Mối quan hệ đặc biệt Ấn Độ – Nga: Bí mật đằng sau sự gắn kết bất chấp áp lực từ Mỹ

Theo Wall Street Journal ngày 11/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang sử dụng mối đe dọa áp thuế quan nghiêm ngặt để tìm cách tách Ấn Độ khỏi Nga, đồng thời tăng áp lực lên Tổng thống Nga Vladimir Putin để chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine.

Cụ thể, những động thái gần đây của chính quyền Trump, bao gồm việc áp thuế bổ sung 25% lên hàng hóa Ấn Độ, nhằm gây áp lực buộc New Delhi từ bỏ quan hệ với Moskva. Tuy nhiên, bất chấp rủi ro kinh tế, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vẫn kiên định với lập trường của mình. Phản ứng cứng rắn từ Bộ Ngoại giao Ấn Độ, cùng với cuộc điện đàm thân mật giữa ông Modi và Tổng thống Putin, cho thấy mối quan hệ đối tác giữa hai quốc gia này vững chắc đến mức nào và vì sao Ấn Độ không dễ dàng từ bỏ điều đó.

Nền tảng lịch sử và niềm tin chiến lược

Mối quan hệ giữa Ấn Độ và Nga có cội rễ sâu xa từ thời Chiến tranh Lạnh, khi Liên Xô trở thành một trong những đối tác ổn định nhất của New Delhi. Sự hợp tác này được xây dựng trên ba trụ cột chính: quân sự, kinh tế và ngoại giao. Moskva đã cung cấp hơn một tỷ USD tiền vay cho Ấn Độ để mua sắm các thiết bị quân sự và phi quân sự. Đồng thời, Nga cũng dành sự hỗ trợ ngoại giao quan trọng khi Ấn Độ đối đầu với các đối thủ khu vực như Trung Quốc và Pakistan.

Sự gắn kết này càng được củng cố khi Mỹ có xu hướng ủng hộ Pakistan và áp đặt các lệnh trừng phạt lên New Delhi sau các vụ thử hạt nhân vào năm 1974 và 1998. Harsh V. Pant, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu chiến lược tại Quỹ Nghiên cứu Observer, tổ chức tư vấn ở New Delhi, nhận định: “Nhiều người Ấn Độ ngày nay vẫn coi Nga là một đối tác đáng tin cậy, nhờ vào lịch sử của họ”. Chuyên gia này lưu ý thêm, “Nhiều người ở Ấn Độ tin rằng Mỹ luôn có thiện cảm hơn với Pakistan”.

Lợi ích kinh tế cũng là một phần quan trọng trong lịch sử quan hệ. Ngay từ những năm 1960, Moskva đã bán dầu thô cho New Delhi với mức chiết khấu đáng kể. Theo nhà sử học Sergey Radchenko, Giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp Johns Hopkins, đây là một phần trong "cuộc tấn công quyến rũ dầu mỏ" của Liên Xô nhằm củng cố quan hệ. Thậm chí, Liên Xô còn chấp nhận việc Ấn Độ dùng chè để trao đổi lấy dầu, giúp New Delhi bảo toàn dự trữ tiền mặt.

Lợi ích kinh tế hiện tại: Dầu giá rẻ và thương mại bùng nổ

Trong bối cảnh xung đột tại Ukraine, các nước phương Tây quay lưng với dầu mỏ của Nga, tạo ra một cơ hội lớn cho Ấn Độ. Là một quốc gia nhập khẩu năng lượng ròng với nhu cầu ngày càng tăng, Ấn Độ đã hưởng lợi đáng kể từ việc mua dầu thô của Nga với giá chiết khấu. Theo công ty xếp hạng tín nhiệm ICRA, việc giảm giá mạnh đã giúp các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ tiết kiệm 17 tỷ USD trong ba năm qua.

