Di tích bia căm thù Chợ Giữa, Vĩnh Kim. Ảnh: baoapbac.vn
Tuy nhiên, ký ức của nhiều người dân nơi đây vẫn không thể nào quên cuộc đàn áp dã man của thực dân Pháp (4/12/1940) tại các nơi có phong trào Nam Kỳ Khởi nghĩa (23/11/1940) diễn ra tại xã Long Hưng, giáp ranh với xã Vĩnh Kim, huyện Châu Thành.
Vùng đất đầy ký ức
Nằm ven dòng Rạch Gầm hiền hòa đầy ắp phù sa, xã Vĩnh Kim không chỉ là một vựa trái cây (Chợ Giữa) với quy mô mua bán đứng hàng đầu tỉnh mà còn là một vùng đất sản sinh ra nhiều nhân tài, trí thức yêu nước như nữ thi sĩ Đỗ Liên đã nói “Chợ Giữa nhiều trang danh điện ngọc; Vĩnh Kim lắm kẻ học liên trì”.
Vĩnh Kim còn được biết đến là một làng tiến sĩ nổi tiếng độc đáo của tỉnh Tiền Giang với nhiều tên tuổi trước kia cũng như hậu thế sau này như: Tiến sĩ Phan Hiển Đạo; Tiến sĩ Trương Tấn Ngọc; hai cha con Giáo sư, Tiến sĩ, Viện sĩ Trần Văn Khê và Giáo sư, Tiến sĩ Trần Quang Hải; Giáo sư, Tiến sĩ, Nhạc sĩ Nguyễn Văn Nam...
Nhắc đến Vĩnh Kim, người ta còn kể đến cái nôi của cách mạng trong thời kỳ đầu thành lập Đảng (nơi thành lập Chi bộ An Nam Cộng sản Đảng, Đông Dương Cộng sản Đảng đầu tiên tại Nam Kỳ vào cuối năm 1929) và trong cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ năm 1940. Đây cũng là nơi có nhiều vị lão thành cách mạng tiền bối đến tuyên truyền chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa cộng sản như: Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Nguyễn Sinh Sắc (thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh), Chủ tịch Tôn Đức Thắng… Tại đây còn có lễ giỗ Chợ Giữa không thể nào phai nhòa trong tâm khảm của người dân Vĩnh Kim mặc dù thời gian đã trôi qua.
Theo tư liệu nghiên cứu của Tiến sĩ sử học Nguyễn Phúc Nghiệp (Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Tiền Giang), sau cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ (ngày 23/11/1940) nổi dậy với lòng sục sôi làm rung chuyển bộ máy chính quyền thống trị của thực dân Pháp, lần đầu tiên lá cờ đỏ sao vàng được tung bay trên nóc đình Long Hưng. Giặc Pháp đã đàn áp rất tàn bạo ở các xã có phong trào khởi nghĩa, trong số đó có làng Vĩnh Kim. Vào ngày 3/12/1940, quân Pháp đã dùng ca-nô, tàu chiến, máy bay cùng lính bộ binh càn quét vào các làng Phước Thạnh, Long Hưng, Đông Hòa, Kim Sơn, Bình Trưng và Vĩnh Kim và thả hai quả bom xuống Chợ Giữa - Vĩnh Kim trong lúc đông người họp chợ, thảm sát hơn 40 người dân vô tội.
Vào năm 2005, nhân kỷ niệm 65 năm Ngày Nam Kỳ khởi nghĩa, xã Vĩnh Kim được ngành Văn hóa từ cấp bộ đến cấp sở thống nhất xây dựng tượng đài căm thù tại Chợ Giữa ngày xưa - nơi giặc Pháp đã bỏ bom thảm sát người dân. Tượng được đúc bằng đồng, nặng 8 tấn, do nhà điêu khắc Lương Văn Thạnh sáng tác. Người dân Vĩnh Kim cứ đến ngày mồng 5/11 âm lịch đều tổ chức Lễ giỗ Chợ Giữa để tưởng nhớ những đồng bào đã bị giặc Pháp thảm sát.
Hướng đến một đô thị Vĩnh Kim phồn vinh
Nằm ở vị trí trung tâm các xã phía nam huyện Châu Thành, hoạt động thương mại, dịch vụ ở Vĩnh Kim được hình thành và phát triển rất sớm. Theo số liệu thống kê, hoạt động công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ ở Vĩnh Kim chiếm gần 70% giá trị sản xuất trên địa bàn, qua đó giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động. Trong đó, ấp Vĩnh Thạnh có 100% hộ dân sống bằng nghề thương mại, dịch vụ; các ấp còn lại khoảng 20 - 30%.
