Vượt qua ảnh hưởng tiêu cực của thời tiết
Tại Hội nghị Sơ kết sản xuất cây trồng vụ hè thu, vụ mùa năm 2020 khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Quốc Doanh đánh giá, năm 2020 là năm đặc biệt khó khăn đối với người dân do ảnh hưởng tiêu cực của thời tiết trên phạm vi cả nước.
Nông dân huyện Ninh Phước (Ninh Thuận) thu hoạch lúa vụ mùa. Ảnh: Công Thử/TTXVN
Cụ thể, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long xảy ra hạn mặn kỷ lục. Thời tiết bất thường tại miền Bắc, còn miền Trung - Tây Nguyên trải qua 2 vụ hạn hán nặng nề trước khi lũ lụt và bão liên tiếp gây thiệt hại nặng về người và sản xuất nông nghiệp.
Mặc dù điều kiện bất lợi, nhưng với sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ, các Bộ ngành, các địa phương và sự nỗ lực của bà con nông dân đã góp phần vào sự phát triển ngành nông nghiệp. Trong đó, vụ hè thu, mùa 2020 vùng miền Nam Trung Bộ - Tây Nguyên đã đạt được kết quả đáng ghi nhận về năng suất, sản lượng.
Thông tin từ Cục Trồng trọt, tổng diện tích gieo trồng vụ đông xuân 2019 - 2020 toàn vùng đạt hơn 300.000 ha, giảm 19.600 ha, nhưng năng suất bình quân đạt 65,76 tạ/ha, tăng 0,53 tạ/ha, sản lượng ước đạt 1,977 triệu tấn, giảm 112.000 tấn so với vụ đông xuân 2018 - 2019.
Còn vụ hè thu tổng diện tích gieo trồng 162.000 ha, giảm 17.000 ha, năng suất ước đạt 60,97 tạ/ha, tăng 1,04 tạ/ha, sản lượng ước đạt 987.000 tấn, giảm 85.000 tấn so với hè thu 2019. Trong đó, vùng Duyên hải Nam Trung bộ gieo trồng hơn 156.000 ha, giảm 17.000, năng suất ước đạt 61, 30 tạ/ha, tăng 1 tạ/ha, sản lượng 965.000 tấn, giảm 87.000 tấn so với cùng kỳ. Vùng Tây Nguyên gieo trồng 5.800 ha, giảm 100 ha, năng suất 52 tạ/ha, tăng 2,85 tạ/ha, sản lượng đạt 30.000 tấn, tăng 1.000 tấn so với cùng kỳ.
Vụ mùa tổng diện tích gieo trồng hơn 266.000 ha, giảm 5.300 ngàn ha, năng suất đạt 52,47 tạ/ha, tăng 1,09 tạ/ha, sản lượng ước đạt 1.400.000 tấn, tăng 2.000 tấn so với vụ mùa 2019.
“Mặc dù sản xuất lúa càng ngày càng giảm đi, đặc biệt miền Trung chủ động cắt vụ, giảm xấp xỉ khoảng 41.000 ha (các tỉnh các tỉnh Khánh Hòa, Bình Định, Ninh Thuận và Phú Yên) vì không tiếp cận nguồn nước. Tuy nhiên, với sự chỉ đạo quyết liệt từ thời vụ, cơ cấu giống, chăm sóc, điều tiết nước nên chúng ta có năm thắng lợi toàn diện về mặt năng suất trong các mùa vụ. Cụ thể, bình quân chung gieo trồng cả năm trong vùng năng suất tăng xấp xỉ khoảng 1 tạ/ha.
Hơn nữa, cơ cấu giống lúa chất lượng ngày càng mở rộng hơn, chất lượng sản phẩm cũng được nâng cao hơn so với trước đây. Các cây trồng khác chúng ta cũng gặp khó khăn về thời tiết tương tự, đặc biệt các cây công nghiệp dài ngày như cà phê, hồ tiêu bị giảm mạnh theo chu kỳ về giá. Nhưng bà con vẫn quyết tâm chăm sóc tốt, nên năng suất, sản lượng cây công nghiệp dài ngày, kể cả rau màu đều tăng hơn”, Thứ trưởng Lê Quốc Doanh chia sẻ.