Với dân số khoảng 1,4 tỷ người và nền kinh tế phát triển nhanh chóng, Ấn Độ là quốc gia tiêu thụ dầu mỏ tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Nhu cầu năng lượng khổng lồ này được đáp ứng bằng cách nhập khẩu 90% dầu thô từ nước ngoài. Theo Quỹ Nghiên cứu Observer, năm ngoái, Ấn Độ chiếm hơn một phần ba lượng dầu xuất khẩu của Nga. Sự bùng nổ của giao dịch dầu mỏ đã thúc đẩy kim ngạch thương mại hai chiều tăng vọt lên mức kỷ lục 69 tỷ USD trong ba năm qua. Lượng dầu giá rẻ không chỉ giúp New Delhi bán xăng với giá thấp hơn trong nước mà còn cho phép xuất khẩu các sản phẩm dầu mỏ ra nước ngoài với lợi nhuận cao hơn.

Syed Akbaruddin, cựu đại diện thường trực của Ấn Độ tại Liên hợp quốc, khẳng định: "Nguồn cung từ Nga sẽ không thể bị chặn trong tương lai gần. Không bao giờ, xét đến chênh lệch chi phí và tác động đến ngân sách". Dù các nhà máy lọc dầu Ấn Độ đã bắt đầu đa dạng hóa nguồn cung trong những tuần gần đây, nhưng việc thay thế hoàn toàn dầu của Nga là điều không hề dễ dàng, như nhận định của Sumit Ritolia, nhà phân tích nghiên cứu tại Kpler: "Khó khăn về mặt hậu cần, đau đớn về mặt kinh tế và căng thẳng về mặt địa chính trị".

Hợp tác quân sự - kỹ thuật không thể thay thế

Bên cạnh dầu mỏ, sự phụ thuộc của Ấn Độ vào thiết bị quân sự Nga cũng là một yếu tố không thể xem nhẹ. Mặc dù New Delhi đã nỗ lực đa dạng hóa các nhà cung cấp, hơn 50% kho vũ khí của nước này vẫn là do Nga và Liên Xô sản xuất. Điều này biến Ấn Độ trở thành một khách hàng thân thiết của vũ khí Nga.

Lý do chính cho sự gắn kết này là Moskva sẵn sàng chia sẻ công nghệ và hỗ trợ Ấn Độ sản xuất vũ khí trong nước. Ngược lại, dù Mỹ đã thể hiện sự cởi mở, một số dự án vẫn bị trì hoãn. Minh chứng rõ nhất là việc Hải quân Ấn Độ gần đây đưa vào biên chế một tàu chiến tàng hình mới từ Nga, cùng với việc hai tàu khác đang được đóng tại Ấn Độ với sự hỗ trợ kỹ thuật từ xưởng đóng tàu Yantar của Nga. Thậm chí, vào năm 2018, Ấn Độ đã bất chấp các đe dọa trừng phạt từ Mỹ để mua hệ thống phòng không S-400 tiên tiến của Nga.

Ashley J. Tellis, chuyên gia về địa chính trị tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận định: "Phải mất nhiều thập kỷ nữa Ấn Độ mới có thể thực sự thay thế được vũ khí của Nga trong kho vũ khí của họ, nếu New Delhi có thể thay thế được".

Như vậy, từ nền tảng lịch sử vững chắc đến các lợi ích kinh tế và chiến lược hiện tại, mối quan hệ giữa Ấn Độ và Nga đã ăn sâu vào chính sách đối ngoại của New Delhi. Dù phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ Mỹ, Ấn Độ vẫn giữ vững lập trường của mình. Sự hợp tác này không chỉ mang lại lợi ích về giá dầu rẻ mà còn đảm bảo sự ổn định trong lĩnh vực quốc phòng, điều mà không đối tác nào khác có thể thay thế trong một sớm một chiều. Đây chính là lý do cốt lõi khiến Ấn Độ không và chưa sẵn sàng từ bỏ mối quan hệ đặc biệt với Nga.