Trước tiềm năng phát triển kinh tế của Vĩnh Kim - trung tâm tiểu vùng kinh tế III, UBND huyện Châu Thành đang xúc tiến quy hoạch Vĩnh Kim lên đô thị loại V đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. Theo đó, định hướng thị trấn mới gồm toàn bộ xã Vĩnh Kim và một phần xã Bình Trưng, Đông Hòa. Khi lên đô thị loại V, thị trấn mới sẽ tập trung có hiệu quả chợ đầu mối Vĩnh Kim, trở thành một phân nhánh trung tâm thương mại dịch vụ của huyện Châu Thành và thành phố Mỹ Tho, là trung tâm thương mại mang tính trung chuyển quan trọng của tỉnh Tiền Giang.
Hiện, khu vực xã đã là các tuyến đường nhựa, bê-tông khép kín, hai bên đường là những vườn vú sữa xanh tươi đang ra hoa tỏa hương thoang thoảng. Nằm cạnh chợ Vĩnh Kim, cây cầu Ô Thước như một dải lụa vắt ngang qua con sông Rạch Gầm nối liền các ấp bên sông với khu vực trung tâm.
Được biết, trong tương lai, cầu sẽ được xây mới và dời về phía Tây khoảng 500 mét để bảo đảm nhu cầu vận chuyển, đi lại của người dân ngày một tăng cao. Chợ trái cây Vĩnh Kim nằm ở vị trí thuận lợi trên bộ dưới thuyền, lúc nào cũng nhộn nhịp và tập trung nhiều nhà vườn chở trái cây từ các nơi trong tỉnh và thành phố ở đồng bằng sông Cửu Long đến mua bán. Tại đây, trái cây được chuyển bằng ghe hoặc xe đến chợ rồi được luân chuyển lên xe tải, xe đò đi tiêu thụ ở Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố trong cả nước. Theo các tiểu thương, vào ngày cao điểm, có đến gần 100 tấn trái cây/ngày được chuyển qua chợ, riêng dịp giáp Tết có thể tăng lên 400 - 500 tấn trái cây/ngày.
Sau khi được đầu tư, mở rộng cách đây vài năm, quy mô của chợ lên đến 186 vựa lớn, nhỏ, đưa chợ trở thành đầu mối cung ứng, tiêu thụ trái cây hàng đầu của tỉnh. Chợ Giữa Vĩnh Kim được doanh nghiệp đầu tư quy mô lên đến hàng trăm hộ kinh doanh, đến nay trên địa bàn xã có khoảng 704 hộ, cơ sở kinh doanh lớn, nhỏ chủ yếu buôn bán trái cây; hàng hóa tiêu dùng; nông sản, thủy sản; kim khí điện máy, trang trí nội thất…
Ông Trần Thanh Hải, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Kim phấn khởi cho biết: “Xã Vĩnh Kim phấn khởi khi được phê duyệt tổng thể lên thị trấn loại V vào năm 2020. Đây là cơ hội để phát huy tối đa mọi nguồn lực và sức mạnh của các thành phần kinh tế, tạo ra bước đột phá về chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cơ cấu sản xuất trong từng ngành, từng lĩnh vực, gắn sản xuất với thị trường tiêu thụ các sản phẩm hàng hóa”.
Hiện nay, Đảng bộ, chính quyền xã Vĩnh Kim đang chủ động định hướng phát triển kinh tế theo hướng “đi tắt đón đầu”. Trong đó, ưu tiên hàng đầu là đẩy mạnh phát triển các dịch vụ thương mại thông qua việc phát huy tối đa lợi thế, tiềm năng của chợ Vĩnh Kim; đồng thời khuyến khích, tạo điều kiện để người dân cải tạo vườn cây ăn trái theo hướng khai thác du lịch kết hợp với kinh tế vườn; khai thác các điểm du lịch là những “địa chỉ đỏ” như Di tích lịch sử văn hóa nhà Chủ tịch Tôn Đức Thắng từng ở và làm việc, mộ cụ Phan Hiến Đạo và Khu nhà, vườn của cố Giáo sư, Tiến sĩ, Viện sĩ Trần Văn Khê.
Rời Vĩnh Kim trong không khí mua bán sầm uất của chợ trái cây và tâm trạng phấn khởi của người dân, những người đến nơi này, mong chờ một thị trấn Vĩnh Kim trong tương lai gần xứng với truyền thống cách mạng và danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân mà các thế hệ cha anh đã dày công hy sinh, tạo dựng.