Việc thực hiện quyết định này sẽ tác động tới nhiều người, đặc biệt là những người đang điều trị tại các cơ sở khám, chữa bệnh theo diện bảo hiểm y tế chi trả. Để khắc phục tình trạng này, Lào Cai đã và đang nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp bảo đảm tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế trên địa bàn và gỡ khó cho người dân.
Nguy cơ tái diễn hủ tục lạc hậu
Xóm trọ thuộc khu dân cư số 4, phường Bình Minh, thành phố Lào Cai, nằm cách Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai không xa và được mọi người gọi là “xóm chạy thận”. Xóm có 37 bệnh nhân, đa phần đến từ các địa bàn vùng cao, vùng sâu của tỉnh Lào Cai. Anh Đinh Văn Hồng (huyện Bảo Thắng) đã có 15 năm chung sống với bệnh thận và bắt buộc phải thực hiện lọc máu định kỳ 3 lần/tuần tại bệnh viện để duy trì sự sống.
Trước kia, do được phát thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, nên 100% chi phí trong quá trình điều trị của anh đều được bảo hiểm chi trả. Tuy nhiên, theo Quyết định 861 anh Hồng sẽ không được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí nữa, kể cả có tham gia bảo hiểm y tế hộ gia đình, anh vẫn phải chi trả thêm 4 triệu đồng/tháng để điều trị bệnh. "Điều này đã làm cho cuộc sống của gia đình tôi vốn đã khó khăn, lại càng thêm khó khăn", anh Hồng chia sẻ.
Tại huyện Bảo Thắng, theo thống kê có gần 30.000 người (chiếm 28% dân cư Bảo Thắng) sẽ không được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí. Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Bảo Thắng Nguyễn Đức Bình, khi Quyết định 861 chưa có hiệu lực, huyện Bảo Thắng có tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế trên 98% với 4 xã thuộc vùng kinh tế đặc biệt khó khăn và 90 thôn ở vùng đặc biệt khó khăn. Nhưng sau khi Quyết định 861 có hiệu lực, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế từ 98% hiện giảm xuống còn trên 70%. Đây thực sự là khó khăn lớn ảnh hưởng nhất định đến đời sống an sinh của đồng bào các dân tộc tại địa phương do việc đóng bảo hiểm y tế hộ gia đình để bảo đảm sự liên tục của thẻ bảo hiểm y tế không phải hộ gia đình nào cũng có điều kiện để mua. "Hiện nay, mức mua bảo hiểm y tế hộ gia đình đối với người thứ nhất là 804.600 đồng/người, người thứ hai là 563.220 đồng, người thứ ba là 482.760 đồng/người và người thứ tư là 402.300 đồng/người. Như vậy, tính bình quân mỗi gia đình nếu có 4 người, mỗi năm sẽ phải chi số tiền là 2.252.880 đồng/4 người/năm”, ông Bình phân tích.
Ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh Lào Cai cho biết, năm 2020 tỉnh đạt tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế là 99%, đến ngày 30/6/2021 tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đạt 98,2%. Từ ngày 1/7/2021, toàn tỉnh có 65 xã chịu tác động trực tiếp của điều chỉnh chính sách từ khu vực III, khu vực II xuống Khu vực I, do đó có khoảng 158.000 người không được Ngân sách nhà nước hỗ trợ mua thẻ bảo hiểm y tế theo Quyết định số 861. Theo Quyết định số 433/QĐ-UBDT ngày 18/6/2021 của Ủy ban Dân tộc, số người được hỗ trợ mua bảo hiểm y tế là 28.600 người. Như vậy, số người bị ảnh hưởng không được ngân sách mua thẻ bảo hiểm y tế tại Lào Cai gần 140.000 người, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế ước giảm 18,5%. (trong đó số người trong độ tuổi đang đi học bị ảnh hưởng 41.395 người).
Không chỉ tồn tại nỗi lo về chăm sóc sức khỏe toàn dân, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế bị ảnh hưởng dẫn đến nỗi lo mới tại các địa phương, đó là việc tái diễn hủ tục người dân tự chữa bệnh tại nhà do không đủ chi phí trang trải y tế - một hủ tục mà hệ thống chính trị Lào Cai đã mất nhiều năm với nhiều nguồn lực để dần loại bỏ thành công ra khỏi đời sống sinh hoạt người dân vùng cao.
