Dưới sự lãnh đạo của Đảng, TP Hồ Chí Minh có bước trưởng thành về nhận thức, mạnh dạn thể nghiệm những mô hình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, tháo gỡ khó khăn, giải phóng cho sản xuất phát triển đúng hướng, nhằm thoát khỏi cơ chế tập trung quan liêu bao cấp. Trong ảnh: Tập đoàn 3 xã Thới Tam Thôn, huyện Hóc Môn thu hoạch lúa cao sản. Ảnh: Tư liệu/TTXVN phát
Ở vùng quê ấy, người dân một lòng đi theo Đảng từ những năm 1930, bao bọc, chở che chu toàn cho các tổ chức, đảng viên giữa vòng vây của địch. Mảnh đất anh hùng này đã ghi lại dấu chân, hơi thở của nhiều chiến sĩ cách mạng, gắn liền với hoạt động, chiến công trong các cuộc kháng chiến; trong đó có các "địa chỉ đỏ" đã góp phần làm nên những thắng lợi vẻ vang của địa phương và của dân tộc ta.
Căn cứ của lòng dân
Đại hội Đảng lần thứ I – năm 1935 tại Ma Cao (Trung Quốc) đã bầu ra Ban Chấp hành Trung ương gồm 13 đồng chí. Sau Đại hội, Ban Chấp hành Trung ương quyết định chuyển "căn cứ" về trong nước cho thuận tiện công tác chỉ đạo cách mạng và Vùng Mười Tám Thôn Vườn Trầu được Trung ương chọn làm nơi đặt căn cứ. Trong những năm 1936 – 1939, tại làng Tân Thới Nhứt (Bà Điểm), Trung ương Đảng đã tổ chức nhiều Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương tại Hóc Môn.
Theo sách "Lịch sử truyền thống đấu tranh cách mạng và 25 năm xây dựng, phát triển Đảng bộ và nhân dân xã Tân Xuân (1930 – 2000)", từ khi có Đảng cộng sản lãnh đạo (năm 1930), người dân ở đây một lòng đi theo Đảng, quyết tâm chiến đấu bảo vệ quê hương, bảo vệ Đảng, tiến hành cuộc chiến tranh nhân dân, đưa phong trào du kích chiến tranh lên mạnh, kiềm chân địch tại quận lị Hóc Môn.
Trên mảnh đất quê hương Tân Xuân cũ (huyện Hóc Môn), người nông dân vốn có tinh thần yêu nước, phát huy tinh thần đấu tranh chống áp bức bóc lột, chống xâm lược. Người dân vùng đất lịch sử này đã đoàn kết đấu tranh, sát cánh chiến đấu trong đội quân cách mạng kiên cường dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam quang vinh, cùng toàn Đảng, toàn dân đưa sự nghiệp cách mạng đến thắng lợi.
Trong giai đoạn này, đồng chí Võ Văn Tần, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ, Bí thư Tỉnh ủy Gia Định về hoạt động tại ấp Giồng Sao, làng Tân Thới Trung. Thời gian Xứ ủy tại địa phương, được các đồng chí bộ Đảng của Tân Thới Trung và Xuân Thới Đông (xã Tân Xuân cũ) bảo vệ, các gia đình cơ sở và các quần chúng với tấm lòng tin yêu và quyết tâm đi với Đảng, với cách mạng tích cực giúp đỡ, nuôi dưỡng, che chở, bảo vệ.
Trong Hồi ký của đồng chí Hoàng Quốc Việt (Ủy viên Trung ương Đảng giai đoạn 1936 – 1939) nói về cuộc họp Hội nghị Trung ương năm 1937 có viết: "Đất vườn trầu nhà nọ thông nhà kia, không rào dậu, đồng bào tốt vô chừng, không có vận động gì hết mà đồng bào cơ sở đem cho hội nghị gạo, thức ăn. Có nhà đánh được con cá to cũng đem cho hội nghị, bà con không hiểu họp gì, chỉ biết là có hội nghị quan trọng của Đảng".
Chính vì vậy, thời gian hoạt động tại căn cứ ở vùng Hóc Môn, Trung ương Đảng tổ chức nhiều cuộc họp quan trọng, hoạch định đường lối, sách lược cho cách mạng Việt Nam. Trong đó, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 6 họp tại làng Tân Thới Nhất (Bà Điểm, Hóc Môn) đã đề ra chủ trương mới, nhấn mạnh nhiệm vụ giải phóng dân tộc là hàng đầu của cách mạng Đông Dương, nêu rõ "Bước tới bạo lực làm cách mạng giải phóng dân tộc, song phải hết sức tránh những cuộc đấu tranh non, đấu tranh vô phương pháp, vô chuẩn bị".
Hưởng ứng chủ trương của Đảng, phong trào đấu tranh chống bắt lính diễn ra sôi nổi tại làng Tân Thới Trung và Xuân Thới Đông (Tân Xuân cũ) cũng như các vùng khác ở Hóc Môn, Chi bộ Đảng vận động nhân dân có con em, họ hàng bị bắt lính đứng ra đấu tranh và được nhân dân đồng tình hưởng ứng. Những truyền đơn, biểu ngữ chống bắt lính cùng với cờ đỏ búa liềm được rải, dán khắp nơi. Kiên cường khi đấu tranh với địch, nhân dân vùng đất Hóc Môn anh hùng cũng luôn che chở, bảo vệ Đảng, bảo vệ cách mạng với tinh thần bất khuất.
