Báo cáo cho thấy viễn cảnh xấu đi nhanh chóng đối với nền kinh tế thế giới trong bối cảnh giá lương thực, nhiên liệu và phân bón tăng.
Xe tiếp nhiên liệu tại một trạm xăng dầu ở Mississauga, Greater Toronto, Canada, ngày 4/3/2022. Ảnh minh họa: THX/TTXVN
Tổng thư ký UNCTAD Rebeca Grynspan cảnh báo: “Cuộc xung đột ở Ukraine gây ra một cái giá quá lớn về sự đau khổ của con người và đang gây ra những cú sốc cho nền kinh tế thế giới. Tất cả những cú sốc này đe dọa lợi ích đạt được trong quá trình phục hồi sau đại dịch COVID-19 và chặn con đường hướng tới phát triển bền vững.”
Ukraine và Nga có vị trí quan trọng trong thị trường thực phẩm nông nghiệp, chiếm 53% thương mại toàn cầu về dầu và hạt hướng dương và 27% thương mại toàn cầu về lúa mì. Có tới 26 quốc gia châu Phi, bao gồm một số quốc gia kém phát triển nhất, nhập khẩu hơn 1/3 lượng lúa mì của họ từ Nga và Ukraine.
Bà Grynspan nói: “Giá lương thực và nhiên liệu tăng cao sẽ ảnh hưởng đến những người dễ bị tổn thương nhất ở các nước đang phát triển, gây áp lực lên các hộ gia đình nghèo nhất dành phần thu nhập cao nhất cho lương thực, dẫn đến khó khăn và đói kém”.
Theo tính toán của UNCTAD, trung bình, hơn 5% trong giỏ hàng nhập khẩu của các nước nghèo nhất bao gồm các sản phẩm có khả năng bị tăng giá do xung đột. Tỷ lệ này là dưới 1% đối với các nước giàu hơn.
Nguy cơ bất ổn dân sự, thiếu lương thực và suy thoái do lạm phát không thể giảm bớt, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu và thế giới đang phát triển còn yếu ớt vì đại dịch COVID-19. Những tác động lâu dài của việc giá lương thực tăng cao là điều khó dự đoán, nhưng một phân tích của UNCTAD về dữ liệu lịch sử đã làm sáng tỏ một số xu hướng có thể xảy ra đáng lo ngại.
Báo cáo cho rằng có mối liên hệ giữa giá lương thực tăng đột biến và bất ổn chính trị. Ví dụ, chu kỳ hàng hóa nông sản trùng với các sự kiện chính trị lớn, chẳng hạn như bạo loạn lương thực 2007-2008 và Mùa xuân Arab 2011.
Các biện pháp hạn chế về không phận, sự không chắc chắn của nhà thầu và lo ngại về an ninh đang làm phức tạp tất cả các tuyến thương mại đi qua Nga và Ukraine.
Năm 2021, 1,5 triệu container hàng hóa đã được vận chuyển bằng đường sắt từ phía Tây Trung Quốc đến châu Âu. Nếu khối lượng vận chuyển bằng đường sắt container hiện nay được bổ sung vào nhu cầu vận tải biển Á-Âu, điều này có nghĩa là tuyến đường thương mại vốn đã tắc nghẽn sẽ tăng từ 5% đến 8%.
Báo cáo cho biết: “Do chi phí nhiên liệu cao hơn, nỗ lực định tuyến lại và năng lực hậu cần hàng hải bằng không, tác động của tình hình căng thẳng ở Ukraine có thể dẫn đến giá cước vận chuyển thậm chí còn cao hơn”. Sự gia tăng như vậy sẽ có tác động đáng kể đến nền kinh tế và các hộ gia đình.
Năm 2021, UNCTAD đã mô phỏng rằng việc tăng giá cước vận tải trong thời kỳ đại dịch đã làm tăng giá tiêu dùng toàn cầu lên 1,5%, “với những tác động đặc biệt quá mức đối với các nền kinh tế dễ bị tổn thương như các quốc đảo nhỏ đang phát triển, các quốc gia đang phát triển không giáp biển và các quốc gia kém phát triển nhất”.
Báo cáo UNCTAD cũng nhấn mạnh sự biến động tài chính gia tăng, thoái vốn phát triển bền vững, khiến chuỗi cung ứng toàn cầu phức tạp và tăng chi phí thương mại.