4 kịch bản để Anh có thể ở lại EU

Thách thức này quả thực rất lớn bởi đa số người Anh đã bỏ phiếu ủng hộ rời EU trong cuộc trưng cầu ý dân hồi tuần trước. Cả hai đảng Bảo thủ và Công đảng đối lập của Anh đều cam kết sẽ tôn trọng ý muốn của dân chúng và sẽ nhanh chóng hành động để đưa Anh rời khỏi EU một cách êm thấm.

Các đối tác của Anh hầu như đều tỏ rõ ý định sẽ không xem xét lại vấn đề này và mong muốn Anh sớm tiến hành các thủ tục rời khối. Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Jean-Claude Juncker ngày 28/6 đã nói: “Tôi không nghĩ chúng ta cần chứng kiến những trò mèo vờn chuột hay đấm bóng. Ý muốn của người dân Anh đã rõ ràng và chúng ta nên hành động theo đa số”.

Tuy nhiên, sự mập mờ trong các thủ tục và quy định bất thành văn của Anh cũng như quyết tâm của phe thất bại trong cuộc trưng cầu ý dân vừa qua đang nhen nhóm hy vọng cho một số luật sư, nhiều nhà lập pháp cùng những nhà hoạt động xã hội ủng hộ “ở lại”.

Anand Menon, giảng viên chính trị châu Âu và các vấn đề đối ngoại, cho biết: “Tình trạng hiện nay có cái hay là dường như không có gì là không thể. Vì vậy, tôi sẽ không loại trừ bất cứ khả năng nào, bao gồm cả việc Anh sẽ vẫn ở lại EU. Tôi cho rằng để đảo ngược kết quả vừa qua là điều rất khó khăn, có rất nhiều điều sẽ phải làm. Song vào lúc này chúng ta không nên coi nhẹ bất cứ điều gì”.

Gavin Barrett, một chuyên gia về hiến pháp châu Âu tại trường Đại học Dublin, đã có những nhận định về một số kịch bản mà phe ủng hộ hội nhập châu Âu đưa ra để Anh có thể thực hiện để tiếp tục ở lại trong khối.

Kịch bản 1: Phớt lờ kết quả cuộc trưng cầu ý dân

Quốc hội không có nghĩa vụ pháp lý phải thực thi đầy đủ quyết định trong cuộc trưng cầu dân ý này, và vẫn có khả năng các nhà lập pháp tại Westminster phớt lờ kết quả cuộc trưng cầu dân ý và lựa chọn để Anh tiếp tục ở lại EU.

Đây là ý kiến của nhà lập pháp David Lammy thuộc Công đảng, người đã khẩn khoản kêu gọi các đồng nghiệp trên trang Twitter của mình: “Hãy thức tỉnh. Chúng ta không cần phải làm như vậy. Chúng ta có thể chấm dứt điều điên rồ này và kết thúc cơn ác mộng kia bằng một cuộc bỏ phiếu trong Quốc hội. Quốc hội tối cao của chúng ta cần tiến hành bỏ phiếu để xem liệu chúng ta có nên rời khỏi EU hay không”.

Các nhà lập pháp cũng có thể trì hoãn việc áp dụng Điều 50, điều khoản về sự ra đi của một nước thành viên, được đề cập tới trong Hiệp ước Lisbon. Tuy nhiên, chuyên gia Barrett nhận định ý tưởng cho rằng các nhà lập pháp phủi bỏ toàn bộ kết quả cuộc bỏ phiếu là điều không thể. Ông nói: “Nếu nói về khả năng điều này xảy ra, tôi cho là chỉ có 0%. Chính phủ không thể dễ dàng phớt lờ mong muốn đã được thể hiện một cách thẳng thẳn của người dân như vậy”.

Kịch bản 2: Trông cậy vào một sự phủ quyết từ phía Scotland

Theo thông lệ, Quốc hội Anh thông thường không thể làm luật đối với các vấn đề của Scotland nếu không có sự nhất trí của Quốc hội của Scotland, vốn ủng hộ hội nhập châu Âu.

