Thế giới tuần qua: Đàm phán với Taliban chết yểu, Cố vấn An ninh Mỹ John Bolton bị sa thải

Đàm phán Mỹ - Taliban chết yểu

Phát biểu với các phóng viên Nhà Trắng ngày 9/9, ông Donald Trump cho biết các cuộc đàm phán với phiến quân Taliban nhằm chấm dứt cuộc chiến 18 năm tại Afghanistan đã “chết”. 

Theo kênh BBC, cuối tuần đó, ông chủ Nhà Trắng đã hủy các kế hoạch bí mật tiếp một phái đoàn của Taliban tại Mỹ sau khi nhóm phiến quân trên thừa nhận đã sát hại một binh sĩ nước này. Hai bên dường như đã đến rất gần  một thỏa thuận và phía Taliban cho biết Washington sẽ “mất nhiều nhất” khi hủy đàm phán.   

Tổng thống Trump đã coi việc rút binh sĩ khỏi Afghanistan là một mục tiêu chính sách đối ngoại lớn, song khi được hỏi về 14.000 lính vẫn hiện diện ở quốc gia Nam Á trên, ông nói: “Chúng tôi muốn rút quân nhưng chúng tôi sẽ về vào lúc thích hợp”. 

Nhà lãnh đạo Mỹ đã dự kiến tổ chức họp với đại diện Taliban và Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani tại Trại David nhưng sau đó đột ngột tuyên bố hủy. “Họ nghĩ rằng họ phải giết người để đưa bản thân họ lên một vị trí đàm phán tốt hơn. Tôi cho rằng đó là sai lầm lớn”, ông Trump nói với phóng viên. 

Lên án vụ phiến quân Taliban tấn công thủ đô Kabul khiến 12 người thiệt mạng - trong đó có một lính Mỹ - tuần trước, Tổng thống Trump khẳng định: “Về cơ bản, tôi hủy cuộc gặp tại Trại David vì họ đã làm điều hoàn toàn không nên”.  

Nhà lãnh đạo Mỹ đã bị chỉ trích khi thông báo về khả năng tổ chức đàm phán với Taliban chỉ ít ngày trước lễ kỷ niệm thảm kịch 11/9/2001. Tuy nhiên, ông Trump đã bảo vệ ý tưởng của mình, cho rằng “gặp gỡ là điều tốt”. 

Nhóm phiến quân Taliban chưa từng đồng ý chấm dứt hành vi bạo lực chống lại các lực lượng của Afghanistan và nước ngoài. 16 lính Mỹ tại Afghanistan đã thiệt mạng trong năm nay. 

Năm 2001, các lực lượng do Mỹ dẫn đầu đã đập tan chế độ Taliban tại quốc gia Nam này vì che giấu mạng lưới khủng bố Al-Qaeda – nhóm khủng bố chủ mưu vụ tấn công nước Mỹ ngày 11/9 năm đó. 
Trong một tuyên bố, đại diện Taliban Zabihullah Mujahid cho biết đàm phán vẫn tiến triển tốt cho đến hôm 7/9. Mujahid tuyên bố quyết định rút khỏi tiến trình hòa bình trước khi ký thỏa thuận – vì một vụ nổ -  cho thấy sự “thiếu kinh nghiệm và chín chắn” của Washington. 

Theo đề xuất trước đó, Mỹ sẽ rút 5.400 binh sĩ khỏi Afghanistan trong vòng 20 tuần, đổi lại Taliban phải đảm bảo đất nước Nam Á này sẽ không bao giờ chứa chấp khủng bố. 

Taliban hiện kiểm soát nhiều lãnh thổ nhất kể từ khi Mỹ can thiệp vào Afghanistan. Họ từ chối đàm phán trực tiếp với Chính phủ Afghanistan cho đến khi kế hoạch Mỹ rút quân khỏi đây hoàn tất. 

Cố vấn John Bolton bị sa thải

Ngày 10/9, tức một ngày sau “cú sốc” đàm phán với Taliban “chết yểu”, Tổng thống Mỹ lại bất ngờ thông báo qua mạng xã hội Twitter rằng ông đã yêu cầu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton từ chức. Ông cho biết bản thân bất đồng mạnh mẽ với nhiều đề xuất của người trợ lý và những người khác trong chính quyền cũng vậy. 

