Một chiếc Hắc điểu SR-71 trong sứ mạng huấn luyện vào năm 1997. Ảnh: Getty Images
Chiếc Lockheed SR-71, được bí mật thiết kế vào cuối những năm 1950, có thể bay tới gần rìa vũ trụ và nhanh hơn một quả tên lửa. Cho đến ngày nay, nó vẫn giữ kỷ lục về độ cao trong một chuyến bay ngang và tốc độ nhanh nhất cho loại máy bay không dùng động cơ tên lửa.
SR-71 là một thành viên của gia đình máy bay do thám được chế tạo để mạo hiểm xâm nhập không phận kẻ địch mà không bị bắn hạ hay bị phát hiện, trong một kỷ nguyên chưa có vệ tinh lẫn máy bay không người lái.
Lớp vỏ màu đen tuyền, được thiết kế để tản nhiệt và mang lại biệt danh "Blackbird" (Hắc điểu), kết hợp với những đường nét mượt mà của thân máy bay dài, khiến chiếc SR-71 trông không giống bất cứ thứ gì từng xuất hiện trước đó – một thiết kế không mất đi chút nào vẻ đẹp ấn tượng theo thời gian.
“Nó vẫn giống như thứ gì đó từ tương lai, dù đã được thiết kế từ thập niên 1950”, Peter Merlin, nhà lịch sử học hàng không, tác giả của cuốn “Thiết kế và phát triển Hắc điểu”, nói. “Do thân máy bay uốn cong, cùng với những đường cong, vặn xoắn ở cánh, nó mang vẻ đẹp hữu cơ hơn là cơ học. Hầu hết máy bay thông thường trông giống như ai đó chế tạo ra, còn loại máy bay này trông tựa như tự nó phát triển lên như vậy”.
Xem video máy bay SR-71 Blackbird (Nguồn: NASA)
"Điệp viên CIA"
Tháng 5/1960, một chiếc máy bay do thám U-2 của Mỹ bị bắn hạ trên không phận Liên Xô khi đang chụp ảnh. Ban đầu, Chính phủ Mỹ cho biết đây là máy bay nghiên cứu thời tiết đi lạc, nhưng sự vụ đã bị lộ tẩy sau khi Liên Xô công bố những bức ảnh về phi công bị bắt và thiết bị theo dõi của máy bay.
Vụ việc lập tức gây ra hậu quả ngoại giao giữa Chiến tranh Lạnh và củng cố nhu cầu về một loại máy bay trinh sát mới có thể bay nhanh hơn, cao hơn và an toàn trước hỏa lực phòng không. "CIA muốn một chiếc máy bay có thể bay trên 90.000 feet ở tốc độ cao và vô hình trước radar, vì điều đó là khả thi", ông Merlin nói.
Nhiệm vụ thiết kế một cỗ máy đầy tham vọng như vậy được giao cho Clarence "Kelly" Johnson, một trong những nhà thiết kế máy bay vĩ đại nhất thế giới, cùng bộ phận kỹ sư bí mật của ông tại Lockheed, được gọi là Skunk Works. "Mọi thứ phải được phát minh mới hết. Tất cả", ông Johnson, người đã qua đời năm 1990 (cùng năm phi đội Hắc điểu nghỉ hưu), nhớ lại.
Chiếc máy bay thế hệ đầu tiên trong gia đình “Hắc điểu”, được gọi là A-12, thực hiện chuyến bay đầu tiên vào ngày 30/4/1962. Tổng cộng, 13 chiếc A-12 đã được sản xuất và đây là một chương trình đặc biệt bí mật do CIA vận hành.
Sau hàng chục năm, những chiếc “Hắc điểu” vẫn giữ nhiều kỷ lục hàng không. Năm 1990, nó bay một chuyến tờ Bờ Tây sang Bờ Đông Mỹ, với chặng Los Angeles – Washington D.C trong vòng 67 phút.
Buồng lái kép của chiếc "Hắc điểu" Lockheed SR-71. Ảnh: Getty Images
Lớp vỏ titan
Do máy bay được thiết kế để bay nhanh trên 2.000 dặm/giờ, ma sát với không khí xung quanh sẽ làm nóng thân "Hắc điểu" đến mức làm tan chảy khung máy bay thông thường. Do đó chiếc máy bay được làm bằng titan, kim loại có thể chịu được nhiệt độ cao mà nhẹ hơn thép.
Nhưng sử dụng titan lại gây ra những vấn đề khác. Đầu tiên, nhà sản xuất phải có một bộ công cụ hoàn toàn mới – cũng được làm bằng titan, bởi vì những công cụ bằng thép thông thường sẽ phá vỡ lớp titan giòn khi tiếp xúc. Thứ đến, việc tìm ra nguồn cung cấp kim loại này cũng khó khăn. “Liên Xô khi đó là nhà cung cấp titan lớn nhất thế giới. Chính phủ Mỹ đã phải mua rất nhiều vật liệu đó, có lẽ là thông qua những công ty ảo”, ông Merlin cho hay.
