Các phương tiện bốc cháy sau vụ tấn công tại thành phố Belgorod của Nga nằm cách biên giới Ukraine khoảng 40km, ngày 30/12/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Nền kinh tế Ukraine phụ thuộc vào viện trợ liên tục từ nước ngoài và nguồn viện trợ đó đã suy giảm bắt đầu từ tháng 8/2023. Gói viện trợ trị giá 61 tỷ USD của Mỹ cho Ukraine vẫn chưa được Quốc hội Mỹ thông qua cho đến nay và gói viện trợ trị giá 50 tỷ euro của EU có thời hạn 4 năm cũng bị cản trở sau khi Hungary phủ quyết việc thông qua. Cả hai gói đều cần thiết để cân bằng ngân sách Ukraine.
Gần đây, Ủy ban châu Âu (EC) đã thông báo rằng họ có thể tránh được quyền phủ quyết của Hungary bằng cách yêu cầu các thành viên sẵn sàng huy động tài chính thông qua phát hành trái phiếu, điều này không phụ thuộc vào cuộc bỏ phiếu nhất trí của EU. Biện pháp này cũng cho phép Ukraine ứng phó với khó khăn trong suốt năm 2024 trong khi phương Tây giải quyết các nguồn tài trợ dài hạn.
Song song đó, Mỹ đang thúc đẩy các đồng minh EU tìm cách sử dụng tài sản bị đóng băng trị giá gần 300 tỷ USD của Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) ở nước ngoài. Số tiền này đủ để tài trợ cho cuộc chiến đang tiếp diễn và tái thiết Ukraine, nhưng quá trình đó vẫn còn nhiều thách thức về mặt pháp lý vì nếu không có tuyên bố chiến tranh giữa EU và Nga thì về mặt kỹ thuật, biện pháp trên là bất hợp pháp.
Gốc rễ của những vấn đề này liên quan đến cuộc phản công mùa hè năm ngoái của Ukraine đạt được rất ít tiến bộ, ngoài việc đẩy hạm đội Biển Đen của Nga lùi đủ xa khỏi bờ biển Ukraine để Kiev có thể mở một hành lang tạm thời cho phép xuất khẩu bằng đường biển, mặc dù với số lượng giảm.
Thu hoạch ngũ cốc của Ukraine đã tăng trong năm 2023 so với cùng kỳ năm trước, nhưng xuất khẩu vẫn giảm 1/3, làm tăng thêm áp lực tài chính cho Kiev.
Nhìn chung, nền kinh tế Ukraine trong năm 2023 vẫn hoạt động ổn định khi các đối tác phương Tây đã đáp ứng đầy đủ nhu cầu tài trợ. Lạm phát cũng giảm cho phép Ngân hàng Quốc gia Ukraine (NBU) cắt giảm lãi suất và loại bỏ một số biện pháp kiểm soát vốn.
Tuy nhiên, triển vọng cho năm 2024 vẫn chưa chắc chắn. Trong bối cảnh hầu hết các quỹ phương Tây chưa được chuyển tới Ukraine, Ngân hàng Trung ương nước này đang đề xuất cấp vốn cho ngân sách chỉ bằng cách in thêm tiền, nhưng điều này có thể sẽ làm mất đi phần lớn sự ổn định kinh tế đã xuất hiện vào năm 2023. Cùng với đó, xung đột đang tiêu tốn nguồn lực của chính phủ. Chi tiêu quân sự đã tăng lên 20% GDP và một nửa ngân sách được dành để chi trả cho chiến tranh.
Theo dự báo của NBU, GDP thực tế dự kiến của Ukraine sẽ tăng thêm 3,6% vào năm 2024 và 2025. Nếu rủi ro an ninh giảm bớt, tốc độ tăng trưởng GDP dự kiến có thể tăng lên 6%. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) gần đây đã nâng dự báo tăng trưởng của Ukraine lên mức 3,2% vào năm 2024 và 6,5% vào năm 2025. Concorde Capital, một ngân hàng đầu tư hàng đầu khác của Ukraine, dự báo mức tăng trưởng năm 2024 không cao hơn hơn 3%.
Các nhà phân tích cho rằng việc nối lại hoàn toàn hoạt động vận tải qua các cảng Biển Đen có thể tăng doanh thu xuất khẩu thêm 9 - 10 tỷ USD vào năm 2024, dẫn đến tác động tích cực đối với tăng trưởng GDP thực tế lên tới 5 điểm phần trăm. Theo Hiệp hội Ngũ cốc Ukraine (UGA), năm 2023, nước này đã xuất khẩu 81 triệu tấn ngũ cốc vào thị trường thế giới.