Trụ sở UBND TP Hồ Chí Minh. Ảnh tư liệu - minh họa: Mạnh Linh/Báo Tin tức và Dân tộc
Chuẩn hóa và nâng chất đội ngũ
Trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức cơ sở chính là “mắt xích” quyết định sự thành bại. Việc đầu tư vào đội ngũ cán bộ, đặc biệt là cấp cơ sở chính là "chìa khóa" để vận hành mô hình này trơn tru, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Sau nửa năm nhìn lại, có thể nhận diện rõ 3 "khoảng trống" lớn về năng lực đang tạo ra áp lực cho bộ máy hành chính tại Thành phố Hồ Chí Minh gồm: Năng lực quản trị, khả năng thích ứng công nghệ và áp lực quá tải “bào mòn” năng lực sáng tạo.
Bà Nguyễn Trường Nhật Phượng, Phó Chủ tịch HĐND Thành phố Hồ Chí Minh nhìn nhận, qua nửa năm vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, từ Thành phố đến từng xã, phường, đặc khu, mỗi cán bộ, công chức, viên chức đều nỗ lực để thích ứng, tự nâng cao trình độ nhằm hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao.
“Tuy nhiên vẫn còn những việc cần hoàn thiện hơn để có thể đáp ứng yêu cầu của người dân và doanh nghiệp. Thành phố cần cho cơ chế, chính sách để đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực chuyên môn cho nguồn nhân lực vận hành bộ máy chính quyền nhằm phát huy tốt nhất nguồn lực trong không gian phát triển mới’, bà Nguyễn Trường Nhật Phượng nêu rõ.
Do đó, Thành phố cần một “chiến lược” đào tạo lại quy mô lớn, tập trung vào kỹ năng quản trị đô thị hiện đại và công nghệ số. Chuyên gia Hành chính công, Thạc sĩ Nguyễn Tuấn Anh cho rằng, trong bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp hiện nay, lãnh đạo cấp xã được trao quyền mạnh mẽ hơn để quyết định nhiều vấn đề quan trọng của xã, phường. Do đó, họ cần được đào tạo chuyên sâu về năng lực tư duy và xử lý tình huống, khả năng kết nối và vận động quần chúng, kỹ năng điều hành bộ máy hành chính và phối hợp liên thông.
“Trong kỷ nguyên số, năng lực số không thể chỉ là tiêu chí bổ sung, mà cần trở thành tiêu chí bắt buộc đối với lãnh đạo cấp xã. Năng lực số của lãnh đạo cấp xã cần phải được đánh giá toàn diện từ kỹ năng sử dụng công cụ số đến khả năng phân tích dữ liệu phục vụ điều hành. Do đó, các lãnh đạo cấp xã cần được đào tạo nâng chuẩn năng lực số”, Thạc sĩ Nguyễn Tuấn Anh nêu rõ thêm.
Mặt khác, trong môi trường làm việc áp lực cao, khi hồ sơ chất “cao như núi” thì ưu tiên hàng đầu của công chức là hoàn thành đúng hạn để không bị trễ hẹn với người dân, dẫn đến lối làm việc máy móc, rập khuôn và ngại đề xuất cái mới bởi sợ phát sinh thêm việc hoặc rủi ro pháp lý. Áp lực công việc đang “bào mòn” tính sáng tạo của công chức.
Là công chức có hơn 9 năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực tài chính - ngân sách, chị Nguyễn Thị Mỹ Linh, Chuyên viên phòng Kinh tế Hạ tầng và Đô thị phường Thủ Đức (Thành phố Hồ Chí Minh) cho hay, hiện nay do công việc quá nhiều, cộng thêm áp lực về thời gian, tiến độ triển khai, khiến cho đội ngũ công chức không còn “khoảng trống” để sáng tạo.
“Chúng em đang phải nỗ lực rất lớn để thích ứng nhanh áp lực công việc. Qua thời gian, mọi việc sẽ vào quỹ đạo cùng với việc chuyển đổi số mạnh mẽ, công việc giảm bớt. Khi đó, chúng em sẽ có thời gian để nghiên cứu chuyên sâu về lĩnh vực phụ trách, đồng thời có thời gian sâu sát để hiểu địa bàn, từ đó “nuôi dưỡng” tính sáng tạo”, chị Linh tâm sự.
Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp, nhiều địa phương đã chủ động xây dựng các chương trình hành động, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng để chuẩn hóa và nâng chất đội ngũ cán bộ, công chức. Bí thư Đảng ủy phường Diên Hồng Lê Văn Minh nhấn mạnh, năm 2026 song song với việc triển khai các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, vận hành trơn tru bộ máy hành chính, phường cũng chú trọng tập huấn, đào tạo nâng cao năng lực số cho cán bộ, công chức, trang bị kiến thức chuyên sâu và năng lực điều hành, quản lý cho cán bộ, lãnh đạo nhằm đáp ứng những đòi hỏi trong giai đoạn mới.
