'Siêu động cơ' đưa TP Hồ Chí Minh thành hình mẫu tăng trưởng đột phá

Giải pháp đột phá về thể chế

Theo PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh, Giám đốc Học viện Chính trị khu vực II, việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98/2023/QH15 là hoàn toàn cần thiết và đúng thời điểm. PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh nêu ra một số lý do then chốt trước tiên là yêu cầu từ tầm nhìn chiến lược mà Đảng giao cho TP Hồ Chí Minh, Nghị quyết 31-NQ/TW của Bộ Chính trị (30/12/2022) đã xác định rất rõ: Đến năm 2030, TP Hồ Chí Minh phải trở thành thành phố dịch vụ - công nghiệp hiện đại, đầu tàu về kinh tế số, xã hội số, trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại, khoa học - công nghệ của cả nước, có vị thế nổi trội trong khu vực Đông Nam Á. Muốn như vậy, quan điểm của Đảng là phải có “chính sách, pháp luật vượt trội, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phát huy tính năng động, sáng tạo vì lợi ích chung của cán bộ Thành phố”.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh, Nghị quyết 98 ra đời năm 2023 chính là bước thể chế hóa quan điểm đó, với 44 cơ chế, chính sách đặc thù trên 7 lĩnh vực. Tuy nhiên, sau hơn 2 năm thực hiện, quy mô nhiệm vụ và không gian phát triển của thành phố đã thay đổi nhanh hơn so với “thiết kế ban đầu” của Nghị quyết 98. Thảo luận tại Quốc hội kỳ này, nhiều ý kiến nhấn mạnh mục tiêu phải tạo “cơ chế đặc thù đủ mạnh để TP Hồ Chí Minh đạt tăng trưởng kinh tế hai con số giai đoạn 2026-2030”, với vai trò là “siêu đô thị đầu tàu của cả nước”.

Theo nhận định của PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh, thực tiễn triển khai Nghị quyết 98 bộc lộ cả thành công lẫn giới hạn, yêu cầu sửa đổi xuất phát từ tổng kết thực tiễn hơn 1 năm triển khai Nghị quyết 98. Cụ thể là Nghị quyết 98 quy định 44 cơ chế đặc thù; đến giữa năm 2024-2025, TP Hồ Chí Minh đã đưa khoảng 30-35 cơ chế vào áp dụng, phần còn lại đang chờ hướng dẫn hoặc tiếp tục hoàn thiện.

PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh đưa ra điển hình cụ thể để minh chứng về kết quả kinh tế, tài chính, giai đoạn 2023-2024, tổng ngân sách trên đại bàn (GRDP) của TP Hồ Chí Minh tăng bình quân khoảng 6,2%/năm; 6 tháng đầu năm 2025 đạt 7,82%. Thu ngân sách giai đoạn 2022-2024 tăng trung bình khoảng 8,5%/năm, đóng góp khoảng 26% tổng thu ngân sách quốc gia, tỷ lệ điều tiết về cho Thành phố tăng từ 18% lên 21%. Riêng năm 2024, thu ngân sách TP Hồ Chí Minh ước đạt khoảng 502.000 tỷ đồng, tăng khoảng 12% so với 2023 và chiếm khoảng 27% tổng thu ngân sách cả nước; GRDP cả năm 2024 ước tăng khoảng 7,17%.

PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh đánh giá những con số này cho thấy, Nghị quyết 98 đã tạo ra chuyển biến thực chất, đến mức lãnh đạo Thành phố nhận định kết quả gần 1 năm thực hiện Nghị quyết 98 còn lớn hơn cả một nhiệm kỳ 5 năm thực hiện cơ chế đặc thù trước đó.

Tuy vậy, các báo cáo sơ kết và nhiều ý kiến tại hội thảo, phiên họp đánh giá cũng thẳng thắn chỉ ra một số cơ chế vẫn “nằm trên giấy”, chưa đi vào cuộc sống do thiếu văn bản hướng dẫn, thủ tục rườm rà, chồng chéo luật chuyên ngành. Một số điểm nghẽn về đất đai, quy hoạch, đầu tư PPP, phát triển hạ tầng giao thông, mô hình TOD, phát triển kinh tế đêm, kinh tế số chưa được tháo gỡ đến nơi đến chốn. Chính lãnh đạo, chuyên gia cũng dùng hình ảnh “chiếc áo cơ chế đã bắt đầu chật” so với nhu cầu phát triển và không gian đô thị, kinh tế mới của Thành phố.

