Nến, hoa tươi và biểu ngữ được đặt tại hiện trường xả súng ở Atlanta. Ảnh: AP
Không phải vấn nạn của riêng nước Mỹ hiện nay, từ Anh đến Australia, báo cáo về những tội ác thù hận chống lại người Đông Nam Á và Đông Á đã gia tăng tại nhiều nước phương Tây trong thời gian đại dịch COVID-19 hoành hành. Ít nhất 11 người gốc Đông Á và Đông Nam Á đã phản ánh với kênh CNN về các trường hợp phân biệt chủng tộc và bài ngoại họ gặp phải. Chẳng hạn như việc mọi người xa lánh họ khi lên tàu, tấn công họ bằng lời nói và thậm chí là hành hung nghiêm trọng.
Trong năm 2020, một số chính trị gia phương Tây đã liên tục nhấn mạnh mối liên hệ giữa Trung Quốc với sự bùng phát dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19, cũng như đưa ra những luận điệu chống lại cường quốc châu Á này. Trước tình hình trên, những người gốc Đông Á và Đông Nam Á ngày càng trở thành mục tiêu của nạn phân biệt chủng tộc.
Việc nhiều quốc gia châu Âu, trong đó có Pháp, Đức và Bỉ, không thực hiện thu thập dữ liệu nhân khẩu học về sắc tộc vì lý do lịch sử, đã gây khó khăn cho việc đo lường chính xác quy mô của vấn đề này.
Tại Anh, số liệu về tội ác chống lại người châu Á do Cảnh sát Thủ đô London thống kế cho thấy trên 200 vụ việc đã xảy ra từ tháng 6-9/2020, tăng 96% so với cùng kỳ năm trước.
Peng Wang, giảng viên tại Đại học Southampton ở miền Nam nước Anh, cho biết anh đã bị nhóm 4 người đàn ông hành hung khi đang chạy bộ gần nhà trong một buổi chiều lạnh giá. Wang kể lại với CNN rằng khi bắt gặp anh ta, những người này đã hét lên những lời lẽ chế nhạo chủng tộc, trong đó có cả "virus Trung Quốc". Việc giảng viên 37 tuổi này dám quát lại họ đã khiến 4 người hung hăng chạy ra khỏi ô tô, đấm đá anh ngã xuống đất. Wang chỉ bị thương nhẹ ở mặt và chảy máu mũi, nhưng vụ tấn công khiến anh ấy lo lắng không muốn khỏi nhà, cũng như cuộc sống tương lai của mình ở Anh và sự an toàn của cậu con trai nhỏ.
"Những gì họ làm là không đúng chuẩn mực. Điều này không nên xảy ra trong xã hội ngày nay. Họ đối xử với tôi như một con vật", Wang nói. "Khi ông Donald Trump còn là Tổng thống Mỹ và ông ấy nói 'virus Trung Quốc, điều đó hoàn toàn sai lầm", anh nói thêm.
Cuộc thăm dò ý kiến được thực hiện vào tháng 6/2020 cho thấy 3/4 người gốc Hoa ở Anh từng là nạn nhân của nạn phân biệt chủng tộc. Trong cuộc tranh luận hồi tháng 10 về vấn đề phân biệt chủng tộc chống lại cộng đồng người Hoa và Đông Á tại Quốc hội, nhà lập pháp Đảng Dân tộc Scotland David Linden cho biết một số cử tri đã phản ánh về những vụ tấn công nhằm vào họ: nhà hàng của họ bị phá hoại và tẩy chay; bị đấm, đá, nhổ nước bọt vào người khi đang đi trên đường và thậm chí bị xúc phạm và đổ lỗi đã gây ra đại dịch COVID-19.
Bị gạt ra rìa dư luận
Khi COVID-19 lan đến châu Âu, các nhà hoạt động tại Tây Ban Nhà và Pháp bắt đầu nhận thấy một vấn đề. Những chiến dịch, chẳng hạn #NoSoyUnVirus (Tôi không phải virus) đã được lập ra để nâng cao nhận thức về sự gia tăng bạo lực đối với người châu Á.
Tháng 3/2020, Thomas Siu - người Mỹ gốc Trung Quốc - đã bị tấn công tàn bạo ở thủ đô Madrid của Tây Ban Nha, sau khi hai người đàn ông hét lên những lời chế nhạo chủng tộc với anh ta. Siu, khi đó đang là sinh viên, cho biết từ tháng 1-3 năm ngoái, anh đã bị xúc phạm 10 lần. Và lần đó, anh ta đã không nhịn nữa, thay vào đó là la mắng lại những kẻ xúc phạm. Nhưng những kẻ này không dừng lại. Họ xông đến đánh anh ta bất tỉnh.
Người thân của một nạn nhân trong vụ xả súng ở Atlanta đau buồn về nỗi mất mát mà họ phải hứng chịu. Ảnh: New York Times
Siu chia sẻ với CNN rằng anh đã phải nằm viện một tuần. “Tôi luôn biết chắc nạn phân biệt chủng tộc tồn tại ở đây mà những người khác không chịu thừa nhận”, anh nói.
Susana Ye, phóng viên người Tây Ban Nha 29 tuổi, đã làm một bộ phim tài liệu về nạn bài Trung Quốc tại quốc gia châu Âu này năm 2015. Cô khẳng định rằng tình trạng bạo lực nhằm vào người gốc Á ở Tây Ban Nha đã trở nên bình thường hóa cũng như không được báo chí địa phương phản ánh đúng thực chất. Cô nói: "Đối với nhiều phóng viên, đó không phải là vấn đề quan trọng. Họ không có quan điểm chống phân biệt chủng tộc và họ không biết về các cộng đồng ngoài cộng đồng của họ".
