Bà Claudia Sheinbaum tại lễ tuyên thệ nhậm chức Tổng thống Mexico ở Mexico City ngày 1/10/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Mở đầu bài phát biểu với tư cách nguyên thủ quốc gia, bằng giọng nói đầy nội lực và giàu cảm xúc, tân Tổng thống Sheinbaum khẳng định là một người mẹ, một người bà, một nhà khoa học và một người phụ nữ có đức tin, bà sẽ đồng hành cùng người dân Mexico trong nỗ lực nâng cao quyền lợi và vị thế của phụ nữ - những người vốn chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội. Bà tuyên bố trong nhiệm kỳ kéo dài đến năm 2030, bà sẽ cùng chính phủ tập trung vào các chính sách an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo và giữ ổn định kinh tế, trong đó bao gồm việc kiềm chế giá xăng dầu và thực phẩm, mở rộng các chương trình hỗ trợ cho phụ nữ và trẻ em, hỗ trợ đầu tư kinh doanh, xây dựng nhà ở và hệ thống đường sắt.
Đề cập đến đầu tư, tân Tổng thống Sheinbaum khẳng định các doanh nghiệp trong nước cũng như quốc tế hoàn toàn yên tâm với các khoản đầu tư tại Mexico, đồng thời nêu rõ Chính phủ Mexico sẽ áp dụng những chính sách ưu đãi đầu tư tốt nhất cũng như chuẩn bị cơ sở hạ tầng để sẵn sàng đón chào những làn sóng đầu tư mới.
Liên quan đến nỗ lực ngăn chặn và đẩy lùi hoạt động của các băng nhóm ma túy hiện đang kiểm soát nhiều khu vực tại Mexico, nhà lãnh đạo này khẳng định sẽ không cho phép sự vô trách nhiệm trong cuộc chiến đầy cam go này, đồng thời khẳng định sẽ đẩy mạnh hoạt động tình báo và điều tra nhằm nâng cao hiệu quả của việc trấn áp tội phạm.
Trong cuộc tổng tuyển cử ngày 2/6 vừa qua, bà Sheinbaum đã giành chiến thắng với 59,7% số phiếu ủng hộ, bỏ xa với cách biệt tới 32,3 điểm phần trăm so với đối thủ liền kề. Bà Sheinbaum cũng trở thành tổng thống đắc cử nhận được nhiều phiếu ủng hộ nhất trong lịch sử Mexico.
Bà Sheinbaum, sinh năm 1962, là đồng minh thân cận của Tổng thống Lopez Obrador. Xuất thân là một nhà khoa học môi trường, bà từng công tác tại Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu - tổ chức nhận Giải Nobel Hòa bình năm 2007. Trước khi tham gia tranh cử, bà Sheinbaum từng là thị trưởng thủ đô Mexico City giai đoạn 2018-2023.
Câu hỏi đặt ra lúc này là một nhà khoa học về khí hậu và môi trường, người hành động dựa trên tư duy khoa học và dữ liệu sẽ làm gì để thực hiện những lời hứa trong cương lĩnh tranh cử, cũng như để duy trì sự ủng hộ của khoảng 60% cử tri, đồng thời thuyết phục 40% số cử tri không ủng hộ bà trong cuộc tổng tuyển cử vừa rồi tin rằng bà là một lựa chọn đứng đắn và mang tính lịch sử?
Trước mắt, tân Tổng thống sẽ phải đối mặt với một danh sách dài các nhiệm vụ dang dở mà người tiền nhiệm để lại, đó là đẩy lùi tình trạng bạo lực băng đảng đang làm xói mòn trật tự xã hội và niềm tin của nhà đầu tư, vấn nạn tội phạm ma túy, bình đẳng giới, tỷ lệ án mạng cao hàng đầu thế giới, vấn đề người di cư, bạo lực đối với phụ nữ, chia rẽ xã hội, cân bằng cán cân thanh toán vĩ mô cũng như các chính sách liên quan đến đối ngoại.
Gần đây, Ngân hàng Trung ương Mexico đã cắt giảm dự báo tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong năm nay xuống còn 1,5% từ mức 2,4% trước đó và hạ ước tính cho năm 2025 xuống còn 1,2%. Trong khi đó, chính quyền mới cũng sẽ thừa hưởng gánh nặng tài chính lớn từ Pemex do nhà nước sở hữu, một trong những công ty dầu mỏ nợ nhiều nhất thế giới.