Từ giác độ quản trị công, điều này nói lên rằng, Nghị quyết 98 là giai đoạn mới đòi hỏi một “phiên bản nâng cấp” Nghị quyết 98 sửa đổi để các cơ chế đặc thù vận hành nhanh hơn, rộng hơn và hiệu quả hơn.

Với góc nhìn của chuyên gia kinh tế phát triển, tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền, giảng viên Trường đại học Nguyễn Tất Thành (TP Hồ Chí Minh) cho rằng, TP Hồ Chí Minh là một siêu đô thị với quy mô dân số, kinh tế, tốc độ dịch chuyển lao động và mức độ phức tạp về hạ tầng, dịch vụ vượt xa khung thiết kế của một đơn vị hành chính thông thường. Một siêu đô thị như TP Hồ Chí Minh lẽ ra cần có luật vận hành riêng với các cơ chế đặc thù về phân quyền mạnh hơn, quyền tự chủ tài chính lớn hơn, khả năng quyết định nhanh về đất đai, đầu tư, hạ tầng, và đặc biệt là quyền thí điểm rộng rãi các mô hình đổi mới sáng tạo, công nghệ số và quản trị đô thị tiên tiến.

Hiện nay, khi điều kiện để xây dựng một đạo luật riêng cho TP Hồ Chí Minh chưa chín muồi, Nghị quyết 98 đóng vai trò là bước tiền đề quan trọng, tạo không gian thể chế linh hoạt hơn để thành phố từng bước vận hành theo chuẩn của một siêu đô thị.

Tạo động lực tăng trưởng

Theo Tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền, việc sửa đổi Nghị quyết 98 không chỉ là tinh chỉnh kỹ thuật, mà là giải pháp thể chế cốt lõi giúp TP Hồ Chí Minh có điều kiện tiệm cận mô hình quản trị đặc thù của một siêu đô thị, qua đó tạo nền tảng để trở thành hình mẫu tăng trưởng mới của Việt Nam từ năm 2026.

Đây là thời điểm đánh dấu TP Hồ Chí Minh bước vào “vòng tăng trưởng mới”, khi mô hình dựa trên mở rộng sản xuất, tăng vốn và lao động đã chạm giới hạn của một đô thị lớn. Thành phố buộc phải chuyển sang mô hình tăng trưởng cấp độ cao hơn, lấy đổi mới sáng tạo và nâng giá trị gia tăng nội địa làm động lực trung tâm, trong bối cảnh yêu cầu hành động nhanh và chủ động chưa từng có.

Vì thế, việc sửa đổi Nghị quyết 98 trở thành giải pháp đột phá về thể chế, giúp TP Hồ Chí Minh có công cụ linh hoạt hơn để tái kiến tạo mô hình tăng trưởng và vươn lên thành hình mẫu phát triển mới của Việt Nam, đồng thời trở thành một cực tăng trưởng mang sức lan tỏa ở Đông Nam Á từ năm 2026.

TP Hồ Chí Minh đang hướng tới mục tiêu trở thành hình mẫu phát triển trước 2030-2045, nghĩa là phải đạt đồng thời tăng trưởng nhanh, chất lượng tăng trưởng cao và chất lượng sống vượt trội. Đây là mô hình phát triển dựa trên năng suất cao, giá trị nội địa lớn, đổi mới sáng tạo mạnh, môi trường sống tốt và quản trị minh bạch, cùng với thể chế hiệu quả và môi trường đầu tư cạnh tranh.

Trong hành trình quốc gia hướng tới mục tiêu 2030 và 2045, TP Hồ Chí Minh là địa phương có khả năng đi trước nếu chuyển đổi mô hình tăng trưởng đủ nhanh và đúng hướng. Với lực lượng lao động trẻ, thị trường lớn và hệ sinh thái đổi mới mạnh, thành phố có nền tảng để trở thành đô thị hiện đại và đáng sống hàng đầu khu vực. Từ năm 2026, mô hình tăng trưởng của TP Hồ Chí Minh cần được tái cấu trúc theo hướng xanh hơn, sạch hơn và thông minh hơn, gắn với kinh tế số, hạ tầng dữ liệu, kinh tế tuần hoàn và năng lượng tái tạo, đồng thời nâng thu nhập người dân để mở rộng sức mua nội địa.

