TP Hồ Chí Minh: Sáp nhập mở ra bốn trụ cột phát triển khoa học và công nghệ

Cơ hội mới cho đổi mới sáng tạo

Tại hội nghị, nhiều doanh nghiệp đặt câu hỏi và kiến nghị xoay quanh các vấn đề thực tiễn như chính sách hỗ trợ đầu tư, cơ chế định giá tài sản trí tuệ, mô hình sandbox cho startup đổi mới sáng tạo, quy trình đề xuất sáng kiến chính sách và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp KH&CN. Những trao đổi này không chỉ giúp tháo gỡ vướng mắc hiện tại mà còn góp phần định hình cơ chế phát triển KH&CN TP Hồ Chí Minh trong giai đoạn hợp nhất địa giới hành chính.

Ông Lê Quang Hiếu, đại diện Công ty TNHH Sao Đỏ, Chi nhánh CMS bày tỏ sự quan tâm: “Liệu quá trình sáp nhập các đơn vị, tổ chức hoặc địa phương có thực sự tạo ra động lực mới cho việc huy động và phân bổ nguồn lực phát triển KH&CN hay không?”.

Theo ông Nguyễn Mộng Giang, Phó Trưởng phòng Phát triển KH&CN (Sở KH&CN TP Hồ Chí Minh), sáp nhập không chỉ là việc hợp nhất địa giới hành chính mà là cơ hội tái cấu trúc toàn diện hệ thống quản trị phát triển KH&CN.

“Khi các nguồn lực từ con người, hạ tầng đến ngân sách được quy hoạch lại trên quy mô lớn hơn, việc kết nối và lan tỏa tri thức sẽ dễ dàng hơn, tạo nên sức bật mới cho đổi mới sáng tạo”, ông Giang nhấn mạnh.

Theo bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân, Phó Giám đốc Sở KH&CN TP Hồ Chí Minh, quá trình sáp nhập đang mở ra bốn trụ cột phát triển cho hệ sinh thái KH&CN của thành phố: Hoàn thiện thể chế và cơ chế tài chính như mở rộng các quỹ KH&CN, vườn ươm khởi nghiệp, cơ chế ưu đãi thuế và đầu tư; Phát triển hạ tầng khoa học hiện đại, đầu tư mạnh cho phòng thí nghiệm, trung tâm dữ liệu, khu công nghệ cao; Liên kết vùng và hợp tác quốc tế, thúc đẩy dòng chảy tri thức, nhân lực, công nghệ; Đào tạo chuyên sâu và thu hút nhân tài, xây dựng đội ngũ chuyên gia đầu ngành, gắn kết nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp.

Bà Trân cho rằng, khi bốn trụ cột này được vận hành đồng bộ, hệ sinh thái KH&CN TP Hồ Chí Minh sẽ phát triển bền vững, hiệu quả và có tính lan tỏa cao.

Hiện thành phố đang triển khai nhiều chính sách đặc thù nhằm tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho nghiên cứu, thử nghiệm và thương mại hóa công nghệ. Các Nghị quyết 19/2023 (về phát triển trung tâm nghiên cứu xuất sắc) và Nghị quyết 20/2023 (về hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo) đã mở ra cơ chế đầu tư linh hoạt, khuyến khích doanh nghiệp, viện nghiên cứu và tổ chức khoa học cùng tham gia.

TP Hồ Chí Minh cũng tiên phong áp dụng mô hình sandbox trong nhiều lĩnh vực như phương tiện bay không người lái, xe tự hành, đô thị thông minh… giúp doanh nghiệp thử nghiệm công nghệ mới trong môi trường an toàn, cởi mở, rút ngắn quá trình từ ý tưởng đến sản phẩm thương mại.

