Khắc phục tình trạng 'nghiên cứu rồi để trong ngăn tủ'

Những sáng kiến tại địa phương

Tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Hưng Yên lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, các đại biểu đã xác định một trong ba đột phá chiến lược là phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; coi đây là động lực chủ yếu để hoàn thành mục tiêu để Hưng Yên trở thành tỉnh công nghiệp hiện đại vào năm 2035. Không chỉ là mục tiêu phấn đấu, trên thực tế, Hưng Yên đã có những bước đi cụ thể. Trên cánh đồng của Viện Nghiên cứu cây trồng - ThaiBinh Seed, những giống lúa như TBR97, TBR125, TBH456… vẫn sinh trưởng tốt dù vụ Mùa 2025 bị ảnh hưởng bởi 3 cơn bão liên tiếp. Đằng sau kết quả ấy là hơn hai thập kỷ đầu tư cho khoa học công nghệ, xây dựng từ phòng nghiên cứu đến Viện nghiên cứu trực thuộc doanh nghiệp đầu tiên trong ngành giống cây trồng Việt Nam. Hiện ThaiBinh Seed sở hữu 30 giống cây trồng bản quyền, 3 nhà máy đạt chuẩn quốc tế, cùng hệ thống sản xuất, chế biến với quy mô hàng chục nghìn tấn mỗi năm, trở thành minh chứng sống động cho năng lực đổi mới sáng tạo từ khu vực tư nhân.

Theo Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Hưng Yên Thái Thị Thu Hường, giai đoạn 2021-2025, ngân sách đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của tỉnh đạt gần 1.700 tỷ đồng, gấp 6,2 lần so với giai đoạn trước. Đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đạt trên 50% GRDP, trong khi kinh tế số chiếm 9,26%. Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) của tỉnh đạt 41,29 điểm, xếp thứ 14/63 cả nước. Đây là những con số thể hiện rõ bước chuyển mình về chất của địa phương về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. 

Cũng theo bà Thái Thị Thu Hường, đến năm 2030, Hưng Yên đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GRDP, tập trung xây dựng cơ chế thu hút nhân tài, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ cao, đào tạo kỹ năng số cho cán bộ và người dân. Đó là bước đi chiến lược để chuyển đổi từ “sản xuất dựa trên tài nguyên” sang “tăng trưởng dựa trên tri thức và công nghệ”.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng Hoàng Minh Cường cho biết, Nghị quyết 57 là nguồn năng lượng mới giúp Hải Phòng phát triển nhanh, bền vững. Trong lĩnh vực chuyển đổi số, Thành ủy Hải Phòng đã xác định 5 mũi đột phá chiến lược, trong đó chuyển đổi số toàn diện là trọng tâm. Thành phố cũng đặt mục tiêu xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo vùng Duyên hải Bắc Bộ, đẩy mạnh hợp tác quốc tế và đầu tư hạ tầng dữ liệu mở.

Còn theo ông Vũ Ngọc Lâm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp thành phố Hải Phòng, Nghị quyết 57 là “công tắc bật nguồn” cho đổi mới sáng tạo, tạo cơ hội để địa phương chủ động thí điểm mô hình mới, chấp nhận rủi ro có kiểm soát. Ông Vũ Ngọc Lâm đã đề xuất 6 nhóm giải pháp trọng tâm trong triển khai Nghị quyết 57. Đó là: Thể chế hóa bằng chương trình hành động cụ thể; thí điểm logistics điện tử, năng lượng số; mua sắm công từ kết quả nghiên cứu trong nước; xây dựng hạ tầng dữ liệu dùng chung; hình thành quỹ khoa học công nghệ cấp thành phố; và phát triển nhân lực trong lĩnh vực AI, bán dẫn, dữ liệu lớn.

Chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu, ông Lê Văn Lương cho rằng, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là yêu cầu khách quan trong phát triển, đặc biệt với tỉnh có vị trí chiến lược về quốc phòng và biên giới. Lai Châu đã ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TU (25/2/2025) về chương trình chuyển đổi số giai đoạn 2021-2025, định hướng 2030; thành lập tổ công nghệ số cộng đồng tại các xã, thôn, bản, hỗ trợ người dân tiếp cận dịch vụ công trực tuyến, đào tạo kỹ năng số và thương mại điện tử cho hàng chục nghìn người. Gần 2.000 sản phẩm nông sản đã được đưa lên sàn thương mại điện tử, góp phần mở rộng thị trường cho nông sản vùng cao. Tỉnh Lai Châu đang hướng đến mục tiêu “mỗi người dân là một công dân số, mỗi cơ quan là một thực thể số”, xây dựng xã hội số văn minh, hiện đại và nhân văn – hướng phát triển bền vững, bao trùm và không để ai bị bỏ lại phía sau.

Công nghệ là yếu tố quyết định

Trong bối cảnh công nghệ là yếu tố quyết định trong nhiều lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội, các chính sách pháp luật về công nghệ cũng được triển khai quyết liệt. Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ.

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, việc sửa luật nhằm thể chế hóa các nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị, đặc biệt là Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Dự thảo nhấn mạnh tăng cường phân cấp, đơn giản hóa thủ tục hành chính, thúc đẩy chuyển giao công nghệ nội sinh và phát triển thị trường khoa học - công nghệ minh bạch, chuyên nghiệp.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng, cần bảo đảm sự thống nhất giữa các luật liên quan như Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, Luật Công nghệ cao, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp...; đồng thời xem xét bổ sung cơ chế ưu đãi mới về thuế và vốn, tạo động lực cho doanh nghiệp tham gia mạnh mẽ vào hoạt động nghiên cứu, thương mại hóa công nghệ.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, việc sửa luật phải hướng đến “thúc đẩy nội sinh và thương mại hóa”, khắc phục tình trạng “nghiên cứu rồi để trong ngăn tủ”. Ông đề nghị tích hợp ưu đãi thuế, hỗ trợ vốn qua quỹ đổi mới, yêu cầu cam kết chuyển giao công nghệ từ nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời minh bạch hóa thị trường, hình thành sàn giao dịch công nghệ trung tâm để kết nối cung - cầu, giảm rủi ro cho doanh nghiệp.

Các chuyên gia cũng cho rằng, khi Luật Chuyển giao công nghệ sửa đổi được hoàn thiện, hành lang pháp lý cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ ngày càng đồng bộ, mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp, viện trường, và người dân.

Từ những sáng kiến của địa phương, sự đồng hành của Trung ương trong quá trình hoàn thiện chính sách pháp luật liên quan, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã và đang tạo nên một dòng chảy đổi mới toàn diện, nơi tri thức, công nghệ và con người trở thành trung tâm của phát triển, đưa Việt Nam tiến vững chắc vào nền kinh tế số.