Chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang lập vườn trồng cây ăn quả tại huyện Cai Lậy (ảnh tư liệu).
Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, thực hiện Đề án chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phía Bắc Quốc lộ 1 thuộc vùng ngập lũ đầu nguồn sông Tiền (tỉnh Tiền Giang), địa phương đã chuyển đổi gần 6.200 ha đất canh tác kém hiệu quả sang trồng chuyên canh cây ăn quả đặc sản, chủ yếu là sầu riêng, mít Thái siêu sớm và rau màu… mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội, giúp nông dân nâng cao hiệu quả sử dụng đất, phòng tránh lũ lụt, thiết thực góp phần giảm phát thải khí nhà kính, ô nhiễm môi trường và nâng cao thu nhập.
Để giúp nông dân chuyển đổi sản xuất thuận lợi và thành công, trong giai đoạn 2020 – 2025, Tiền Giang đã đầu tư khoảng 479 tỷ đồng hoàn thiện mạng lưới điện phục vụ nhu cầu sản xuất và đời sống; trong đó, kéo gần 447 km đường dây trung thế, trên 1.692 km đường dây điện hạ thế, lắp đặt mới 1.036 trạm biến áp với tổng dung lượng là 54.132,5 kVA… Đồng thời, các địa phương trong vùng hưởng lợi như huyện Cái Bè, Cai Lậy, thị xã Cai Lậy còn đầu tư, sửa chữa, nâng cấp 25 công trình thủy lợi nội đồng, nạo vét và trục vớt lục bình, khai thông dòng chảy 108 tuyến kênh, tạo thông thoáng dòng kênh nhằm chủ động nguồn nước tưới tiêu đảm bảo sản xuất.
Thời gian qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang đã thực hiện hàng trăm cuộc tuyên truyền các chủ trương về chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa trong vùng quy hoạch đã được xác định theo quy định hiện hành cũng như các quy trình, kỹ thuật canh tác các loại cây trồng được phép chuyển đổi, góp phần hỗ trợ người dân trong việc quản lý các loại sinh vật gây hại theo IPM, quản lý dịch hại tổng hợp, sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả,... thu hút khoảng 4.000 lượt nông dân tham dự.
Tỉnh còn triển khai 3 nhiệm vụ khoa học và công nghệ có nội dung liên quan chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phía Bắc Quốc lộ 1 phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương, bao gồm xác định tác nhân và xây dựng quy trình quản lý tổng hợp bệnh xơ đen mít và bệnh xì mủ trên cây mít tại Tiền Giang; tận dụng phụ phẩm từ quả mít để sản xuất các sản phẩm giá trị gia tăng trên địa bàn tỉnh Tiền Giang; hoàn thiện quy trình sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá chạch lấu trên vùng ngập lũ phía Tây tỉnh Tiền Giang.
Ông Hà Văn Lợi (xã Mỹ Thành Nam, huyện Cai Lậy) và mô hình nuôi cá chuyển đổi (ảnh tư liệu).
Mặt khác, trong vùng thực hiện đề án, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang tập trung xây dựng và phát triển mô hình dưa lưới trong nhà màng sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp bón phân hữu cơ, sinh học. Tham gia mô hình, nông dân được địa phương hỗ trợ 30% kinh phí từ ngân sách nhà nước, còn lại 70% đối ứng của nông hộ. Quy mô xây dựng mỗi mô hình có diện tích từ 500 - 1.500 m2. Hiệu quả mang lại cho thấy các mô hình canh tác dưa lưới năng suất 24 - 36 tấn/ha/vụ; tỷ lệ trái đạt loại 1 trên 90%; sản phẩm đạt an toàn về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (dư lượng gốc lân hữu cơ và gốc Carbamate) và kim loại nặng (Cd, Pb); giá bán trung bình 30.000 đồng/kg; sau 6-8 vụ thu hồi vốn; thời gian khấu hao nhà màng 10 - 15 năm. Sau khi kết thúc chu kỳ hỗ trợ, nông dân tiếp tục duy trì tốt mô hình, hiệu quả cao, đang tác động tích cực đến chuyển dịch cơ cấu cây trồng toàn vùng.
Theo đánh giá, các loại cây trồng, vật nuôi chủ lực sau chuyển đổi khu vực Bắc Quốc lộ 1 đều mang lại ưu điểm vượt trội so với độc canh cây lúa trước đây. Cụ thể, các loại cây ăn trái như: sầu riêng, bưởi da xanh, mít, xoài,.. đạt lợi nhuận dao động từ 120 triệu đồng đến gần 360 triệu đồng/ha, cao gấp 4 - 12 lần so với sản xuất lúa. Cây rau màu thu được lợi nhuận dao động khoảng 47,4 triệu đồng đến 290 triệu đồng/ha; nuôi thủy sản (chủ yếu là sản xuất và ương dưỡng cá giống) cũng cho thu nhập cao gấp 3 - 4 lần trồng lúa. Nhờ vậy, giúp người dân có thu nhập ổn định, trình độ tư duy sản xuất của nông hộ những địa bàn canh tác khó khăn cũng như nhận thức về sản xuất thích ứng biến đổi khí hậu, giảm nhẹ thiên tai, xây dựng nền nông nghiệp hàng hóa bền vững được nâng lên và tích cực áp dụng phù hợp điều kiện sản xuất thực tế của mình.
Ngoài ra, còn mang lại những lợi ích to lớn đối với bảo vệ môi sinh, môi trường trong quá trình phát triển sản xuất, thay đổi môi trường canh tác ngập nước sang cây trồng cạn nên cải thiện được nguồn dinh dưỡng trong đất, giúp sản xuất nông nghiệp hiệu quả, ổn định và bền vững. Mặt khác, còn sử dụng nước tiết kiệm, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, giảm phát thải khí nhà kính và ô nhiễm môi trường.
Một trong những điển hình thành công là ông Võ Văn Thiệp, ngụ tại ấp 9B, xã Mỹ Thành Nam, huyện Cai Lậy chuyển đổi 5.000m2 đất canh tác bấp bênh sang nuôi cá cảnh - giống cá chép Koi có nguồn gốc từ Nhật Bản. Hiện nay, ông Võ Văn Thiệp có tổng đàn khoảng 100 con cá chép Koi bố mẹ trong hệ thống ao mương. Từ đàn cá bố mẹ này, ông sản xuất và cung ứng cho thị trường gần 1 tấn cá Koi cảnh /năm. Sau khi trừ chi phí, ông Thiệp thu lãi ròng khoảng 100 triệu đồng/năm từ mô hình, cao gấp nhiều lần so với trồng lúa độc canh bấp bênh trước đây.
Chủ tịch Hội Nông dân xã Mỹ Thành Nam Nguyễn Văn Hát cho biết, phong trào chuyển đổi sang nuôi cá cảnh không chỉ ở Mỹ Thành Nam mà còn phát triển sang các địa bàn lân cận như: Mỹ Hội (Cái Bè), An Cư (Cái Bè), Mỹ Thành Bắc (Cai Lậy)… đang giúp nông dân địa phương làm giàu nhanh.