Người ủng hộ Hezbollah đi qua một khu tưởng niệm thủ lĩnh Hamas Saleh Arouri bị sát hại trong một vụ không kích ở Beirut ngày 3/1. Ảnh: AP
Chỉ tính riêng trong tuần trước, Israel đã tiến hành không kích khiến một chỉ huy Hezbollah ở Liban thiệt mạng, Hezbollah tấn công tên lửa một căn cứ nhạy cảm của Israel và phó thủ lĩnh Hamas bị sát hại trong một cuộc không kích ở Beirut.
Mỗi cuộc tấn công và đáp trả đều làm tăng nguy cơ thảm họa chiến tranh ở Gaza lan rộng ra toàn khu vực.
Trong cuộc đối đầu kéo dài hàng thập kỷ giữa Mỹ và Israel với Iran, giới chuyên gia từng nhiều lần lo ngại bất kỳ bên nào cũng có thể kích động một cuộc chiến tranh rộng hơn. Mỹ đã tiến hành cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào Baghdad, hạ thành viên cấp cao nhóm dân quân Iran Harakat al-Nujaba trong tuần trước và gần đây, lực lượng hải quân nước này cũng giao tranh với lực lượng Houthi trên Biển Đỏ.
Sự chia rẽ ngay trong mỗi bên cũng tạo thêm một lớp biến động khác. Hamas có thể đã từng hy vọng cuộc tấn công xuyên biên giới ngày 7/10 vào miền Nam Israel có thể sẽ kéo các đồng minh vào một cuộc xung đột rộng lớn hơn. Trong khi đó, bất chấp việc Washington muốn kiềm chế xung đột, Israel ngày càng nói nhiều về sự cần thiết phải thay đổi thế cân bằng ở Liban.
Trong bối cảnh các ván cờ đan xen ngày càng phức tạp, nguy cơ tính toán sai lầm càng tăng lên.
Gaza biến thành Vùng đất số 0
Hamas nói rằng cuộc tấn công ngày 7/10 chỉ đơn thuần là phản ứng của người Palestine đối với sự thống trị của Israel trong nhiều thập kỷ. Không có bằng chứng nào cho thấy Iran, Hezbollah hoặc các nhóm đồng minh khác đóng vai trò trực tiếp hoặc biết trước về việc này.
Nhưng khi Israel đáp trả bằng cách phát động một trong những chiến dịch quân sự tàn khốc nhất thế kỷ 21 ở Gaza - nơi sinh sống của 2,3 triệu người Palestine, “trục kháng chiến” do Iran dẫn dắt tại khu vực phải đối mặt với áp lực phải đáp trả. Việc để Hamas một mình đối mặt với cơn thịnh nộ của Israel sẽ có nguy cơ làm tan vỡ liên minh quân sự mà Iran đã xây dựng kể từ Cách mạng Hồi giáo năm 1979.
Qassim Qassir, một chuyên gia về Hezbollah người Liban, cho biết: “Họ không muốn chiến tranh, nhưng đồng thời họ cũng không muốn để người Israel tiếp tục tấn công mà không đáp trả”.
Hezbollah tìm kiếm sự cân bằng trong xung đột
Thành viên nhóm quân sự Shiite ở Iraq biểu tình sau khi một thành viên cấp cao thiệt mạng trong một vụ không kích của Mỹ. Ảnh: AP
Trong số tất cả các lực lượng ủng hộ Palestine, Hezbollah phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan lớn nhất.
Nếu Hezbollah phớt lờ trước các cuộc tấn công của Israel, chẳng hạn như cuộc tấn công ở Beirut khiến một phó thủ lĩnh của Hamas thiệt mạng, nhóm này có nguy cơ tỏ ra là một đồng minh yếu kém hoặc không đáng tin cậy. Nhưng nếu nó gây ra một cuộc chiến tranh toàn diện, Israel đe dọa gây ra sự tàn phá lớn đối với Liban, nơi vốn đã sa lầy trong một cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng. Ngay cả những người ủng hộ Hezbollah cũng có thể coi đó là cái giá quá đắt phải trả cho một đồng minh Palestine.
Hezbollah đã thực hiện các cuộc tấn công dọc biên giới gần như mỗi ngày kể từ khi cuộc chiến ở Gaza nổ ra, với mục đích rõ ràng là trói chân một số binh sĩ Israel. Israel bắn trả nhưng hai bên đều có phản ứng chừng mực, kiềm chế đưa ra đe dọa trực diện. Israel đã quyết tâm đưa hàng chục nghìn công dân của mình quay trở lại các cộng đồng gần biên giới với Liban đã được sơ tán dưới làn đạn của Hezbollah gần ba tháng trước.
Yoel Guzansky, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel - Đại học Tel Aviv, cho biết: “Không bên nào muốn xảy ra chiến tranh, nhưng cả hai bên đều tin rằng điều đó là không thể tránh khỏi”.
Sự can thiệp của Mỹ chỉ có giới hạn
Tàu đổ bộ USS Carter Hall đi qua eo biển Bab al-Mandeb ngày 9/8/2023. Ảnh: AP
Mỹ đã bố trí hai nhóm tấn công tàu sân bay trong khu vực vào tháng 10. Mặc dù một chiếc đang trở về nhà nhưng nó sẽ thay thế bởi các tàu chiến khác. Việc triển khai các phương tiện chiến đấu vào vùng biển khu vực đã gửi một cảnh báo rõ ràng tới Iran và các đồng minh của nước này về việc mở rộng xung đột.
Các nhóm chiến binh ở Syria và Iraq đã tiến hành hàng chục cuộc tấn công bằng tên lửa vào các căn cứ của Mỹ. Lực lượng Houthi ở Yemen đã tấn công hoạt động vận chuyển hàng hải quốc tế ở Biển Đỏ, gây ra những hậu quả tiềm tàng cho nền kinh tế thế giới. Iran cho biết các đồng minh của họ hành động theo ý mình chứ không phải theo lệnh của Tehran.
Về phần mình, Washington đã nỗ lực tập hợp một lực lượng liên minh an ninh đa quốc gia để bảo vệ hoạt động vận tải biển Đỏ. Tuy nhiên, hành động của Mỹ đối với Houthi trên đất liền đang ở thế lưỡng lự do trong bối cảnh Houthi dường như sắp đạt được thỏa thuận hòa bình với Saudi Aran sau nhiều năm chiến tranh.
Căng thẳng trong khu vực có thể vẫn ở mức cao chừng nào Israel tiếp tục tấn công vào Gaza với mục đích “xóa sổ” Hamas. Tuy nhiên, giới phân tích lo ngại điều đó có thể thực hiện được hay không, vì chính các nhà lãnh đạo của Israel cho biết việc này sẽ mất nhiều tháng nữa.
Mỹ, quốc gia đã hỗ trợ quân sự và ngoại giao quan trọng cho cuộc tấn công của Israel, được nhiều người coi là cường quốc duy nhất có khả năng chấm dứt cuộc tấn công này. Các đồng minh của Iran dường như tin rằng Washington sẽ can thiệp nếu tổn thất quá lớn khi các căn cứ của Mỹ và tuyến đường vận tải hàng hải quốc tế liên tiếp bị tấn công.
Trong tuần này, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, người đứng đầu chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu Josep Borrell và Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock đều trở lại khu vực, với mục đích kiềm chế bạo lực thông qua ngoại giao. Tuy nhiên, những thông điệp quan trọng nhất có thể sẽ được gửi bằng tên lửa.