Công nhân làm việc trên dây chuyền sản xuất xe điện Voyah của Trung Quốc ở thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc. Ảnh: THX/TTXVN
Theo Đài phát thanh Quốc tế Deutsche Welle (Đức), ngành công nghiệp ô tô Đức, vốn là niềm tự hào và xương sống kinh tế của quốc gia này, đang đối mặt với một thách thức chưa từng có: sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc. Không chỉ là đối thủ cạnh tranh trong lĩnh vực ô tô, Trung Quốc còn đang mở rộng ảnh hưởng sang các ngành công nghiệp then chốt khác của Đức như hóa chất và kỹ thuật cơ khí. Sự thay đổi này dự báo ảnh hưởng đến 5,5 triệu việc làm và 20% GDP của Đức, theo báo cáo gần đây của Trung tâm Cải cách châu Âu (CER).
Đức, từng là quốc gia dẫn đầu trong sản xuất cao cấp, đã chứng kiến sự suy giảm liên tục trong 5 năm qua. Cuộc xung đột Nga - Ukraine và gián đoạn chuỗi cung ứng hậu đại dịch COVID-19 đã khiến giá năng lượng tăng vọt, gây tổn hại nghiêm trọng đến các ngành công nghiệp như hóa chất và thép. Đồng thời, sự chuyển dịch nhanh chóng của Trung Quốc từ sản xuất giá trị thấp sang các ngành công nghệ cao đã tạo ra áp lực lớn lên nền kinh tế Đức.
Chiến lược "Made in China 2025" của Trung Quốc nhằm đạt vị trí dẫn đầu toàn cầu về sản xuất và công nghệ tiên tiến đã thúc đẩy sự phát triển vượt bậc của các ngành công nghiệp như ô tô điện, công nghệ sạch và kỹ thuật cơ khí. Holger Görg, chuyên gia tại Viện Kinh tế Thế giới Đức (IfW-Kiel), nhận định: "Trung Quốc đã bắt kịp trong nhiều ngành công nghiệp tiên tiến và điều này đang góp phần vào hiệu suất tăng trưởng kém của Đức".
Ngành công nghiệp Đức đối mặt thách thức
Ngành công nghiệp ô tô Đức, vốn là biểu tượng của đổi mới và chất lượng, đang chịu áp lực lớn từ các đối thủ Trung Quốc. Các nhà sản xuất ô tô Đức như Volkswagen và Mercedes-Benz đã bị chỉ trích vì thiếu đổi mới và chậm chạp trong quá trình chuyển đổi sang xe điện (EV). Trong khi đó, các thương hiệu Trung Quốc như BYD và SAIC Motor đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường với những sản phẩm cạnh tranh cả về giá cả và công nghệ.
Theo dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Handelsblatt, thị phần xuất khẩu máy móc công nghiệp của Đức đã giảm từ 15,2% năm 2013 xuống còn 14,3% năm 2023, trong khi thị phần của Trung Quốc tăng từ 14,3% lên 22,1%. Sự cạnh tranh này đã dẫn đến nguy cơ sa thải hàng chục nghìn lao động và đóng cửa nhiều nhà máy tại Đức.
Không chỉ ngành ô tô, các lĩnh vực khác như hóa chất và kỹ thuật cơ khí của Đức cũng đang chịu áp lực từ Trung Quốc. Các công ty hóa chất khổng lồ của Trung Quốc đã tăng đáng kể sản lượng polyethylene và polypropylene, dẫn đến tình trạng cung vượt cầu toàn cầu. Điều này khiến biên lợi nhuận của các nhà sản xuất Đức như BASF bị thu hẹp.
Trong khi đó, ngành cơ khí Đức, nổi tiếng về độ chính xác và chất lượng, cũng đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ Trung Quốc. Claudia Barkowsky, Tổng giám đốc Liên đoàn Kỹ thuật Đức (VDMA) tại Trung Quốc, cho biết: "Các công ty cơ khí Đức sẽ ngày càng phải vật lộn để cạnh tranh vì các đối thủ Trung Quốc đưa ra mức giá thấp hơn đáng kể, đôi khi rẻ hơn 50%".
Một yếu tố quan trọng khác là chính sách trợ cấp mạnh mẽ của Trung Quốc cho các ngành công nghiệp then chốt. Ước tính năm 2019, trợ cấp công nghiệp của Trung Quốc lên tới 221 tỷ euro, theo báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Các khoản trợ cấp này cho phép các nhà sản xuất Trung Quốc sản xuất ở quy mô và chi phí mà các công ty phương Tây khó có thể theo kịp.
Brad Setser, đồng tác giả báo cáo CER, nhận định: "Hoạt động xuất khẩu hàng cao cấp của Trung Quốc không phát triển chỉ sau một đêm. Làm sao ngành công nghiệp Đức có thể tồn tại sau cú sốc Trung Quốc lần thứ hai?"
Đức cần thay đổi tư duy
Các chuyên gia kinh tế cho rằng Đức cần điều chỉnh chính sách thương mại, công nghiệp và tài chính để thích ứng với thực tế mới. Serden Ozcan, chuyên gia tại Trường Quản lý Otto Beisheim, nhấn mạnh: "Các chính trị gia và lãnh đạo doanh nghiệp Đức cần có thay đổi lớn về tư duy văn hóa để ứng phó với tốc độ thay đổi nhanh chóng".
Ông Ozcan chỉ trích "nỗi sợ cạnh tranh quyết liệt" của Đức, khi chính phủ nước này đôi khi hỗ trợ quá mức cho các công ty không còn khả năng cạnh tranh. Trong khi đó, Trung Quốc áp dụng cách tiếp cận táo bạo hơn, cho phép nhiều công ty tham gia vào các ngành công nghiệp mới nổi, dù nhiều công ty thất bại, nhưng những công ty sống sót sẽ trở nên vô cùng mạnh mẽ.
Để duy trì vị thế, Đức cần tập trung vào các lĩnh vực mà họ vẫn mạnh như dược phẩm, công nghệ sinh học và nghiên cứu phát triển (R&D). Chuyên gia Görg khẳng định: "Đức rất giỏi trong việc tạo ra kiến thức và bán các kiến thức này. Đây là lĩnh vực mà Đức vẫn dẫn đầu và nên tiếp tục phát triển".
Đồng thời, Đức cần tận dụng các biện pháp phòng vệ thương mại của EU để tăng thuế đối với các mặt hàng xuất khẩu được trợ cấp mạnh của Trung Quốc, bao gồm xe điện và tua bin gió. Chuyên gia Setser nhấn mạnh: "Đức cần thị trường thay thế cho ô tô và máy móc cao cấp xuất khẩu, và thị trường lớn nhất hiện nay là châu Âu".
Theo các chuyên gia trên, với sự thay đổi tư duy và chiến lược phù hợp, Đức có thể vượt qua thách thức và tiếp tục giữ vững vị thế trong nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, thời gian không còn nhiều, và hành động cần được thực hiện ngay lập tức.