Chủ tịch UBND phường Thủ Đức Nguyễn Thị Mai Trinh chia sẻ, năm 2026, phường đặt mục tiêu nâng tầm hơn nữa trong công cuộc chuyển đổi số để giúp tiết kiệm thời gian cho cán bộ, công chức. Đồng thời, địa phương chú trọng công tác tập huấn, bồi dưỡng để nâng cao trình độ, năng lực chuyên sâu cho đội ngũ, nhất là những kỹ năng để vận hành trơ tru “chính quyền số”, làm việc trên không gian mạng.
“Chính quyền thân thiện” từ cơ sở
Thành phố Hồ Chí Minh định hướng biến mỗi phường, xã thành một "phòng thí nghiệm" cải cách hành chính. Các mô hình như "Chính quyền thân thiện" hay "Tổ công tác giải quyết thủ tục tại nhà" không nên chỉ dừng lại ở mức áp dụng đơn lẻ một vài xã, phường mà cần khuyến khích nhân rộng, nhanh chóng tạo ra hiệu ứng về cải cách mạnh mẽ từ cấp cơ sở.
Thực tế ghi nhận, tại các phường, xã đang thực hiện mô hình “chính quyền thân thiện”, người dân không còn thấy những bảng nội quy khô khan hay những ô cửa ngăn cách. Thay vào đó là không gian làm việc mở, thân thiện, những nụ cười và sự niềm nở, nhiệt tình khi tiếp xúc với người dân.
Phường Thủ Đức với việc đưa vào hai robot lễ tân vừa cung cấp tờ khai, vừa phục vụ bánh, nước đã để lại ấn tượng sâu sắc cho mọi người dân và doanh nghiệp khi đến làm hồ sơ hành chính, ngay từ những ngày đầu vận hành. Hiệu ứng này sau đó được lan tỏa đến nhiều địa phương khác, trong đó phường Dĩ An, phường Bình Dương thiết lập quầy phục vụ điểm tâm cho người dân đến làm thủ tục bằng nguồn xã hội hóa.
Hay như phường Tam Thắng thực hiện việc gửi thư xin lỗi đến người dân khi có hồ sơ bị trễ hạn trả kết quả. Bà Bùi Thị Hạnh, Phó Giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công phường cho biết, trong năm 2025, phường ghi nhận có phát sinh 2 hồ sơ trễ hạn thuộc lĩnh vực đất đai. UBND phường đã gửi thư xin lỗi đến người dân. Đây là hành động thể hiện tinh thần cầu thị của chính quyền, thẳng thắn thừa nhận sai sót và tôn trọng thời gian, công sức của người dân. Trong thư xin lỗi cũng có kèm lý do trễ hạn và hẹn ngày trả kết quả cụ thể. Điều này giúp người dân chủ động hơn trong công việc, thay vì phải chờ đợi vô thời hạn.
Theo các chuyên gia hành chính công, việc chính quyền gửi thư xin lỗi đến người dân khi phát sinh hồ sơ trễ hạn là một bước tiến quan trọng trong lộ trình xây dựng chính quyền “phục vụ”. Đây không đơn thuần là một thủ tục hành chính mà là sự thay đổi về tư duy, chuyển từ cơ chế “xin cho - ban ơn” sang cơ chế phục vụ.
Người đứng đầu UBND Thành phố Hồ Chí Minh luôn truyền đi thông điệp xuyên suốt rằng, xây dựng bộ máy chính quyền tinh - gọn - mạnh, một nền hành chính hiện đại - thân thiện, nơi luôn đặt người dân và doanh nghiệp ở vị trí trung tâm để phục vụ.
Theo Tiến sĩ Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý Thành phố Hồ Chí Minh, mô hình “chính quyền thân thiện” khi được nhân rộng và phát huy hiệu quả trên toàn Thành phố chính là “mắt xích” quan trọng trong “phòng thí nghiệm” cải cách hành chính ở cơ sở. Khi người dân cảm thấy được tôn trọng và phục vụ, họ sẽ sẵn sàng đồng hành cùng chính quyền trong các chủ trương lớn hơn. Đây cũng chính là nền tảng để xây dựng “đô thị thông minh, chính quyền nhân văn” mà Thành phố Hồ Chí Minh đang hướng tới.
Nhìn lại sau nửa năm vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Thành phố Hồ Chí Minh đã bước đầu "giải mã" thành công “bài toán” quản trị siêu đô thị qua việc tinh gọn bộ máy và chuyển đổi số quyết liệt. Những kết quả về tốc độ xử lý hồ sơ, điều tiết nhân lực và xóa bỏ rào cản địa giới hành chính đã khẳng định tư duy quản trị năng động của đầu tàu kinh tế cả nước. Tuy nhiên, thực tiễn vẫn đặt ra yêu cầu cấp bách về việc lấp đầy các "khoảng trống" về đội ngũ và năng lực quản trị trong kỷ nguyên số. Sức mạnh của mô hình mới không nằm ở các quy trình trên giấy, mà phải được đo lường bằng sự hài lòng của người dân và đà bứt phá của doanh nghiệp.