Bên cạnh đó, TP Hồ Chí Minh xem hạ tầng số và dữ liệu là nền móng cho phát triển KH&CN. Các dự án trung tâm dữ liệu quy mô lớn của CMC Telecom, Viettel và đề xuất siêu trung tâm dữ liệu AI của tập đoàn G42 (UAE) với vốn đầu tư hàng tỷ USD cho thấy thành phố đang thu hút mạnh mẽ nguồn lực xã hội vào lĩnh vực này.

Các khu chức năng như Khu Công nghệ cao, Khu Nông nghiệp công nghệ cao, Công viên phần mềm Quang Trung hay Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo (Sihub) đang dần hình thành mạng lưới “cực tăng trưởng công nghệ” của thành phố, nơi tri thức, đổi mới và công nghệ được lưu chuyển tự nhiên và hiệu quả.

Nhân lực là nền tảng cho đổi mới bền vững

Một trong những điểm sáng của TP Hồ Chí Minh là chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn đào tạo với thực tiễn sản xuất. Thành phố đang đẩy mạnh hợp tác giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp nhằm hình thành đội ngũ lao động có kỹ năng số, tư duy đổi mới và khả năng ứng dụng công nghệ toàn cầu.

Các chương trình đào tạo về trí tuệ nhân tạo (AI), an ninh mạng, công nghệ sinh học, vật liệu mới, cùng chính sách thu hút chuyên gia và nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài, đang giúp nâng cao chất lượng nhân lực KH&CN. Điều này không chỉ giúp thành phố tự chủ tri thức mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh vùng.

Dù sáp nhập mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ tập trung hóa nguồn lực vào các trung tâm lớn, khiến các địa phương nhỏ khó tiếp cận cơ hội, tạo nên “vùng lõm” phát triển. Để tránh điều này, các chuyên gia đề xuất chuyển hướng từ “tăng trưởng theo quy mô” sang “tăng trưởng theo chất lượng”, tức là phân bổ nguồn lực theo lợi thế và tiềm năng đặc thù của từng địa phương.

Theo Phòng Phát triển KH&CN, cần trao quyền tự chủ cho địa phương trong việc xác định chiến lược, lựa chọn lĩnh vực ưu tiên, huy động vốn và hợp tác nghiên cứu nhằm hình thành mạng lưới bổ trợ trong toàn vùng.

Ở góc độ nhân lực, các địa phương còn hạn chế cần được hỗ trợ bằng chính sách đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng mới, thu hút chuyên gia đầu ngành và liên kết các trường - viện - trung tâm đổi mới sáng tạo để chia sẻ tri thức và chuyển giao công nghệ.

Ông Kiều Huỳnh Sơn, đại diện Hội Doanh nghiệp Cơ khí - Điện TP Hồ Chí Minh thẳng thắn chia sẻ: “Nhiều đề tài hiện nay vẫn nặng tính hàn lâm, xa rời thực tế sản xuất. Doanh nghiệp mong được tham gia nhiều hơn vào quá trình xây dựng và nghiệm thu đề tài”.

Ông Sơn cho rằng, nếu chỉ “nể nang trong học thuật”, khoa học sẽ không thể phát triển thực chất. Hội không phủ nhận vai trò của giới nghiên cứu nhưng cần có cơ chế mở, nơi nhà khoa học và doanh nghiệp cùng làm, cùng đánh giá, cùng chịu trách nhiệm. Khi đó, đề tài mới bám sát thực tiễn, tăng giá trị ứng dụng và tạo động lực thực sự cho đổi mới sáng tạo.

Nhìn tổng thể, sáp nhập không chỉ là bài toán hành chính mà còn là cơ hội tái thiết toàn diện hệ sinh thái KH&CN TP Hồ Chí Minh. Nơi bốn trụ cột phát triển, thể chế linh hoạt và nguồn nhân lực chất lượng cao được đồng bộ hóa. Nếu tận dụng tốt cơ hội này, TP Hồ Chí Minh hoàn toàn có thể trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực Đông Nam Á trong những năm tới.