Nóng trong tuần: Phương Tây dỡ bỏ hạn chế vũ khí tầm xa cho Ukraine; tỷ phú Elon Musk rời chính trường

Israel đồng ý đề xuất ngừng bắn của Mỹ, Hamas phản hồi tích cực

Ngày 29/5, Israel đã chấp thuận đề xuất ngừng bắn mới nhất của Mỹ tại Gaza, mở ra hy vọng cho một lệnh ngừng bắn dài hạn với phong trào Hồi giáo Hamas ở Palestine.

Đề xuất này được Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng Đặc phái viên Trung Đông Steve Witkoff soạn thảo và gửi đến Hamas sau khi nhận được sự đồng thuận từ phía Israel. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu xác nhận chính phủ ông đã thông qua đề xuất, đồng thời thông báo điều này đến các gia đình có thân nhân đang bị Hamas bắt giữ tại Gaza.

Một điểm then chốt trong văn bản là quy định: nếu sau 60 ngày thực hiện lệnh ngừng bắn tạm thời mà các bên chưa đạt được thỏa thuận ngừng bắn dài hạn, thì lệnh này có thể được gia hạn, với điều kiện cả hai bên cùng đồng ý. Đề xuất cũng cam kết trao trả toàn bộ con tin – bao gồm cả người còn sống và đã thiệt mạng – nằm trong danh sách 58 người mà Israel đã cung cấp thông tin.

Phong trào Hamas ngày 31/5 thông báo đã gửi phản hồi tới các nhà trung gian hòa giải về đề xuất ngừng bắn ở Dải Gaza do ông Witkoff đưa ra.

Tuyên bố của Hamas cho biết theo một phần của thỏa thuận, 10 con tin Israel còn sống đang bị giam giữ sẽ được phóng thích, bên cạnh việc trao trả 18 thi thể con tin, để đổi lấy một số tù nhân Palestine đã được thống nhất từ trước. 

Hamas nhấn mạnh đề xuất trên “nhằm mục đích đạt được lệnh ngừng bắn vĩnh viễn, Israel rút hết quân khỏi Dải Gaza và đảm bảo dòng viện trợ được chuyển tới tay nhân dân của chúng tôi và gia đình của chúng tôi ở Dải Gaza”. 

Tuy vậy, tuyên bố của Hamas không đề cập đến việc lực lượng này có tìm cách thay đổi một số nội dung trong đề xuất của ông Witkoff hay không. Trong khi đó, một quan chức Hamas tiết lộ mặc dù đã tìm kiếm một số sửa đổi, song phản hồi của lực lượng này là tích cực.

Về phía Mỹ, Tổng thống Donald Trump bày tỏ lạc quan trước diễn biến này, phát biểu cùng ngày rằng ông tin Hamas đang muốn thoát khỏi “mớ hỗn độn hiện tại” và sẽ chấp nhận đề xuất ngừng bắn do Washington đề xuất.

Việc Israel chấp thuận đề xuất ngừng bắn mới của Mỹ có thể được xem là một bước tiến đáng kể về mặt ngoại giao, nhất là trong bối cảnh căng thẳng kéo dài tại Dải Gaza đã khiến cộng đồng quốc tế lo ngại sâu sắc. Tuy nhiên, phản ứng thận trọng và có điều kiện từ phía Hamas cho thấy lệnh ngừng bắn này khó có thể được thực hiện trọn vẹn trong ngắn hạn.

Để chuyển từ một lệnh ngừng bắn tạm thời sang một nền hòa bình ổn định và lâu dài, các bên sẽ cần vượt qua rất nhiều rào cản về lòng tin, điều kiện thực thi và áp lực nội bộ. Giai đoạn sắp tới sẽ là phép thử lớn cho cả tiến trình này lẫn vai trò trung gian của Mỹ.

Phương Tây dỡ bỏ giới hạn vũ khí tầm xa cho Ukraine, Nga cảnh báo mạnh mẽ

Ngày 26/5, Thủ tướng Đức Friedrich Merz cho biết Đức, Anh, Pháp và Mỹ đã thống nhất gỡ bỏ hạn chế về phạm vi sử dụng đối với vũ khí tầm xa viện trợ cho Ukraine.