Ban đầu, chiếc máy bay hoàn toàn không sơn, khoe lớp vỏ titan màu bạc. Đến năm 1964 chúng mới lần đầu tiên được sơn đen sau khi các nhà phát triển nhận ra rằng sơn đen giúp hấp thụ và tỏa nhiệt hiệu quả, hạ nhiệt độ của toàn bộ khung máy bay. Từ đó biệt danh “Hắc điểu” ra đời.
Gia đình nhiều thành viên
A-12 sau đó nhanh chóng được phát triển thành một biến thể có thiết kế như một máy bay đánh chặn - một loại máy bay chiến đấu - thay vì máy bay do thám. Thiết kế này bổ sung các tên lửa không đối không và buồng lái thứ hai, cho một thành viên phi hành đoàn khác có nhiệm vụ vận hành các thiết bị radar cần thiết. Chiếc máy bay mới này, trông giống hệt A-12 ngoại trừ phần mũi, được gọi là YF-12.
Trong khi A-12 vẫn là bí mật hàng đầu, sự tồn tại của YF-12 từng được Tổng thống Lyndon Johnson tiết lộ vào năm 1964, và 3 trong số chúng được Không quân Mỹ chế tạo, vận hành. Một biến thể thứ ba được sản xuất trong khoảng thời gian này, được gọi là M-21, có một trụ tháp trên lưng để gắn và phóng một trong những máy bay không người lái đầu tiên. Hai chiếc đã được chế tạo, nhưng chương trình bị dừng lại vào năm 1966 sau khi một máy bay không người lái va chạm với máy bay mẹ, khiến một phi công tử nạn.
Sản phẩm phái sinh cuối cùng của A-12, với buồng lái đôi và dung tích nhiên liệu lớn hơn, được gọi là SR-71 – dùng cho các sứ mạng "trinh sát chiến lược" - lần đầu tiên cất cánh vào ngày 22/12/1964. Đây là phiên bản tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ tình báo cho Không quân Mỹ trong suốt hơn 30 năm, và tổng cộng 32 chiếc đã được chế tạo, nâng tổng số thành viên gia đình “Hắc điểu” lên 50 chiếc.
Một chiếc Hắc điểu SR-71 trong chuyến bay thử nghiệm của NASA. Ảnh: NASA
Tàng hình trước khi... tàng hình
Thân của SR-71 làm từ titan và một số vật liệu composite đầu tiên từng được sử dụng trong máy bay, khiến nó khó bị radar địch phát hiện. “Về cơ bản nó đã tàng hình thậm chí trước cả khi từ ‘tàng hình’ được sử dụng", ông Merlin cho biết.
Bay ở độ cao lớn hơn khả năng tiếp cận của hỏa lực phòng không, nhanh hơn tên lửa và hầu như không nhìn thấy được bằng radar, chiếc SR-71 Blackbird có thể đi vào không phận đối phương mà không gây ra sự chú ý nào. “Ý tưởng là vào thời điểm kẻ thù phát hiện ra và bắn tên lửa thì nó đã trên đường thoát ra ngoài”, chuyên gia Merlin giải thích.
Kết quả là, chưa từng có chiếc “Hắc điểu” nào bị hỏa lực địch bắn hạ. Tuy nhiên, độ tin cậy của loại máy bay này lại là một vấn đề. 12 trong số 32 chiếc đã bị mất do tai nạn.
Đó cũng là một chiếc máy bay rất phức tạp để vận hành và bay. Các phi công phải mặc trang phục đặc biệt, do các điều kiện khắc nghiệt ở độ cao lớn. Ông Merlin cho hay: "Về cơ bản, họ mặc một bộ đồ vũ trụ, giống như những thứ mà sau này bạn sẽ thấy các phi hành đoàn tàu con thoi mặc". "Buồng lái cũng rất nóng khi bay ở tốc độ cao, đến nỗi các phi công thường hâm nóng bữa ăn trong các sứ mạng kéo dài bằng cách áp thức ăn vào kính”.
Không có chú “Hắc điểu” nào từng bay trên không phận Liên Xô, do Chính phủ Mỹ đã ngừng hoàn toàn các sứ mạng như vậy sau sự cố năm 1960. Tuy vậy chúng vẫn đóng một vai trò quan trọng trong Chiến tranh Lạnh, với nhiều nhiệm vụ tại các điểm nóng như Trung Đông, Triều Tiên…
Năm 1976, SR-71 vẫn giữ nguyên các kỷ lục: bay ở độ cao bền vững 85.069 feet, đạt tốc độ tối đa 2.193,2 dặm/giờ, tương đương Mach 3.3. Chương trình đã bị dừng lại vào năm 1990 – sau thời gian hồi sinh ngắn ngủi vào giữa thập niên 1990 - khi các công nghệ như vệ tinh do thám và UAV đã trở nên khả thi hơn, cung cấp quyền truy cập tức thời vào các dữ liệu giám sát.
“Hắc điểu” SR-71 được NASA cho bay lần cuối vào năm 1999. Những chiếc máy bay còn “sống sót” đều được đưa vào các viện bảo tàng.