Song song đó, môi trường đầu tư phải được cải thiện mạnh để thu hút vốn tư nhân và vốn công nghệ. Nếu Nghị quyết 98 sửa đổi được thực thi hiệu quả, TP Hồ Chí Minh có thể trở thành trung tâm năng động của kinh tế tư nhân và đổi mới sáng tạo, không chỉ tăng trưởng nhanh mà còn dẫn dắt cả nước tiến gần hơn đến chuẩn của một đô thị phát triển vào giai đoạn 2030-2045.

Cũng theo chuyên gia kinh tế phát triển, tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền, giảng viên Trường đại học Nguyễn Tất Thành, TP Hồ Chí Minh phải trở thành trung tâm khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu. TP Hồ Chí Minh muốn trở thành hình mẫu tăng trưởng mới thì khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo phải giữ vai trò trụ cột, không chỉ trong khu vực công mà lan tỏa mạnh mẽ vào doanh nghiệp. Thành phố cần sớm triển khai các cơ chế thử nghiệm có kiểm soát cho fintech, trí tuệ nhân tạo, đô thị thông minh, giao thông tự hành, công nghệ sinh học và kinh tế chia sẻ, để doanh nghiệp được thử nghiệm và đổi mới trong một không gian chính sách linh hoạt. Đây là điều kiện để hình thành hệ sinh thái công nghệ có sức cạnh tranh khu vực.

Cùng đó, TP Hồ Chí Minh phải kiến tạo môi trường đầu tư đẳng cấp quốc tế, với thủ tục minh bạch, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, quản trị dữ liệu an toàn, thu hút nhân tài và hạ tầng số hiện đại. Khi những yếu tố này hội tụ, TP Hồ Chí Minh không chỉ lớn về quy mô mà thực sự trở thành hình mẫu của phương thức tăng trưởng mới, dựa trên đổi mới sáng tạo, quản trị hiện đại, môi trường xanh và chất lượng dịch vụ công cao. Thành phố sẽ tiến gần hơn tới vị thế trung tâm sáng tạo hàng đầu Đông Nam Á và là một trong những đô thị lớn nhất khu vực.

Theo PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh, Giám đốc Học viện Chính trị khu vực II, sửa đổi lần này mở ra ba hướng rất quan trọng nhằm mở thêm “không gian thể chế” để tạo động lực tăng trưởng mới. Đó là thành lập Khu thương mại tự do (FTZ) - một “không gian thử nghiệm thể chế” nhằm thu hút vốn, công nghệ và tài năng quốc tế. Cơ chế TOD gắn giao thông - đô thị - thương mại, cho phép khai thác quỹ đất mét-ro, nút giao thông để tạo nguồn lực đầu tư hạ tầng lớn. Phân quyền mạnh hơn cho thành phố được chủ động thiết kế và thử nghiệm một số cơ chế khác luật, đi kèm giám sát chặt chẽ. Đây chính là “bản nâng cấp 2.0” của Nghị quyết 98, mở rộng quyền tự quyết, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, và tạo nền thể chế cho mục tiêu tăng trưởng hai con số giai đoạn 2026-2030.

“Việc thực hiện mạnh mẽ Nghị quyết 98 sẽ tạo ra nền tảng để TP Hồ Chí Minh trở thành hình mẫu về phát triển kinh tế tư nhân của cả nước. Kinh tế tư nhân chỉ có thể thật sự trở thành động lực khi thể chế đủ thông thoáng, khi Thành phố biết khơi thông nguồn lực đất đai, hạ tầng, nhân lực và công nghệ, đồng thời bảo đảm sự minh bạch, nhất quán trong chính sách. Nếu TP Hồ Chí Minh tận dụng được không gian thể chế này, Thành phố hoàn toàn có thể bứt phá để trở thành đô thị năng động, hiện đại, dựa trên đổi mới sáng tạo và là nơi đáng sống hàng đầu khu vực", PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh nhận định.