Chính sách chưa đủ hấp dẫn đầu tư xây dựng chợ

Trong khi đó, việc quản lý và phát triển chợ, triển khai quy hoạch tại các quận, huyện còn chậm, chưa đồng bộ. Một trong những nguyên nhân là do Hà Nội còn thiếu cơ chế chính sách đủ hấp dẫn để thu hút doanh nghiệp đầu tư cải tạo xây dựng, phát triển chợ truyền thống.

Tiểu thương bỏ chợ, doanh nghiệp thua lỗ

Theo Sở Công Thương Hà Nội, trên địa bàn thành phố hiện có 454 chợ; trong đó có 15 chợ hạng 1, 56 chợ hạng 2 và 352 chợ hạng 3. Đến nay, tính chung trên địa bàn thành phố đã thực hiện chuyển đổi mô hình quản lý, kinh doanh, khai thác 167/454 chợ, đạt 36,8%, còn 33/454 chợ chưa phân hạng, đã có 364/421 chợ phê duyệt phương án giá dịch vụ chợ, đạt 86,46%...

Hiện hầu hết các chợ trên địa bàn, nhất là khu vực ngoại thành đang bị xuống cấp nghiêm trọng, không bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường... Một số địa bàn của các địa phương chưa có chợ hoặc số lượng chợ chưa đủ để phục vụ nhu cầu tiêu dùng của nhân dân dẫn đến phát sinh chợ cóc, chợ tạm gây mất mỹ quan đô thị, mất an toàn giao thông, không bảo đảm vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, hàng hóa khó kiểm soát. Mặc dù, thành phố Hà Nội đã phê duyệt 100% kế hoạch chuyển đổi mô hình quản lý, kinh doanh, khai thác chợ song một số địa phương chưa giải quyết được các khó khăn vướng mắc dẫn đến tình trạng khiếu kiện kéo dài làm mất an ninh trật tự, ảnh hưởng đến thu ngân sách.

Lý giải về những hiện trạng nêu trên, ông Nguyễn Xuân Linh, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Anh cho rằng, hiện nay các doanh nghiệp không mặn mà với việc bỏ vốn đầu tư cải tạo, xây mới hệ thống chợ, nguyên nhân là do cách tính tiền thuê đất khi doanh nghiệp đầu tư, khai thác. 

"Cụ thể đối với các chợ do UBND xã, huyện quản lý, khai thác theo mô hình nhà nước không tính tiền thuê đất, nhưng chuyển sang mô hình doanh nghiệp phải tính tiền thuê đất vào giá thành đầu tư theo Luật Doanh nghiệp, điều này làm vốn đầu tư tăng cao. Đây là một trong những nguyên nhân khiến giá thuê diện tích bán hàng tăng gấp 2-3 lần so với thời điểm hợp tác xã quản lý khiến tiểu thương bỏ chợ, doanh nghiệp thua lỗ, nợ tiền thuê đất và trả lại dự án cho huyện Đông Anh", ông Nguyễn Xuân Linh nói.

Đồng quan điểm, đại diện UBND các huyện đều đưa ra nhận định, nguồn vốn để đầu tư cải tạo, nâng cấp chợ bằng nguồn vốn ngân sách còn vướng mắc về cơ chế chính sách, trong khi đó, mặc dù Hà Nội đã tích cực kêu gọi xã hội hóa nhưng chưa được các doanh nghiệp quan tâm đầu tư, cải tạo chợ làm ảnh hưởng đến quản lý, kinh doanh khai thác chợ... Trong quá trình kinh doanh, khai thác chợ với mục tiêu bảo đảm dân sinh, các đơn vị gặp khó khăn trong việc tăng giá sử dụng diện tích bán hàng để bảo đảm các chi phí, đặc biệt là tiền thuê đất, dẫn đến phải bù lỗ và nợ tiền thuê đất….

Theo Sở Công Thương Hà Nội, nguyên nhân khiến doanh nghiệp thờ ơ tham gia đầu tư xây mới hệ thống chợ, là do đa phần các dự án kêu gọi đầu tư xây dựng, cải tạo chợ đều có quy mô nhỏ, lợi nhuận ít, việc quản lý phức tạp, đặc biệt, trong quá trình triển khai thường hay gặp phản ứng không đồng thuận của tiểu thương. Một số chợ mặc dù đã được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt chủ trương đầu tư, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư như chợ Châu Long, Xuân La... nhưng mô hình chợ không phù hợp với thói quen mua bán của người dân dẫn đến tình trạng khiếu kiện, gây mất ổn định, trật tự xã hội nên doanh nghiệp không muốn đầu tư.