Theo ông, quyết định này cho phép Kiev sử dụng vũ khí phương Tây để tấn công các mục tiêu quân sự trên lãnh thổ Nga – điều mà trước đây bị cấm.

Phát biểu trên kênh truyền hình WDR, ông Merz nhấn mạnh: “Không còn bất kỳ hạn chế nào về tầm bắn đối với vũ khí do phương Tây cung cấp cho Ukraine – cả Anh, Pháp, Mỹ và chúng tôi. Điều này có nghĩa là Ukraine có thể tự vệ bằng cách nhắm mục tiêu vào các cơ sở quân sự trên lãnh thổ Nga. Trước đây, họ từng không thể làm vậy, trừ một số trường hợp hiếm hoi”.

Ông cũng nhấn mạnh trên mạng xã hội X rằng Đức sẽ “làm tất cả để tiếp tục hỗ trợ Ukraine”.

Tuy nhiên, ông Merz không nêu rõ thời điểm hay chi tiết về quyết định này từ các quốc gia liên quan.

Tuyên bố của ông Merz đã làm dấy lên phản ứng mạnh mẽ từ phía Nga. Điện Kremlin đã gọi quyết định này là “nguy hiểm” và cản trở nỗ lực đạt được giải pháp chính trị cho xung đột. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói: “Nếu các quyết định này thực sự được đưa ra, chúng hoàn toàn mâu thuẫn với mục tiêu đạt được hòa bình”.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, bà Maria Zakharova, cảnh báo bất kỳ cuộc tấn công nào sử dụng tên lửa Taurus của Đức nhằm vào lãnh thổ Nga sẽ bị coi là hành động tham chiến trực tiếp của Berlin.

Chuyên gia quân sự Yevgeny Buzhinsky nhận định, dù là tên lửa Taurus hay Storm Shadow/SCALP, Nga vẫn đủ năng lực đánh chặn. Ông cảnh báo: “Nếu không có Quân đội Đức, người Ukraine không thể vận hành”. Theo ông, điều này phản ánh mức độ tham gia trực tiếp của Đức trong cuộc xung đột.

Từ góc nhìn chính trị, ông Vasily Kashin – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Toàn diện châu Âu và Quốc tế tại Nga – cho rằng phát biểu của ông Merz chủ yếu mang tính biểu tượng, nhằm thể hiện lập trường cứng rắn với Nga, hơn là thay đổi thực chất cán cân chiến trường.

Ông Kashin cũng lưu ý rằng việc sử dụng vũ khí tầm xa từ phương Tây luôn được kiểm soát chặt chẽ bởi các chuyên gia nước ngoài.

“Thật sai lầm khi nghĩ rằng Berlin hay các đồng minh phương Tây chỉ đơn thuần cho phép hay cấm Ukraine sử dụng vũ khí, họ đang tích cực tham gia giám sát mục tiêu và cách thức sử dụng”, ông nói.

Tòa Phúc thẩm cho phép Chính quyền Mỹ tiếp tục áp thuế đối ứng

Ngày 29/5, Tòa Phúc thẩm Liên bang Mỹ đã ra phán quyết cho phép Chính quyền Tổng thống Donald Trump tiếp tục áp thuế diện rộng đối với gần như tất cả các đối tác thương mại của nước này.

Dù không đưa ra lý giải cho quyết định, song toà phúc thẩm đã yêu cầu nguyên đơn trong vụ kiện phải phản hồi trước ngày 5/6 và chính quyền Tổng thống Trump phải phản hồi trước ngày 9/6.

Trước đó, hôm 28/5, Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã quyết định chặn kế hoạch của Tổng thống Trump viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEEPA) để áp thuế quan diện rộng nhằm vào các đối thương mại của nước này trên toàn thế giới, với mức thuế cơ sở là 10% và có thể áp thuế cao hơn với từng đối tác cụ thể. Trong ngày 29/5, Thẩm phán Tòa án liên bang ở Washington D.C, Rudolph Contreras, cũng đưa ra phán quyết chặn kế hoạch thuế quan công bố hôm 2/4 của Nhà Trắng, khi cho rằng Quốc hội Mỹ, chứ không phải Tổng thống, mới có thẩm quyền áp thuế quan chiểu theo IEEPA.

