Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng. Ảnh: THX/TTXVN
Báo The Kyiv Post của Ukraine ngày 4/12 cho biết Tổng thống Donald Trump hôm 3/12 thừa nhận rằng Mỹ vẫn chưa có lộ trình rõ ràng để làm trung gian hòa bình cho Ukraine, ngay cả sau những gì ông mô tả là đã có một cuộc đàm phán “khá tốt” giữa Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin và hai Đặc phái viên hàng đầu của Mỹ tại Moskva.
Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và Cố vấn Cấp cao Jared Kushner, được cử tới Điện Kremlin tuần này cho một cuộc gặp hiếm hoi kéo dài nhiều giờ với Tổng thống Putin, dự kiến sẽ gặp người đứng đầu Hội đồng An ninh Ukraine, Rustem Umerov, tại Florida vào ngày 4/12
Hoạt động ngoại giao liên tiếp này là một phần trong nỗ lực đang được Mỹ thúc đẩy nhanh chóng nhằm định hình một thỏa thuận chấm dứt cuộc chiến gần bốn năm, nhưng lại khiến các đồng minh NATO ngày càng bất an.
Phát biểu với báo giới tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng, Tổng thống Trump khẳng định rằng Tổng thống Putin “muốn đạt được một thỏa thuận”, nhưng liên tục né tránh câu hỏi liệu có tiến triển thực chất nào hay không.
“Những gì sẽ đạt được từ cuộc gặp đó, tôi không thể nói trước, vì cần hai phía cùng đồng ý”, ông Trump nói với các phóng viên rồi kết luận: “Với Ukraine, tôi nghĩ chúng tôi đã đạt được điều gì đó khá ổn với họ, họ rất hài lòng”.
Lập trường cứng rắn của Điện Kremlin và vũ đạo ngoại giao
Cuộc gặp tại Moskva, kéo dài đến tối muộn ngày 2/12 sau khi Tổng thống Putin để hai Đặc phái viên Mỹ phải chờ ba tiếng đã không tạo ra đột phá lớn nào.
Tuy vậy, các quan chức Mỹ vẫn mô tả cuộc thảo luận là “hiệu quả” và nói rằng hai bên đã xem xét “kỹ lưỡng” các thông số khả dĩ cho những cuộc đàm phán trong tương lai.
Về phần mình, Tổng thống Putin cáo buộc các chính phủ châu Âu tìm cách phá hoại nỗ lực hòa bình bằng cách ủng hộ những đề xuất mà Moskva coi là “hoàn toàn không thể chấp nhận”.
Ông Putin cũng cảnh báo rằng Liên bang Nga sẵn sàng đối đầu với châu Âu “nếu châu Âu khai mào”.
Một quan chức cấp cao Mỹ nói với báo The Kyiv Post hôm 3/12 rằng phái đoàn Mỹ đã báo cáo ngay cho Tổng thống Trump sau khi trở về và truyền đạt ấn tượng rằng Tổng thống Putin thực sự muốn tìm lối thoát.
“Ấn tượng của họ rất rõ ràng: ông ấy muốn đạt thỏa thuận”, Tổng thốngTrump nhắc lại vào hôm 3/12, đồng thời nói thêm: “Chúng ta sẽ xem điều gì xảy ra”.
Một quan chức khác bổ sung rằng dù ông Witkoff và ông Kushner đã cân nhắc dừng chân tại Brussels để gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, nhưng “thời điểm không phù hợp”.
Châu Âu bất an: ‘Washington đang nghiêng về cách tạo lập vấn đề của Moskva’
Khắp các thủ đô châu Âu, lo ngại tiếp tục gia tăng rằng hoạt động ngoại giao con thoi của Tổng thống Trump đang đẩy tiến trình theo hướng được họ cho là đang ưu tiên của Liên bang Nga, trong khi gạt Kiev sang một bên và gây chia rẽ trong nội bộ phương Tây.
Nhiều nhà ngoại giao châu Âu cấp cao, khi trao đổi với báo The Kyiv Post với điều kiện không nêu tên, đã bày tỏ sự thất vọng trước điều họ coi là cách tiếp cận ngày càng mang tính song phương Mỹ-Nga.
