(Tư liệu) Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov trong cuộc trao đổi trực tuyến với sinh viên Học viện quan hệ quốc tế Moskva, ngày 18/5/2020. Ảnh: TASS/TTXVN
Ngày 27/12, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov, người được giao phụ trách kiểm soát vũ khí, đã cảnh báo chính quyền sắp tới của Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump rằng Moskva đang cân nhắc một loạt các biện pháp về thử nghiệm hạt nhân.
Động thái này được cho là phản ứng trước quan điểm mà Nga gọi là cực đoan của ông Trump đối với Hiệp ước cấm thử nghiệm hạt nhân toàn diện (CTBT).
Trong cuộc trao đổi với báo Kommersant, ông Ryabkov cho biết chính quyền ông Trump đã thể hiện lập trường cứng rắn về CTBT trong nhiệm kỳ đầu tiên (2017-2021).
Thứ trưởng Ryabkov ám chỉ rằng Nga có thể cân nhắc các biện pháp đa dạng nhằm đảm bảo an ninh quốc gia, bao gồm cả thử nghiệm hạt nhân. “Không có ngoại lệ nào trong các biện pháp và hành động mà chúng tôi cân nhắc nhằm gửi đi những tín hiệu chính trị thích hợp”, ông nói thêm.
Trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, chính quyền Mỹ từng thảo luận về khả năng thực hiện cuộc thử nghiệm hạt nhân đầu tiên kể từ năm 1992. Báo Washington Post từng đưa tin vào năm 2020 rằng các cuộc thảo luận nội bộ đã diễn ra, nhưng không có quyết định chính thức nào được đưa ra.
Việc thử nghiệm hạt nhân là một chủ đề nhạy cảm trong quan hệ quốc tế, đặc biệt khi các hiệp ước như CTBT được thiết kế để cấm mọi hình thức thử nghiệm nhằm hạn chế sự gia tăng vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, Mỹ chưa bao giờ chính thức phê chuẩn hiệp ước này, tạo nên một khoảng trống trong cam kết quốc tế.
Từ sau khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991, Nga chưa từng tiến hành bất kỳ cuộc thử nghiệm hạt nhân nào. Lần thử nghiệm cuối cùng của Liên Xô diễn ra vào năm 1990. Tổng thống Vladimir Putin đã tuyên bố rằng Nga có thể cân nhắc thử nghiệm vũ khí hạt nhân nếu Mỹ làm điều tương tự.
Điều này đánh dấu sự leo thang đáng lo ngại trong mối quan hệ giữa hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới. Trong bối cảnh đó, cảnh báo của ông Ryabkov được coi là một tín hiệu mạnh mẽ nhằm nhấn mạnh rằng Moskva không loại trừ khả năng hành động quyết liệt nếu lợi ích an ninh quốc gia bị đe dọa.
Kể từ khi Liên Xô tan rã, chỉ một số ít quốc gia trên thế giới tiến hành thử nghiệm vũ khí hạt nhân. Theo Hiệp hội kiểm soát vũ khí (Arms Control Association), Mỹ thử nghiệm lần cuối vào năm 1992, Trung Quốc và Pháp vào năm 1996, Ấn Độ và Pakistan vào năm 1998, và Triều Tiên vào năm 2017.
Mặc dù Nga và Mỹ là những quốc gia sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, cả hai đều đã kiềm chế không thực hiện thêm các thử nghiệm trong hơn ba thập kỷ qua. Tuy nhiên, căng thẳng gần đây có nguy cơ phá vỡ trạng thái cân bằng này, khi cả hai bên đều đưa ra các tín hiệu có thể tái khởi động chương trình thử nghiệm hạt nhân.
Hiệp ước CTBT là một cột mốc quan trọng trong nỗ lực hạn chế phổ biến vũ khí hạt nhân. Hiệp ước đã được thông qua vào năm 1996 nhưng chưa có hiệu lực đầy đủ do một số quốc gia, bao gồm Mỹ và Trung Quốc, chưa phê chuẩn.
Động thái của Nga và Mỹ liên quan đến thử nghiệm hạt nhân không chỉ ảnh hưởng đến quan hệ song phương mà còn có nguy cơ gây ra hiệu ứng domino đối với các quốc gia khác.
Nếu một trong hai cường quốc này tiến hành thử nghiệm, các quốc gia như Triều Tiên, Ấn Độ, hoặc Pakistan có thể coi đó là lý do để tiếp tục hoặc tái khởi động chương trình của mình.
Nếu Nga hoặc Mỹ tiến hành thử nghiệm hạt nhân, thế giới có thể đối mặt với nguy cơ tái diễn một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân. Điều này không chỉ làm gia tăng bất ổn toàn cầu mà còn tạo thêm áp lực lên các nỗ lực ngoại giao và kiểm soát vũ khí hiện có.