Nhà Trắng đã ngay lập tức kháng cáo phán quyết này. Bộ Tư pháp Mỹ gọi phán quyết của Tòa án Thương mại Quốc tế là hành động xâm phạm sai quy định đối với quyền hành pháp của Tổng thống, đồng thời cảnh báo sẽ đưa vụ việc lên Tòa án Tối cao nếu cần thiết.

Các đối tác thương mại của Mỹ phản ứng thận trọng với phán quyết của Tòa Thương mại Quốc tế. Chính phủ Anh nói đây là vấn đề nội bộ của Mỹ và mới chỉ là giai đoạn đầu của tiến trình pháp lý. Giới chức Đức và Ủy ban châu Âu từ chối bình luận. Trong khi đó, Thủ tướng Canada Mark Carney hoan nghênh phán quyết của tòa thương mại, cho biết việc này “phù hợp với lập trường lâu nay của Canada” rằng các mức thuế của ông Trump là bất hợp pháp.

Tuy nhiên, Trung tâm Liberty Justice Center cho rằng phán quyết tạm thời của Tòa Phúc thẩm chỉ mang tính thủ tục. Luật sư Jeffrey Schwab nhấn mạnh: “Cuối cùng, tòa án vẫn sẽ đứng về phía các doanh nghiệp nhỏ – những người đang đối mặt nguy cơ mất nhà cung cấp và khách hàng”.

Tỷ phú Elon Musk rời khỏi chính trường

Ngày 28/5, tỷ phú Elon Musk thông báo sẽ rút khỏi vai trò trong chính phủ của Tổng thống Donald Trump, chỉ một ngày sau khi công khai bất đồng về dự luật chi tiêu ngân sách.

Trên nền tảng X, ông Musk cảm ơn Tổng thống Trump vì đã trao cơ hội cắt giảm chi tiêu lãng phí, đồng thời khẳng định Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE) – nơi ông từng đứng đầu – sẽ tiếp tục sứ mệnh nâng cao hiệu quả hoạt động công.

Tỷ phú Musk trước đó đã chỉ trích mạnh mẽ dự luật chi tiêu của Tổng thống Trump, gọi đó là “quá tốn kém” và cảnh báo sẽ “làm suy yếu” các nỗ lực cải cách của DOGE. Ông cũng bày tỏ lo ngại về nguy cơ tăng thâm hụt, vốn được các chuyên gia độc lập dự báo có thể lên tới 4.000 tỷ USD trong một thập kỷ nếu dự luật được thông qua.

Theo giới quan sát, quyết định rút lui khỏi chính quyền cua rông Musk không chỉ đơn thuần xuất phát từ vấn đề cá nhân, mà là kết quả của nhiều yếu tố đan xen, từ giới hạn pháp lý, áp lực dư luận, đến những bất đồng chính sách với Tổng thống Trump.

Ông Eric Lipton, nhà báo kỳ cựu của New York Times, cho rằng vài tháng phụ trách DOGE, ông Musk đã không đạt được mục tiêu cắt giảm 1.000 tỷ USD chi tiêu như kỳ vọng, và thậm chí DOGE còn bị chỉ trích vì cắt nhầm ngân sách các chương trình thiết yếu như phòng chống Ebola, điều làm giảm uy tín của ông.

Ngoài ra, các cuộc biểu tình phản đối ông Musk và DOGE, đặc biệt là phong trào “Tesla Takedown” vào tháng 3, đã làm gia tăng áp lực lên cá nhân ông và thương hiệu Tesla. Một số vụ phá hoại đại lý Tesla tại Mỹ và nước ngoài được cho là biểu hiện của sự phẫn nộ với chính sách cắt giảm viện trợ quốc tế và nghiên cứu y tế do ông Musk dẫn dắt.

Chính những yếu tố này có thể đã khiến Musk nhận ra rằng việc tiếp tục ở lại chính quyền có thể gây tổn hại thêm cho danh tiếng cá nhân và thương hiệu của các công ty ông điều hành.

Cuối cùng, theo Reuters, việc Musk công khai phản đối các chính sách trọng tâm của Trump có thể đã khiến ông đánh mất lòng tin từ Tổng thống và đẩy nhanh quyết định rút lui.