Chuyển đổi cơ cấu cây trồng
Bước vào vụ đông xuân 2020 - 2021, lãnh đạo ngành nông nghiệp nhấn mạnh đây là vụ quan trọng nhất của cả 3 miền, đảm bảo lương thực cho cả năm do vậy các địa phương sớm chuẩn bị các kịch bản sản xuất và phương án ứng phó với thời tiết năm 2020 còn phức tạp vào thời gian cuối năm.
Người dân huyện M’Đrắk (Đắk Lắk) chuyển đổi các diện tích đất kém dinh dưỡng sang trồng nhãn thích ứng với biến đổi khí hậu. Ảnh: Tuấn Anh/TTXVN
Theo đó, để triển khai kế hoạch sản xuất vụ đông xuân 2020 - 2021, góp phần vào sự phát triển ngành, sự linh hoạt phù hợp với thực tiễn sản xuất và giải pháp thích ứng biến đổi khi hậu, thủy văn, dịch hại của các địa phương là mấu chốt.
Ngành nông nghiệp các địa phương cần phải tính toán cụ thể theo từng tiểu vùng để có kế hoạch canh tác phù hợp. Rà soát các vùng trũng, thấp, bám sát diễn biến thời tiết, tránh gieo xạ sớm, dễ ngập, úng, phải gieo lại nhiều lần. Đặc biệt đề phòng, diễn biến bất thường của thiên tai có thể dịch chuyển xuống Nam Trung Bộ trong thời gian tới, có kế hoạch cảnh báo, hướng dẫn thực hiện các biện pháp tiêu úng, chủ động nguồn kinh phí phòng chống hạn hán, thiếu nước, ngập lụt, úng cho vụ đông xuân 2020 - 2021.
Tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long, để ứng phó với lũ thấp sẽ ảnh hưởng đến lượng nước về của mùa khô năm 2020 - 2021, mặn có khả năng xâm nhập sớm và cao hơn, các địa phương đã thống nhất đẩy sớm lịch thời vụ, cắt giảm diện tích xuống giống trong tháng 1 vụ sản xuất lúa đông xuân 2020 - 2021.
Đặc biệt, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng hiệu quả cho khoảng 21.000 ha đất lúa sang cây trồng khác ít phải sử dụng nước phù hợp với điều kiện tự nhiên và có thị trường đầu ra sẽ giúp mang lại hiệu quả thực sự về giá trị sản xuất cây trồng trong vụ sau.
Đơn cử như tại tỉnh Bình Định, mô hình chuyển đổi sang trồng lạc, trồng vừng, trồng ngô, đậu xanh, tại vùng đất khô hạn Ninh Thuận, nhiều bà con đã chuyển trồng lúa sang trồng dưa hấu, kiệu, lạc đều cho lợi nhuận cao.
Nhận định nguồn nước cung cấp cho sản xuất nông nghiệp khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, Viện Quy hoạch Thủy lợi cho biết, vùng Nam Trung Bộ, nhìn chung vụ Đông Xuân 2020 - 2021 tình hình nguồn nước cơ bản đáp ứng phục vụ sản xuất và sinh hoạt. Riêng tỉnh Ninh Thuận có nguy cơ hạn nhẹ đến hạn vừa ở một số công trình hồ chứa vừa và nhỏ. Vùng Tây Nguyên có rủi ro hạn vùng ngoài công trình thủy lợi trên địa bàn một số huyện của tỉnh Gia Lai, Đăk Lắk và Đắk Nông. Ngoài ra, do diễn biến thời tiết trong thời gian gần đây ngày càng bất thường, cực đoan, mưa lũ xảy ra liên tiếp, tuy nhiên hiện tại một số hồ chứa vùng Nam Trung Bộ dung tích vẫn rất thấp, cần chủ động trong việc phòng lũ và phòng hạn nhằm đảm bảo sản xuất trong năm 2021.
Hiện Viện Quy hoạch Thủy lợi đã lập bản đồ rủi ro và kế hoạch sản xuất thích ứng với khí hậu (CS-MAP) trên địa bàn các tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận và Bình Thuận. Cục Trồng trọt đã chuyển giao kết quả này cho các địa phương.