Phó Chủ tịch UBND huyện Bảo Thắng chia sẻ: "Trước đây, chúng ta vận động người dân tham gia bảo hiểm y tế để cải tạo phong tục, tập quán lạc hậu, tích cực đi khám, chữa bệnh ở các cơ sở y tế. Còn hiện tại nếu người dân không tham gia thì sẽ có nguy cơ xảy ra nhiều hủ tục, ví dụ như là cúng bái để chữa bệnh".
Tập trung tuyên truyền nâng cao nhận thức
Sau một tháng triển khai tuyên truyền vận động người dân chủ động chuyển sang mua bảo hiểm y tế hộ gia đình và rà soát lại các nhóm được ngân sách hỗ trợ mua thẻ bảo hiểm y tế, đến hết tháng 7/2021, trên địa bàn Lào Cai có xấp xỉ 30.000 người tham gia bảo hiểm y tế. Số người cần được tiếp tục tuyên truyền vận động tham gia bảo hiểm y tế học sinh sinh viên, bảo hiểm y tế hộ gia đình là 109.870 người. Đến hết năm 2021, tỉnh phấn đấu vận động được thêm khoảng 30.000 người tham gia bảo hiểm y tế hộ gia đình. Như vậy, khi đó, trên địa bàn tỉnh vẫn còn khoảng 80.000 người không có thẻ bảo hiểm y tế tương ứng với 10,5% dân số. Do đó, để duy trì phát triển bền vững người tham gia bảo hiểm y tế, khắc phục khó khăn về khám chữa bệnh bảo hiểm y tế cho người dân, đặc biệt tại các địa bàn vùng cao, vùng sâu của Lào Cai đòi hỏi nỗ lực rất lớn của Bảo hiểm xã hội tỉnh Lào Cai cùng sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị trên địa bàn.
Huyện Bảo Thắng đã thành lập một Ban Chỉ đạo với nhiệm vụ thực hiện việc nâng cao tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế cho người dân. Huyện huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc trong công tác tuyên truyền, vận động người dân để người dân tham gia bảo hiểm y tế bằng nhiều hình thức, với nhiều nội dung. Từ việc sử dụng kênh tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, phát thanh, truyền hình đến hệ thống loa phát thanh thôn, bản và cổng thông tin điện tử. Bảo Thắng đã chỉ đạo tập trung mở rộng các đại lý bảo hiểm ở dưới các xã, thôn để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân tham gia bảo hiểm y tế sẽ được tiếp cận ngay. Kết quả, trong hơn một tháng tập trung tuyên truyền, vận động (từ ngày 1/7/2021 đến nay), Bảo Thắng đã có trên 11.000 người dân mua bảo hiểm y tế. "Đó là tín hiệu cho thấy, qua tuyên truyền, người dân đã có nhận thức tốt hơn, mặc dù chưa đủ 98% như trước" Phó Chủ tịch UBND huyện Bảo Thắng cho biết.
Theo Phó Giám đốc bảo hiểm xã hội tỉnh Lào Cai, UBND các huyện, thị xã, thành phố cần giao chỉ tiêu bao phủ bảo hiểm y tế đến từng xã, phường, thị trấn; chỉ đạo hệ thống chính trị tại địa phương đẩy mạnh việc tuyên truyền, vận động đến người dân bị tác động không được ngân sách cấp thẻ bảo hiểm y tế từ ngày 1/7/2021 chuyển sang tham gia bảo hiểm y tế hộ gia đình. Các địa phương chỉ đạo các cơ sở giáo dục, nhà trường rà soát đối với học sinh không được ngân sách cấp thẻ bảo hiểm y tế từ ngày 1/7/2021 chuyển sang mua bảo hiểm y tế học sinh, sinh viên và vận động 2.335 em chưa tham gia bảo hiểm y tế trong năm học 2020-2021 tham gia bảo hiểm y tế học sinh, sinh viên.
Ngoài ra, hiện nay những người có uy tín như trưởng thôn, trưởng bản, tổ trưởng dân phố, khu dân cư... ở Lào Cai đang là cầu nối để tiếp cận, truyền thông về chính sách bảo hiểm y tế hộ gia đình tới người dân vùng sâu, vùng xa. Các địa phương đang trong lộ trình nâng cao chất lượng đại lý thu nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi tham gia bảo hiểm y tế.