Theo kế hoạch, chính phủ mới của bà Sheinbaum sẽ trình bày dự thảo ngân sách đầu tiên trước ngày 15/11 tới. Tuy nhiên, các đảng đối lập sẽ xem xét kỹ lưỡng xem liệu bà có thực hiện đúng cam kết giảm thâm hụt tài chính từ mức 5,9% xuống còn 3,5% GDP hay không.
Trong khi đó, Tổng thống tiền nhiệm Lopez Obrador trong 6 năm nhiệm kỳ vừa qua đã xoay xở để tăng gấp đôi mức lương tối thiểu của Mexico, giảm nghèo đói và thất nghiệp, mở rộng các chương trình an sinh xã hội. Tuy nhiên, cũng chính vì điều này, bà Sheinbaum sẽ thừa hưởng khoản thâm hụt ngân sách lớn nhất kể từ thập niên 80 của thế kỷ trước và tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại.
Để khắc phục vấn đề này, các chuyên gia kinh tế cho rằng Mexico sẽ cần một cuộc cải cách thuế để tăng thu ngân sách, bất chấp bà Sheinbaum tuyên bố không có kế hoạch thay đổi các chính sách thuế một cách toàn diện, mà thay vào đó là sẽ cải thiện hiệu quả thu thuế xuất nhập khẩu từ cơ quan hải quan.
Một thách thức nữa liên quan đến xu hướng đầu tư về gần (nearshoring) – làn sóng các doanh nghiệp đa quốc gia chuyển sản xuất đến gần thị trường chính mà trong thời gian qua đã giúp Mexico thu hút một lượng lớn số vốn đầu tư nước ngoài. Tân Tổng thống Sheinbaum phải tìm cách duy trì xu thế này giữa lúc nỗ lực cải cách tư pháp của chính phủ đang vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ trong nước, cho rằng điều đó sẽ ảnh hưởng đến tính độc lập của cơ quan tư pháp.
Trong quan hệ với Mỹ, đối tác thương mại lớn nhất của Mexico, chính phủ mới của bà Sheinbaum chắc chắn sẽ chờ đợi kết quả cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào cuối năm nay. Chính sách đối với Mexico của từng chính quyền tại Nhà Trắng sẽ rất khác nhau, do đó sẽ chi phối nội hàm của mối quan hệ giữa hai quốc láng giềng đều là nước lớn trong khu vực này. Theo giới phân tích, cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 tại Mỹ có thể sẽ làm tăng thêm sự biến động của thị trường, đặc biệt là nếu cựu Tổng thống Donald Trump - người đã tuyên bố sẽ tăng thuế đối với hàng hóa Mexico, giành chiến thắng.
Bên cạnh đó, các cuộc đàm phán sắp tới liên quan đến dòng người di cư ồ ạt từ các nước Trung Mỹ đến Mỹ qua đường Mexico, hay vấn đề hợp tác an ninh để xử lý tình trạng tội phạm ma túy, cũng là những thách thức của tân tổng thống trong quan hệ với nước láng giềng Mỹ.
Ông Michael Shifter, chuyên gia tại Tổ chức nghiên cứu Đối thoại liên Mỹ ở Washington, nhận định: “Sự gia tăng hoạt động của các băng đảng là vấn đề khó khăn nhất mà bà Sheinbaum sẽ phải đối mặt. Nếu bà Sheinbaum không thể cải thiện tình hình an ninh vốn đang ngày càng xấu đi thì việc theo đuổi các chính sách kinh tế-xã hội sẽ cực kỳ khó khăn”. Liên quan quan hệ với Mỹ, ông đánh giá: “Nếu trở lại Nhà Trắng, ông Donald Trump dự kiến sẽ đưa ra phản ứng cứng rắn hơn về nhập cư, thương mại và ma túy, những vấn đề rất quan trọng đối với mối quan hệ song phương”.
Con đường phía trước của nữ Tổng thống Sheinbaum chắc chắn không đơn giản và bằng phẳng. Với bản lĩnh đã được rèn luyện trên chính trường, bà cần tiếp tục chứng minh mình là một lựa chọn nghiêm túc của cử tri Mexico và giành được niềm tin của đa số người dân, chứ không phải từ những kỳ vọng mơ hồ.