụng chip Huawei Ascend cho các hệ thống AI quân sự. Tuy nhiên, chip Nvidia vẫn được trích dẫn trong nhiều nghiên cứu của các học viện quân sự, bao gồm Đại học Quốc phòng (NUDT).
Từ năm 2023 đến nay, 35 công trình nghiên cứu của các đơn vị này vẫn đề cập đến chip Nvidia A100, trong khi 15 bằng sáng chế khác nhắc tới phần cứng Huawei Ascend. Một số tài liệu gần đây cho thấy PLA vẫn huấn luyện mô hình AI bằng chip A100.
Đại tá Zhu Qichao, giám đốc trung tâm nghiên cứu của NUDT, thừa nhận rằng lệnh hạn chế của Mỹ đã ảnh hưởng phần nào đến nghiên cứu trí tự nhân tạo AI của Trung Quốc, song khẳng định họ sẽ tiếp tục thu hẹp khoảng cách công nghệ.