Việc Anh rời khỏi liên minh 28 nước EU đồng nghĩa với việc người ta phải chấm dứt áp dụng các điều luật của EU ở Scotland, và một số người cho rằng thực tế này sẽ khiến Edinburgh phủ quyết quyết định cuối cùng. Tương tự như vậy, một số cho rằng cơ quan lập pháp của Bắc Ireland cũng có thể cản trở Anh thực hiện tiến trình “Brexit”.

Thủ tướng Scotland Nicola Sturgeon, người muốn tách Scotland khỏi Anh, đã tỏ ý ủng hộ quan điểm này trong một bài phỏng vấn mới đây trên truyền hình. Nhà lãnh đạo này nói: “Lựa chọn của chúng ta là sẽ không bỏ phiếu cho bất cứ điều gì đi ngược lại lợi ích của Scotland”.
Câu hỏi mà người ta đặt ra là cơ hội để Scotland có thể lèo lái con thuyền cứu vớt những người thiểu số ủng hộ hội nhập châu Âu ở Anh lớn tới đâu? Theo chuyên gia Barrett, “cơ hội này cũng chỉ là 0%. Theo Hiến pháp Anh, chỉ có chính quyền ở Westminster mới có quyền đưa ra quyết định cuối cùng”.

Kịch bản 3: Tiến hành một cuộc bầu cử mới

Chính giới Anh đang rơi vào tình trạng hỗn độn. Thủ tướng Anh David Cameron, lãnh đạo đảng Bảo thủ, đã tuyên bố từ chức và các đối thủ của ông đang tìm cách thế vào chỗ trống này. Trong khi đó, Công đảng đối lập thì đang rối loạn với những đấu đá nội bộ chống lại lãnh đạo đảng.

Vậy liệu một đảng ủng hộ hội nhập EU, hay lực lượng thân EU trong đảng Bảo thủ và Công đảng có thể thoát khỏi tình trạng hỗn loạn này và đủ sức giành chiến thắng trong một cuộc bầu cử để đưa Anh trở lại ngôi nhà chung EU hay không?

Thách thức lớn nhất đối với kịch bản này là từ nay đến năm 2020 sẽ không có cuộc bầu cử nào và từ nay đến lúc đó phe hoài nghi hội nhập châu Âu trong đảng Bảo thủ vẫn sẽ nắm giữ quyền lực. Theo ông Barrett, “bối cảnh chính trị phức tạp hiện nay khiến khả năng một chính phủ thân EU được bầu ra là điều rất, rất khó”.

Kịch bản 4: Tiến hành cuộc trưng cầu ý dân thứ hai

Những lời kêu gọi về một cuộc trưng cầu ý dân thứ hai đã sớm xuất hiện, và một đơn yêu cầu công khai kêu gọi bỏ phiếu thêm lần nữa đã thu hút gần 4 triệu chữ ký. Nhà lập pháp thuộc đảng Bảo thủ Jeremy Hunt – một ứng cử viên có khả năng thay thế vị trí của ông Cameron – đã đưa ra ý tưởng về một cuộc bỏ phiếu lần thứ hai.

Trong một bài viết bày tỏ quan điểm của ông trên nhật báo “Telegraph”, ông nhấn mạnh: “Chúng ta cần đàm phán về một thỏa thuận mới và để người dân định đoạt số phận của thỏa thuận này bằng một cuộc trưng cầu ý dân.

Ông Barret cho rằng bất cứ thỏa thuận rời bỏ nào mà Anh đàm phán với EU cũng sẽ khiến các quyền lợi của người Anh bị hạn chế đi rất nhiều so với những gì họ từng có trước đây và các cường quốc EU có thể sẽ gạt sự kiêu hãnh sang một bên để chào đón sự trở lại của một nước Anh “ương bướng” nếu các cử tri quyết định ở lại. Chuyên gia này nhấn mạnh rằng trong tất cả các khả năng, “tôi đặt cược vào khả năng này”.