Ngoài ra, hệ thống văn bản pháp lý liên quan đến xã hội hóa vốn đầu tư xây dựng chợ đã bộc lộ nhiều bất cập, không phù hợp thực tế. Mặt khác, một số sở, ngành chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể về những lĩnh vực liên quan đến đầu tư xây dựng, cơ chế, chính sách khuyến khích thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư xây dựng, quản lý, kinh doanh, khai thác chợ… 

Cần cơ chế cần rõ ràng 

Theo chuyên gia bán lẻ Vũ Vinh Phú, cơ sở hạ tầng chợ truyền thống trên địa bàn thành phố Hà Nội đã ở mức "báo động" nhưng để kêu gọi doanh nghiệp bỏ vốn đầu tư cải tạo, xây mới đòi hỏi cơ quan quản lý phải lấy doanh nghiệp làm động lực phát triển, không thể giữ cơ chế bao cấp mãi. 

Ông Nguyễn Ngọc Vĩnh, Phó Trưởng phòng Kinh tế quận Long Biên đề xuất, muốn xã hội hóa nguồn vốn đầu tư xây dựng chợ, cơ quan quản lý cần làm rõ nội dung số năm doanh nghiệp đầu tư được quản lý, khai thác chợ, đặc biệt rà soát quỹ đất để ưu tiên xây dựng các chợ theo quy hoạch đã được phê duyệt.

Để nâng cao hiệu quả kinh tế trong lĩnh vực quản lý kinh doanh, khai thác chợ, bà Trần Thị Phương Lan, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội đề nghị, Bộ Tài chính có cơ chế hỗ trợ về miễn, giảm tiền thuê đất, ưu đãi lãi suất cho vay… đối với các doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia đầu tư xây dựng, quản lý, kinh doanh, khai thác chợ, bảo đảm chi phí đầu vào cho doanh nghiệp, hợp tác xã. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp, hợp tác xã thực hiện thu tiền thuê điểm kinh doanh tại chợ tương đương với mức thu áp dụng như khi chợ đang do nhà nước thu bảo đảm an sinh, xã hội ổn định.

Đối với Bộ Công Thương, bà Phương Lan đề nghị bộ có quy định rõ hơn liên quan đến quyền lợi, trách nhiệm của hộ kinh doanh đối với từng trường hợp được giao hoặc cho thuê điểm kinh doanh, cũng như cách thức xử lý đối với các trường hợp hộ kinh doanh đã ký hợp đồng thuê điểm kinh doanh và đóng trước tiền thuê điểm kinh danh để xây dựng chợ…

Đại diện Sở Công Thương Hà Nội cũng đề nghị UBND thành phố Hà Nội sớm phê duyệt Danh mục các dự án chợ kêu gọi đầu tư và tổ chức mời thầu trên địa bàn thành phố năm 2019 đợt 1; đồng thời, cho phép các doanh nghiệp quản lý, kinh doanh chợ, khi đầu tư, cải tạo được vay vốn ưu đãi tại Quỹ Đầu tư và phát triển thành phố. 

"Thành phố Hà Nội cũng sớm sửa đổi Quyết định số 56/2016/QĐ-UBND ngày 31/12/2016 ban hành giá dịch vụ sử dụng diện tích bán hàng tại chợ trên địa bàn thành phố cho phù hợp với các quy định hiện hành; chỉ đạo Sở Tài chính, cục thuế, các đơn vị liên quan có giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp quản lý, kinh doanh chợ về tiền thuê đất theo quy định của Luật Đất đai hiện nay, giãn tiến độ nộp tiền, miễn giảm…", bà Phương Lan cho biết.

Việc cải tạo các chợ truyền thống đang là yêu cầu cấp thiết nhưng muốn xã hội hóa nguồn vốn đầu tư xây dựng chợ thì vai trò dẫn dắt của cơ quan quản lý Nhà nước là hết sức quan trọng. Vì vậy, trong thời gian tới rất cần UBND thành phố Hà Nội và các ngành liên quan như tài chính, công thương... xây dựng ngay cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình đầu tư, khai thác hệ thống chợ, nếu không có cơ chế hỗ trợ thì khó có thể xã hội hóa vốn đầu tư.