Sản vật từ cao nguyên đá 

Hằng năm, từ cuối tháng 9 đến hết tháng 12, thời tiết nơi đây se lạnh tạo điều kiện thuận lợi cho cây hoa bạc hà nở rộ. Đó cũng là mùa vụ của những con ong đi lấy mật. Người dân của 4 huyện Mèo Vạc, Đồng Văn, Quản Bạ và Yên Minh lại bước vào vụ thu hoạch mật ong bạc hà, một sản phẩm mang lại cho họ khoản thu nhập khá. 

Bạc hà là cây mọc hoang dại, tự nhiên, nhưng cũng là loài cây “đỏng đảnh” bởi chỉ cần thay đổi thời tiết hay một vài cơn gió mạnh là có thể ngừng tiết mật và rụng phấn. Cứ mỗi mùa hoa nở là người nuôi ong lại bước vào cuộc sống kiểu du mục, ăn ngủ, nghỉ và di chuyển cùng các đàn ong và hoa nở. Khi đó, ông Sùng Mí Chả, xã Pả Vi, huyện Mèo Vạc lại cắm nhà bạt tại các cánh đồng bạc hà để thu hoạch mật ong.

Ông Sùng Mí Chả chia sẻ, trước đây gia đình ông chỉ nuôi ong theo kiểu tự cung tự cấp. Nhưng nay, giá mật ong bạc hà ngày càng cao vì sản phẩm chỉ có giới hạn, gia đình ông cũng như nhiều hộ gia đình trong thôn, xã đã biết mở rộng quy mô nuôi ong cũng như cách phát triển vùng cây bạc hà để làm kinh tế. Việc phát triển đàn ong và sản phẩm mật ong bạc hà ngày càng giúp nhiều hộ gia đình thoát nghèo, vươn lên khá giả. 

Từ khi đầu tư tăng đàn ong đã đem lại cho gia đình ông Sùng Mí Chả lợi nhuận cao, trừ chi phí cũng có thu nhập từ 40 - 50 triệu đồng/vụ từ mật ong. 

Mật ong bạc hà có màu xanh nhạt, pha lẫn chút màu vàng nhạt. Loại mật ong này có mùi thơm đặc trưng riêng, vị ngọt dịu mát, đặc sánh… là thứ mật thơm ngon hơn hẳn các loại mật ong khác và có giá trị dinh dưỡng cao.

Mật ong bạc hà càng trở nên quý giá và đắt đỏ hơn khi sản phẩm này được Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ cấp Chứng nhận Chỉ dẫn địa lý vào năm 2013. Kể từ đó, mật ong bạc hà của Hà Giang không ngừng được nâng cao giá trị cũng như tạo dựng được thương hiệu trên thị trường trong nước và quốc tế.

Sản xuất mật ong bạc hà chủ yếu là của người dân địa phương, nhưng để tạo ra sản phẩm hàng hóa, nâng cao giá trị sản phẩm, tại nhiều địa phương đã phát triển các hợp tác xã chuyên sản xuất loại sản phẩm này. Điển hình Hợp tác xã Tả Lủng, huyện Mèo Vạc hiện có 26 hộ dân trên địa bàn trong hợp tác xã; trong đó 23 là hộ là người dân tộc.

Anh Hoàng A Páo, Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã Tả Lủng cho biết, hợp tác xã đang có 2.000 đàn ong, năm nay sẽ sản xuất được sản lượng 8.000 lít mật ong, tăng 30% so với năm ngoái nhờ thời tiết rất thuận lợi, hoa bạc hà tạo độ mật và màu tốt hơn mọi năm.  

Anh Hoàng A Páo cho biết, trước khi vào mùa vụ, hợp tác xã đã tập huấn cho các thành viên nuôi và quay mật theo quy trình. Giá mật ong của hợp tác xã hiện nay được xếp vào hàng cao nhất trên thị trường, từ 500.000 đến 1 triệu đồng/lít. Mật ong của hợp tác xã được sản xuất tự nhiên, sản phẩm làm ra đạt chất lượng về độ thủy phần tương đương với sản phẩm đã hạ thủy phần (tách nước). Sản phẩm không cần đến khâu hạ thủy phần đã đạt được chất lượng hoàn hảo. 

Theo anh Hoàng A Páo, việc hạ thủy phần sẽ làm mật ong bạc hà mất đi một số chất cũng như màu đẹp tự nhiên của mật. Để khuyến khích các thành viên nâng cao chất lượng, hợp tác xã đảm bảo đầu ra cho nông dân, sản phẩm tốt giá sẽ cao, nếu không tốt thì sản phẩm đó sẽ không thể có đầu ra. Hợp tác xã cũng công khai giá bán để nông dân cũng có lợi nhuận từ sản phẩm bán ra. 

Tạo dựng vùng nguyên liệu, từ năm 2017, Hợp tác xã Tả Lủng đã quy hoạch vùng nguyên liệu, có hợp đồng với người dân để hỗ trợ kinh phí không trồng cây gì khác ở đó. Cùng với đó, hợp tác xã cũng nghiêm cấm việc sử dụng các loại thuốc trừ cỏ hay thuốc trừ sâu. 

Ông Nguyễn Đức Vinh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Giang cho biết, toàn tỉnh hiện có trên 2.000 ha cây bạc hà, mỗi năm cho sản lượng khoảng 200 tấn. Trong tái cơ cấu nông nghiệp, tỉnh cũng ưu tiên phát triển loại cây này. Do đây là loại cây cỏ dại nên thay vì phá đi thì nay là bảo vệ. Khi hết mùa người dân nên thu quả lấy hạt làm giống. Vào cuối vụ ngô sẽ gieo để cây mọc kịp mùa mật và trồng mới ở khu đất trống. 

Là sản phẩm có giá trị cao nhưng mật ong bạc hà không chỉ chịu sự cạnh tranh mạnh từ các sản phẩm mật ong khác mà còn bị làm giả không ít. Theo ông Trần Huy Đông, Trung tâm Xúc tiến thương mại, Sở Công Thương tỉnh Hà Giang, trên thị trường có nhiều loại mật ong gắn mác mật ong bạc hà nhưng giá rất thấp, thậm chí dưới 200.000 đồng/lít, đây là mức giá rất vô lý. Sản phẩm giả, nhái không chỉ làm mất thương hiệu mà còn làm hại sức khỏe người tiêu dùng. 

Để bảo vệ thương hiệu sản phẩm hay việc chống lại các sản phẩm hàng giả rất khó có một giải pháp tuyệt đối. Quan trọng nhất là người sản xuất đã biết tự bảo vệ thương hiệu, chất lượng sản phẩm của mình. Những cơ sở uy tín khi không còn sản phẩm là họ thông báo đã bán hết. Tỉnh cũng chỉ đạo Cục Quản lý thị trường Hà Giang cùng các ngành y tế, công an... xác định, điều tra và xử lý nghiêm, thậm chí có thể khởi tố nếu phát hiện có tình trạng trên.