Phát biểu tại Nhà Trắng, Tổng thống Trump nhấn mạnh ông Bolton đã khiến Mỹ thụt lùi trong các cuộc đàm phán phi hạt nhân hóa với Triều Tiên khi yêu cầu Bình Nhưỡng theo "mô hình của Libya" và "giao nộp tất cả vũ khí hạt nhân” để đổi lại sự nhượng bộ từ Mỹ. Ông cho biết bất đồng giữa ông và ông Bolton nảy sinh từ đầu năm 2018 khi ông Bolton đề cập đến mô hình này. Theo Tổng thống Trump, đây không phải ý kiến hay và là "thảm họa".

Ông Bolton từng đề nghị sử dụng sức mạnh quân sự đối với Triều Tiên và giới chức Mỹ cho rằng ông phải chịu trách nhiệm về việc Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều Tiên lần hai tại Hà Nội vào tháng 2/2019 kết thúc mà không đạt được thỏa thuận. 

“Tôi cảm ơn ông John rất nhiều vì những gì ông ấy đã làm. Tôi sẽ chọn một Cố vấn An ninh Quốc gia mới trong tuần tới”, Tổng thống Trump viết. Dòng tweet này xuất hiện chỉ một giờ sau khi Văn phòng Báo chí Nhà Trắng thông báo cố vấn Bolton sẽ dự cuộc họp cùng ngày cùng với Ngoại trưởng Mike Pompeo và Bộ trưởng Tài chính Steve Mnuchin. 

Khi được hỏi tại cuộc họp liệu ông và ông Mnuchin có bất ngờ về quyết định sa thải ông Bolton, Ngoại trưởng Pompeo đã nói: “Tôi chẳng hề ngạc nhiên”. 

Tuy nhiên, cố vấn John Bolton khẳng định tự nguyện rời bỏ chức vụ. Viết trên Twitter ít phút sau khi ông chủ Nhà Trắng ra tuyên bố, ông Bolton chia sẻ: “Tôi đề nghị từ chức tối qua và Tổng thống Trump nói: ‘Hãy nói về việc này vào ngày mai'”. 

Ông Bolton đã nhắc lại quyết định từ chức với kênh Fox News cùng ngày. Đơn từ chức của ông gửi Tổng thống Trump đề ngày 10/9 viết ngắn gọn: “Tôi xin từ chức, hiệu lực ngay lập tức, chức vụ Cố vấn của Tổng thống về các vấn đề an ninh quốc gia. Cảm ơn ngài đã cho tôi cơ hội để phụng sự đất nước”. 

Theo nguồn tin của CNN, Nhà Trắng đang lựa chọn những ứng cử viên tiềm năng nhất để thế chỗ ông Bolton. Ít nhất 10 cái tên đã được nhắc đến. 

Trong bối cảnh liên tiếp xảy ra các cuộc khủng hoảng địa chính trị, Tổng thống Trump đã thay thế một loạt chuyên gia an ninh. Ông từng có ba cố vấn an ninh gồm John Bolton, Michael Flynn và H.R. McMaster. Ông cũng sa thải cựu Ngoại trưởng Rex Tillerson thông qua Twitter. Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis thì từ chức vì bất mãn với quyết định rút quân khỏi Syria của nhà lãnh đạo Mỹ. 

Ông Trump cũng trải qua hai đời Bộ trưởng An ninh Nội địa John Kelly và Kirstjen Nilesen và một Giám đốc Cơ quan An ninh Quốc gia Mike Rogers. Bên cạnh đó, Phó Cố vấn An ninh Quốc gia K.T. McFarland và Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc Nikki Haley cũng xin thôi việc trong nhiệm kỳ của Tổng thống Trump. Giám đốc Cục Tình báo Quốc gia Dan Coats cùng cấp phó là Sue Gordon cũng vừa rời vị trí hồi tháng trước. 

Ông John Bolton rời Nhà Trắng trong bối cảnh căng thẳng với Iran đang leo thang ở Vịnh Ba Tư, Triều Tiên tiếp tục thử tên lửa, các chuyên gia cảnh báo về một cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân với Nga, cũng như cuộc chiến thương mại gay go với Trung Quốc.