Susana Ye cho rằng một vấn đề gây trở ngại trong việc báo cáo về các tội ác thù hận ở Tây Ban Nha là rào cản ngôn ngữ. Không ít người lo sợ sẽ bị trục xuất về nước, trong khi thế hệ lớn tuổi lại có xu hướng giữ im lặng nếu bị tấn công.
Tác giả truyện tranh Quan Zhou Wu, sống ở Madrid, cũng đồng ý với quan điểm trên. Cô cho biết vụ xả súng ở Atlanta đã không xuất hiện trên trang nhất của báo chí Tây Ban Nha và chỉ là mẩu tin vụn. Một báo cáo năm 2019 của Chính phủ Tây Ban Nha cho thấy 2,9% công dân châu Á sống ở nước này là nạn nhân của tội ác thù hận. Chính phủ nước này vẫn chưa công bố số liệu năm 2020.
Tại Pháp, các nhà vận động cho biết đại dịch đã khiến cho cộng đồng người châu Á ở đây rơi vào hoàn cảnh khốn khổ. Sun-Lay Tan, người phát ngôn của tổ chức Security for All đại diện cho hơn 40 hiệp hội châu Á tại Pháp nhấn mạnh: "Kể từ năm ngoái, sự phân biệt chủng tộc đã trở nên công khai hơn. Mọi người nói rằng họ không thích người châu Á hoặc họ không thích Trung Quốc".
“Tốt đẹp hơn cho thế hệ sau”
Security for All ước tính trong năm 2019, cứ hai ngày lại xảy ra một sự vụ nhằm vào người châu Á chỉ riêng tại thủ đô Paris. Trong khi họ chưa có dữ liệu của năm 2020, ông Tan tiết lộ một số người bị đánh trọng thương ngay vào đêm Tổng thống Emmanuel Macron tuyên bố một đợt phong tỏa mới vào tháng 10 năm ngoái.
Bản thân ông Tan đã nếm trải sự bài ngoại đầu tiên ở Pháp là vào tháng 2 năm ngoái, khi một người đàn ông đứng dậy đổi chỗ trên tàu điện ngầm sau khi Tan ngồi xuống.
Ông nói với CNN: “Cha mẹ chúng tôi cũng gặp phải nạn phân biệt chủng tộc nhưng họ chấp nhận vì họ muốn hòa nhập với đất nước. Chúng tôi là thế hệ thứ hai của những người nhập cư ở Pháp, trách nhiệm của chúng tôi là lên tiếng và làm cho nước Pháp tốt đẹp hơn cho thế hệ tiếp theo".
Nhà làm phim Popo Fan, sống tại Berlin nhưng sinh ra ở Giang Tô (Trung Quốc), cho hay mọi thứ thật tồi tệ khi đại dịch nổ ra. Ông cảm thấy sợ hãi khi phải ra ngoài hoặc sử dụng phương tiện giao thông công cộng. Fan tâm sự: “Khi COVID-19 xuất hiện, tôi đã bị chỉ trích, tôi đã chửi thề trên tàu điện ngầm ở Berlin. Nhưng tôi có cảm giác phức tạp về điều đó bởi vì người tấn công tôi là một người nhập cư. Anh ta say rượu và có thể là người có thu nhập thấp.Tôi cảm thấy xã hội Đức đã không cho anh ta đủ nguồn lực hoặc giáo dục về sự đa dạng chủng tộc và sức khỏe cộng đồng”.
Ông từng nhiều lần trở thành mục tiêu bài ngoại ở trên đường phố Đức ngay cả trước khi bùng dịch. “Một người hét lớn vào mặt tôi rằng ‘Biến về Trung Quốc đi’. Trong khi cảnh sát lại nói với tôi rằng họ không thể can thiệp vào việc này”.
Vấn đề không chỉ xảy ra ở Mỹ và châu Âu. Một báo cáo hồi tháng 3 của Viện nghiên cứu Lowy (Australia) cho thấy hơn 1/3 người Australia gốc Hoa cảm thấy bị đối xử khác biệt hoặc ít ưu ái hơn vì nguồn gốc của họ trong năm qua. Và 18% nói rằng họ đã bị đe dọa hoặc tấn công vì là người gốc Trung Quốc.
Cảnh tượng một cụ ông người gốc Á bị đẩy ngã trọng thương tại Oakland, Mỹ hồi đầu năm ngoái. Ảnh: CBS
Bị kết tội
Trở lại với nước Anh, Kay Leong, sinh viên người gốc Singapore chia sẻ CNN rằng một người bán hoa hồng trên phố đã hét lên "coronavirus, coronavirus" với cô sau khi cô từ chối mua hoa.
"Tôi không đến từ Trung Quốc nhưng tôi tưởng tượng rằng tất cả người châu Á sẽ cảm thấy bối rối khi đề cập đến kiểu phân biệt chủng tộc này. Những lời lẽ phân biệt chủng tộc hay đe dọa này không còn mới mẻ đối với tôi. Tôi đã phải đối mặt với nó kể từ khi đến London để học đại học vào năm 2016", cô gái trẻ giãi bày.
Kate Ng, nhà báo mang hai quốc tịch Malaysia và Trung Quốc làm việc tại tờ The Independent, khẳng định những vụ tấn công bài ngoại ở Anh đã khiến cộng đồng người gốc Đông Nam Á tại đây cảm thấy ớn lạnh. “Tôi muốn ra ngoài khi đường phố đông người qua lại. Nhưng tôi tự hỏi liệu tôi có thể bị xúc phạm hay tấn công hay không? Nỗi sợ đó rất rõ ràng”.