Ngày 10/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố mức thuế mới với thép và nhôm nhập khẩu từ Thổ Nhĩ Kỳ khiến đồng lira sụt giá. Căn nguyên của quyết định này là do Tổng thống Trump bất mãn với việc Thổ Nhĩ Kỳ không chấp thuận thả tự do cho mục sư người Mỹ Andrew Brunson - người bị bắt với cáo buộc dính líu đến cuộc đảo chính bất thành ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Máy bay Mỹ cất cánh từ căn cứ Incirlik. Ảnh: AP
Sau đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan thông qua tờ The New York Times (Mỹ) cảnh báo rằng nếu Washington không thay đổi “xu hướng đơn phương và không tôn trọng này” thì Ankara sẽ “đi tìm đồng minh mới”. Không lâu trước khi đưa ra tuyên bố này, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã điện đàm với người đồng cấp Nga Vladimir Putin về các vấn đề kinh tế và khủng hoảng Syria.
Trong khi đang mâu thuẫn về thương mại, thì mối quan hệ quân sự giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ cũng không mấy êm ả. Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã xếp những lực lượng Mỹ ủng hộ tại Syria như Lực lượng Dân chủ Syria (SDF), Liên minh Dân chủ người Kurd (PYD) là khủng bố.
Căng thẳng còn tăng lên khi Thổ Nhĩ Kỳ, mặc dù là một thành viên NATO, lại ngỏ ý muốn mua hệ thống phòng không S-400 của Nga. Tổng thống Trump trong ngày 13/8 đã ký văn kiện cấm chuyển giao F-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ nếu quốc gia này kiên quyết theo đuổi hợp đồng mua S-400 từ Nga.
Mối quan hệ thêm phần nồng ấm giữa Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ và người đồng cấp Nga Putin cũng khiến NATO và liên minh châu ÂU (EU) cảnh giác.
Trong tình hình hiện tại, các chuyên gia lại đặc biệt quan tâm đến căn cứ không quân Incirlik tại Thổ Nhĩ Kỳ, nơi chỉ cách biên giới với Syria 110 km. Incirlik thường được nhắc đến trong thăng trầm quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ.
Trong cuộc chiến chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Iraq và Syria, Mỹ đã tận dụng căn cứ không quân Incirlik để cất cánh máy bay ném bom. Thổ Nhĩ Kỳ có vị trí địa lý quan trọng khi cùng chung đường biên giới với Iraq và Syria - nơi hàng nghìn binh sĩ Mỹ đang hoạt động trong chiến dịch chống IS. Do vậy, các căn cứ quân sự tại Thổ Nhĩ Kỳ đóng vai trò không nhỏ trong hỗ trợ hậu cần cho lực lượng của Mỹ tại Iraq và Syria.
Sau cuộc đảo chính bất thành năm 2016 tại Thổ Nhĩ Kỳ, chỉ huy tại căn cứ Incirlik đã bị bắt giữ do nghi ngờ có tham gia vào âm mưu này. Tờ Cumhuriyet (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 15/8 đưa tin rằng các luật sư ủng hộ Tổng thống Erdogan đã kêu gọi tạm dừng hoạt động của căn cứ Incirlik và bắt giữ nhiều quân nhân Mỹ hoạt động tại đây bị tình nghi có quan hệ với giáo sĩ Fethullah Gulen - nhân vật Thổ Nhĩ Kỳ coi là chủ mưu cuộc đảo chính bất thành năm 2016.
Cả Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đều đối mặt với tổn thương nếu mối quan hệ quân sự tiến triển xấu, nhưng các chuyên gia lo ngại Ankara sẽ chịu nhiều “thương tích” hơn. Đơn cử là Thổ Nhĩ Kỳ sẽ có thể mất hợp đồng 1,5 tỷ USD bán 30 trực thăng quân sự cho Pakistan. Trực thăng Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất vốn gồm bộ phận của Mỹ cần có giấy phép để xuất khẩu do đó thương vụ với Pakistan có thể sẽ gặp nhiều rủi ro.