“Có sự lo lắng rõ ràng rằng Washington đang nghiêng về cách tạo lập vấn đề theo quan điểm của Moskva”, một nhà ngoại giao Tây Âu phụ trách hồ sơ Ukraine nói, đồng thời lưu ý: “Cho dù vô tình, các cuộc tiếp xúc hậu trường này đã làm lu mờ vai trò của NATO và EU”.
Một nhà ngoại giao Trung Âu cảnh báo: “Mỗi lần Đặc phái viên Mỹ quay lại từ Moskva với câu chuyện về việc ông Putin muốn hòa bình, Điện Kremlin lại coi đó là dấu hiệu cho thấy chiến lược gây áp lực của họ đang phát huy tác dụng.”
Một nhà ngoại giao Bắc Âu nói thẳng hơn: “Châu Âu đang gánh phần lớn chi phí của cuộc chiến về quân sự, kinh tế và chính trị. Nếu Mỹ thực hiện các thỏa thuận song phương mà không có chúng tôi, liên minh sẽ chấn động ngay lập tức”.
NATO căng thẳng và ngày càng chia rẽ
Tại cuộc họp ngoại trưởng NATO tuần này, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Christopher Landau đã gây xôn xao hành lang khi thúc giục châu Âu “chịu trách nhiệm nhiều hơn cho phòng thủ của chính mình” và cảnh báo rằng sự đoàn kết NATO có thể suy yếu nếu các công ty quốc phòng Mỹ bị hạn chế tiếp cận thị trường mua sắm của châu Âu.
Theo các nhà ngoại giao có mặt, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ rời cuộc họp ngay sau phát biểu. Tuy nhiên, ấn tượng để lại là phát biểu của ông Landau tương phản rõ rệt với hầu hết các đồng minh, những người nhấn mạnh duy trì hỗ trợ quân sự cho Ukraine và tăng sức ép lên Liên bang Nga.
Tổng Thư ký NATO Mark Rutte nói với các bộ trưởng rằng các đối tác phải duy trì chứ không cắt giảm viện trợ quân sự cho Kiev. Theo nguồn tin của báo The Kyiv Post, ông Rutte dự kiến sẽ kêu gọi các đồng minh tìm thêm tên lửa NASAMS cho Ukraine trong những ngày tới.
Tại một phiên họp riêng của Hội đồng NATO–Ukraine, Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba khẳng định Kiev sẽ không chấp nhận rút quân đơn phương hoặc các bảo đảm an ninh mập mờ.
“Liên bang Nga không thắng”, ông Kuleba nhấn mạnh, theo lời một nhà ngoại giao có mặt trong phòng họp.
Tính toán của Kiev: thận trọng nhưng buộc phải tham gia
Quyết định của ông Umerov tới Miami để gặp các Đặc phái viên Mỹ cho thấy thế lưỡng nan của Ukraine – cảnh giác trước các động thái của Tổng thống Trump hướng về phía Liên bang Nga nhưng cũng không thể để bị gạt ra ngoài một tiến trình mà Washington dường như quyết tâm dẫn dắt.
Đáng chú ý, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio sẽ không tham gia cuộc gặp tại Miami hôm 4/12.
Một quan chức cấp cao châu Âu thân cận với Kiev thừa nhận: “Người Ukraine hiểu rằng họ không thể phớt lờ người Mỹ, đặc biệt là Nhà Trắng hiện tại. Nhưng họ rất lo về những cam kết đang được hình thành sau cánh cửa đóng kín”.
Cuộc gặp giữa hai ông Witkoff, Kushner với ông Umerov là cột mốc lớn tiếp theo trong một tiến trình cho tới nay diễn ra phần lớn ngoài ánh đèn công luận.
Việc Tổng thống Trump liên tục lặp lại câu “chúng ta sẽ xem điều gì xảy ra” phản ánh sự bất định và rủi ro của hướng ngoại giao có thể định hình lại toàn bộ cách phương Tây ứng xử với cuộc chiến.
Một nhà ngoại giao EU cấp cao tóm tắt: “Ai cũng muốn chiến tranh kết thúc. Câu hỏi là liệu con đường này giữ được an ninh châu Âu hay viết lại nó theo điều kiện của Moskva”.