Doanh nghiệp khoa học công nghệ được miễn thuế và hỗ trợ đăng ký sáng chế

Những chính sách này không chỉ mang ý nghĩa hỗ trợ tài chính, mà còn thể hiện định hướng của TP Hồ Chí Minh trong việc chuyển từ “khuyến khích” sang “tạo động lực thật sự” cho cộng đồng nghiên cứu và doanh nghiệp KH&CN. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh toàn cầu, hoạt động sáng chế và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ vẫn là “nút thắt” của Việt Nam.

“Điểm nghẽn” trong hoạt động sáng chế

Hiện nay, số lượng đơn đăng ký sáng chế còn khiêm tốn, tỷ lệ thương mại hóa kết quả nghiên cứu thấp, trong khi năng lực khai thác tài sản trí tuệ của nhiều doanh nghiệp chưa được phát huy đúng mức.

Ông Lê Bảo Quốc, Giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ Welgun cho biết: “Hằng năm, Việt Nam chưa có đến 1.000 đơn đăng ký sáng chế nước ngoài, trong khi tại Hàn Quốc năm 2023, con số này hơn 240.000 đơn”.

Ông Lê Bảo Quốc dẫn chứng thêm: “Tỉnh Tây Ninh hiện đã hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký thương hiệu ra nước ngoài đến 60 triệu đồng. TP Hồ Chí Minh nên sớm có chính sách tương tự, thậm chí mạnh mẽ hơn để khuyến khích doanh nghiệp đăng ký và bảo hộ tài sản trí tuệ, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế”.

Giải đáp kiến nghị của doanh nghiệp, bà Trần Thị Kim Liên, Phó Trưởng phòng Quản lý Sở hữu trí tuệ và Đổi mới sáng tạo (Sở KH&CN TP Hồ Chí Minh) cho biết, thành phố đang triển khai Nghị quyết số 416/NQ-HĐND ngày 29/9/2025, được xây dựng dựa trên Nghị quyết số 26/2022/NQ-HĐND nhằm hỗ trợ tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp trong việc đăng ký bảo hộ sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu và giống cây trồng mới cả trong nước lẫn quốc tế.

Theo đó, mỗi đơn sáng chế hoặc giống cây trồng mới được hỗ trợ 30 triệu đồng; mỗi văn bằng kiểu dáng công nghiệp hoặc nhãn hiệu được hỗ trợ 15 triệu đồng; Với đăng ký ở nước ngoài, mức hỗ trợ là 60 triệu đồng cho mỗi đơn hợp lệ. Chính sách này được kỳ vọng giúp giảm đáng kể chi phí cho doanh nghiệp trong quá trình đăng ký và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, vốn là một trong những rào cản lớn khiến nhiều doanh nghiệp ngại đổi mới.

Song song đó, chính sách hỗ trợ sáng chế của TP Hồ Chí Minh còn áp dụng ưu đãi thuế thu nhập cá nhân (TNCN) cho các hoạt động KH&CN và đổi mới sáng tạo theo Bộ luật KH&CN mới. Ông Đỗ Quang Tuấn, đại diện Công ty Cổ phần Khoa học Công nghệ Việt Nam đặt vấn đề: “Doanh nghiệp KH&CN đang sản xuất sản phẩm có bằng độc quyền sở hữu trí tuệ đã thương mại hóa, liệu tác giả có được miễn thuế TNCN với khoản thu nhập từ quyền tác giả hay không?”.

Đại diện Phòng Quản lý Công nghệ (Sở KH&CN TP Hồ Chí Minh) cho biết: “Thu nhập từ việc thực hiện nhiệm vụ KH&CN và đổi mới sáng tạo được miễn thuế TNCN, áp dụng cho các bộ phận nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng, phát triển công nghệ, sản xuất thử nghiệm và chuyển giao công nghệ. Ngoài ra, thu nhập từ quyền tác giả, quyền sở hữu trí tuệ khi sản phẩm được chuyển giao hoặc thương mại hóa cũng được miễn thuế. Tác giả của nhiệm vụ KH&CN được hưởng tối thiểu 30% lợi nhuận từ việc cho thuê, bán hoặc chuyển nhượng kết quả nghiên cứu”.

Việc mở rộng chính sách miễn thuế thu nhập cá nhân cho các hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cho thấy sự thay đổi căn bản trong tư duy quản lý nhà nước, coi tri thức và sáng tạo là nguồn lực sản xuất đặc biệt.

Khi các nhà khoa học, kỹ sư và nhóm nghiên cứu được miễn thuế cho phần thu nhập từ sáng chế, bản quyền hay chuyển giao công nghệ, họ sẽ có thêm động lực để đầu tư trí tuệ, giảm gánh nặng tài chính và tập trung cho hoạt động nghiên cứu dài hạn. Chính sách này nếu được thực thi đồng bộ và minh bạch, không chỉ khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư R&D mà còn giúp hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bền vững cho TP Hồ Chí Minh.

Hoàn thiện cơ chế để khuyến khích sáng tạo

Theo ông Quốc, khi doanh nghiệp bổ sung sản phẩm mới vào Giấy chứng nhận doanh nghiệp KH&CN, chính sách miễn giảm thuế sẽ chỉ áp dụng với doanh thu từ các sản phẩm KH&CN mới. Doanh nghiệp chỉ cần hoàn tất thủ tục bổ sung danh mục sản phẩm hình thành từ R&D để được hưởng ưu đãi tương ứng.

Đại diện Cục Thuế TP Hồ Chí Minh cho biết, các kiến nghị của doanh nghiệp liên quan đến việc miễn thuế TNCN cho tác giả, nhóm nghiên cứu khi thu nhập phát sinh từ quyền sở hữu trí tuệ đang được xem xét, bổ sung trong dự thảo sửa đổi Luật Thuế. Hiện cơ chế thuế mới chỉ áp dụng cho dự án đầu tư mở rộng, chưa bao gồm sản phẩm mới, nhưng sẽ được đồng bộ trong thời gian tới để doanh nghiệp KH&CN được hưởng nhiều ưu đãi hơn.

Ông Quốc nhấn mạnh: “Đổi mới sáng tạo giống như một dòng sông, đầu nguồn là nghiên cứu và phát triển (R&D). Đầu tư càng nhiều thì dòng chảy sáng tạo càng mạnh. Việt Nam cần tăng cường đầu tư cho R&D để tạo ra nguồn lực nghiên cứu bền vững”.

Có thể thấy, để đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực phát triển, cần một cơ chế tổng thể từ thuế, sở hữu trí tuệ đến đầu tư nghiên cứu. Những ưu đãi hiện nay mới chỉ là bước khởi đầu trong việc tháo gỡ “nút thắt” lâu nay của hoạt động KH&CN.

Vấn đề quan trọng hơn là triển khai hiệu quả: làm sao để doanh nghiệp dễ tiếp cận chính sách, rút ngắn thủ tục hành chính và có hướng dẫn cụ thể khi áp dụng miễn thuế cho các nhiệm vụ KH&CN. Khi chính sách đi vào thực tiễn, TP Hồ Chí Minh hoàn toàn có thể trở thành trung tâm khởi nguồn sáng tạo của khu vực phía Nam, nơi kết nối giữa nghiên cứu, doanh nghiệp và thị trường.