Trong cuốn "Lịch sử truyền thống đấu tranh cách mạng của Đảng bộ và Nhân dân huyện Hóc Môn (1930 – 1975)", xuất bản năm 2010 khẳng định: "Nhân dân Mười Tám Thôn Vườn Trầu đã hoàn thành nhiệm vụ mà lịch sử giao trao là bảo vệ đảm bảo an toàn cho hoạt động của Ban Chấp hành Trung ương Đảng ta trong những năm 1936 – 1939. Hóc Môn – Bà Điểm không những chỉ có những vườn trầu che chở Đảng, mà còn có rừng người bảo vệ Đảng, bảo vệ cách mạng".
Tinh thần Nam Kỳ Khởi nghĩa bất diệt
Trước khí thế sôi sục của quần chúng nhân dân, Xứ ủy Nam Kỳ mở Hội nghị vào tháng 9/1940 tại nhà bà Nguyễn Thị Hương (làng Xuân Thới Đông, nay là ấp Xuân Thới Đông 3, xã Xuân Thới Đông), do đồng chí Tạ Uyên, Bí thư Xứ ủy chủ trì. Hội nghị đã quyết định khởi nghĩa thống nhất toàn xứ Nam Kỳ vào đêm 22 rạng sáng 23/11/1940 và quyết định chọn "Cờ đỏ sao vàng năm cánh" là cờ khởi nghĩa.
Trưa ngày 22/11/1940, đồng chí Phan Đăng Lưu mang chỉ thị Trung ương vào hoãn cuộc khởi nghĩa do điều kiện chưa chín muồi. Tuy nhiên, lệnh khởi nghĩa đã ban hành khắp nơi, không thu hồi lại được nên đã đồng khắp nổ ra ở Nam Kỳ, với khí thế mạnh mẽ. Cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ diễn ra từ đêm 22/11/1940 đến cuối tháng 11/1940 trong điều kiện hết sức khó khăn.
Tại Hóc Môn, kế hoạch của Ban Khởi nghĩa quận do đồng chí Phạm Văn Sáng, Bí thư Quận ủy lãnh đạo. Nghĩa quân ở Tổng xã có nhiệm vụ đưa quần chúng xuống đường phá nhà, chặt cây chặn đường, phá cầu, cắt dây thép gai tại địa phương. Trọng tâm đánh chiếm quận lỵ Hóc Môn có 4 lực lượng của 4 Tổng tham gia. Lúc 1 giờ 30 phút ngày 23/11/1940, Ban khởi nghĩa hạ lệnh nổ súng và kêu gọi quần chúng xuống đường. Hàng nghìn cán bộ, đảng viên, chiến sỹ Nam Kỳ ở Hóc Môn đã tham gia chiến đấu anh dũng, không quản hy sinh xương máu.
Hàng vạn người dân Hóc Môn một lòng một dạ hướng về cách mạng, dũng cảm, gan góc tham gia vào cuộc khởi nghĩa, góp phần làm khí thế khởi nghĩa ở Hóc Môn ngày ấy nói riêng và cả Nam Bộ nói chung bùng lên mạnh mẽ làm quân thù khiếp sợ.
Mặc dù cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ không thành công vì diễn ra chưa đúng thời cơ, điều kiện chưa thật chín muồi, phong trào cách mạng tạm thời bị dìm trong biển máu, nhưng cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ đã để lại một trang sử hào hùng, một mốc son chói lọi về truyền thống yêu nước, tinh thần quật khởi, quyết tâm chống giặc của dân tộc ta, trong đó có nhân dân Hóc Môn.
Theo ông Nguyễn Cư, Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch HĐND huyện Hóc Môn, tuy chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, nhưng Khởi nghĩa Nam Kỳ là cuộc khởi nghĩa vũ trang có phạm vi rộng, mức độ quyết liệt nhất kể từ khi thực dân Pháp xâm lược; đồng thời để lại nhiều bài học kinh nghiệm trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, đóng góp cho thắng lợi của Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945. Tinh thần của cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ vẫn luôn sống mãi với thời gian, vẫn còn nguyên giá trị và ý nghĩa lịch sử sâu sắc. Khởi nghĩa Nam Kỳ đã thể hiện ý chí chiến đấu, bất khuất, kiên cường và lòng dũng cảm hy sinh của người chiến sĩ cộng sản, thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn của nhân dân Việt Nam.
Bí thư Huyện ủy Hóc Môn Nguyễn Cư khẳng định, phát huy tinh thần bất diệt của Khởi nghĩa Nam Kỳ, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Hóc Môn đã chung sức, đồng lòng, tiếp tục nỗ lực phấn đấu để xứng đáng hơn nữa với truyền thống quê hương Hóc Môn - Bà Điểm anh hùng. Mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân huyện Hóc Môn nỗ lực phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội; không ngừng nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm giữ vững ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội; cùng nhau ra sức xây dựng huyện Hóc Môn ngày càng giàu đẹp, góp phần xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh ngày càng có chất lượng sống tốt, văn minh, hiện đại, nghĩa tình.
Bài cuối: Nơi quyết định Khởi nghĩa Nam Kỳ