Dây chuyền sản xuất ô tô xuất khẩu tại Công ty TNHH Kaiyi Auto, thành phố Nghi Tân, tỉnh Tứ Xuyên (Trung Quốc). Ảnh: Công Tuyên - P/v TTXVN tại Trung Quốc
Thay đổi chiến lược đối phó và bài học từ Nhật Bản
Theo Wall Street Journal ngày 23/3, trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, Bắc Kinh kiên quyết không nhượng bộ trước áp lực thương mại từ Washington. Tuy nhiên, tình hình hiện tại đã khác. Khi tăng trưởng kinh tế trong nước chậm lại và đối diện với đòn tấn công kinh tế mạnh mẽ hơn trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump, giới lãnh đạo Trung Quốc đang cân nhắc học hỏi kinh nghiệm của Tokyo.
Theo các cố vấn chính phủ Trung Quốc, nước này đang xem xét đề xuất hạn chế số lượng một số mặt hàng xuất khẩu sang Mỹ nhằm làm giảm nguy cơ bị áp thuế cao hơn và các rào cản thương mại khác.
Vào năm 1981, Nhật Bản đã đồng ý tự nguyện giảm xuất khẩu ô tô sang Mỹ. Kết quả là, xuất khẩu đã giảm khoảng 8% so với năm trước đó. Giáo sư kinh tế Doug Irwin tại Đại học Dartmouth cho biết những biện pháp này đặc biệt có hiệu quả vào giữa thập niên 1980.
Điều đáng chú ý là các công ty Nhật Bản đã tìm ra cách tối ưu hóa lợi nhuận trong bối cảnh bị hạn chế. Họ bắt đầu tính giá cao hơn cho mỗi chiếc xe đối với số lượng xe bán ra ít hơn. Theo Giáo sư Irwin, giá xe Nhật Bản trung bình tăng khoảng 1.000 USD, tương đương khoảng 3.500 USD theo giá hiện nay. Nhật Bản cũng chuyển sang xuất khẩu những mẫu xe lớn hơn, chất lượng cao hơn.
Tình trạng mất cân bằng kinh tế của Trung Quốc
Mất cân bằng kinh tế của Trung Quốc không phải là vấn đề mới, nhưng đã trở nên trầm trọng hơn trong những năm gần đây. Chính sách của Bắc Kinh khuyến khích các nhà máy sản xuất nhiều hàng hóa hơn bất kể nhu cầu trong nước, nhằm tạo khả năng duy trì nền kinh tế trong trường hợp bị phương Tây trừng phạt nghiêm trọng hoặc xảy ra xung đột toàn diện.
Chính quyền Tổng thống Joe Biden từng nhiều lần cảnh báo lãnh đạo Trung Quốc rằng năng lực sản xuất khổng lồ của họ đã trở nên quá mức đến mức thế giới không thể hấp thụ. Trong năm cuối cùng của nhiệm kỳ, Tổng thống Biden đã tăng thuế đối với thép, xe điện và các sản phẩm khác của Trung Quốc.
Hiện nay, Tổng thống Trump đã áp dụng mức thuế mới cộng dồn đối với Trung Quốc là 20%, bổ sung vào mức thuế từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông mà phần lớn được chính quyền Biden duy trì. Mặc dù chưa có cuộc đàm phán chính thức nào diễn ra, nhưng Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã bày tỏ quan ngại về các hoạt động trên thị trường của Trung Quốc trong cuộc gọi với Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong, người được coi là nhà đàm phán thương mại chính của Bắc Kinh với chính quyền Trump.
Ban lãnh đạo Trung Quốc đã thể hiện mong muốn đạt được thỏa thuận với chính quyền Trump để ngăn chặn các cuộc tấn công thương mại lớn hơn.
Các cố vấn Trung Quốc cho biết, Bắc Kinh có thể cân nhắc đàm phán hạn chế xuất khẩu xe điện và pin để đổi lấy cơ hội đầu tư vào các lĩnh vực này tại Mỹ. Theo một số quan chức, đây có thể là đề nghị hấp dẫn đối với Tổng thống Trump, người đôi khi tỏ ra cởi mở với đầu tư từ Trung Quốc vào Mỹ, mặc dù nhiều thành viên trong chính quyền của ông kiên quyết phản đối.
Giáo sư Irwin nhận định: "Việc chính quyền Trump kiên quyết sử dụng thuế quan như một công cụ của chính sách thương mại có thể khiến Trung Quốc chấp nhận các biện pháp hạn chế xuất khẩu tự nguyện".
Tuy nhiên, các cố vấn Trung Quốc cũng cảnh báo rằng việc thảo luận về hạn chế xuất khẩu không đồng nghĩa với việc Bắc Kinh có ý định thay đổi chính sách tập trung vào sản xuất. Thay vào đó, họ xem đây là một lựa chọn đàm phán và thậm chí có thể giúp Trung Quốc tiến lên trong chuỗi giá trị.
Bên cạnh đó, các nhà kinh tế lưu ý rằng sẽ gần như không thể cân bằng lại toàn bộ hoạt động thương mại Mỹ - Trung thông qua VER. Thặng dư thương mại 295 tỷ USD của Trung Quốc với Mỹ là lớn nhất trong số các đối tác thương mại của Mỹ.
Một trở ngại khác là khó khăn trong việc thực thi VER, đặc biệt khi các công ty Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ từ các nước thứ ba như Mexico. Hơn nữa, Tổng thống Trump ưa thích doanh thu từ thuế quan và có thể không mặn mà với ý tưởng về VER.
Arthur Kroeber, đối tác sáng lập và người đứng đầu bộ phận nghiên cứu tại Gavekal Dragonomics, nhận định: "Nếu tôi là người Trung Quốc, tôi sẽ đưa VER lên bàn cân hoặc ít nhất là giữ chúng trong túi sau của mình".
Bắc Kinh hiện vẫn đang chờ đợi để biết chính xác chính quyền Trump muốn gì. Tổng thống Mỹ đã chỉ đạo các cơ quan liên bang đánh giá mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc, dự kiến hoàn thành vào đầu tháng 4 tới, sau đó sẽ bắt đầu quá trình đánh giá cách giải quyết các vấn đề thương mại với Trung Quốc.