Giới chuyên gia cho rằng việc dừng thử nghiệm lâm sàng để đánh giá phản ứng phụ của vaccine là việc làm hoàn toàn bình thường. Ảnh: Bloomberg
Hãng Johnson & Johnson (J&J) của Mỹ ngày 13/10 đã ngừng tất cả hoạt động thử nghiệm lâm sàng với mẫu vaccine do hãng nghiên cứu, phát triển, trong đó có cả thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 mới được tiến hành ở Mỹ đầu tháng 9.
Quyết định được đưa ra sau khi một tình nguyện viên tham gia thử nghiệm ốm bệnh chưa rõ nguyên nhân. Hơn một tháng trước đó, công ty dược AstraZeneca PLC cũng đã phải tạm dừng thử nghiệm lâm sàng với mẫu vaccine do hãng này phối hợp với Đại học Oxford phát triển, cũng với lý do tương tự. AstraZeneca sau đó nối lại thử nghiệm tại Anh, nhưng vẫn chưa thực hiện ở Mỹ.
Hai vụ việc tạo ra những tác động không thuận đối với quá trình nghiên cứu, phát triển bốn mẫu vaccine ứng viên tiềm năng nhất do phương Tây tính đến thời điểm này. Triển vọng có vaccine vào cuối năm là điểm nhấn đặc trưng trong các chiến dịch tranh cử tại Mỹ, thắp lên hy vọng mở cửa quốc gia tại châu Âu và nhiều nơi trên thế giới. Nhưng sau diễn biến liên quan đến thử nghiệm của J&J, triển vọng này đang bị đặt dấu hỏi.
Hiện chưa biết việc ngừng thử nghiệm lâm sàng với vaccine của J&J diễn ra trong bao lâu. Nhưng bước trì hoãn này cho thấy phát triển vaccine là quá trình đầy thách thức và không hề dễ dàng. Thông thường, phải mất nhiều năm để đưa một vaccine từ phòng thí nghiệm ra phân phối trên thị trường. Nhưng trong đại dịch COVID-19, giới khoa học lại muốn hướng đến một khung thời gian cắt ngắn, tham vọng hơn.
Bác sĩ và giới phân tích đang theo dõi chặt chẽ những dấu hiệu về bất cứ tác động phụ tiêu cực nào vốn có thể làm phai nhạt hy vọng về một hay nhiều loại vaccine, để rồi từ đó phá tan triển vọng một bộ phận lớn dân số toàn cầu sẽ phát triển được cái gọi là miễn dịch cộng đồng. Ý tưởng hiện nay mới dừng lại ở việc tiêm ngừa vaccine cho cư dân sẽ bảo vệ được ngay cả những người không thể hoặc không được tiếp cận với vaccine thông qua việc chặn đứng đà lây lan của dịch bệnh.
Khẳng định chưa biết việc dừng thử nghiệm lâm sàng sẽ kéo bao lâu trước khi có kết quả điều tra và kết luận chính thức, nhưng giới chức y tế cũng cảnh báo rằng gia tăng nguy cơ phản ứng phụ từ tiêm phòng cũng có thể sẽ làm tăng số trường hợp mất an toàn với một số đối tượng, như phụ nữ mang thai hay trẻ em. Nó cũng làm giảm nhiệt tình, hào hứng của công chúng với chủ động đi tiêm chủng vaccine.
“Điều này đặt ra câu hỏi về khái niệm tổng thể liên quan đến miễn dịch cộng đồng và liệu có khả năng đạt được mục tiêu này hay không”, giáo sư Justin Stebbing thuộc chuyên ngành ung thư học tại Đại học Imperial London nhận định. Theo ông, cho đến thời điểm này vẫn chưa có đủ thông tin để trả lời câu hỏi đó.
Trong lịch sử, nhiều vaccine ứng viên đã thất bại ở tất cả các giai đoạn thử nghiệm khác nhau. Giao đoạn 3 thử nghiêm lâm sàng với vaccine COVID-19 được thiết kế nhằm bảo đảm có sự tham gia của 30.000 tình người, thậm chí nhiều hơn, trong đó có người sẽ được tiêm thử nghiệm, số khác lại dùng giả dược (placebos). Mục đích thử nghiệm là kiểm tra độ an toàn và hiệu quả của vaccine.
Số lượng người tình nguyện càng đồng sẽ làm tăng khả năng trường hợp ốm bệnh và phải tiến hành điều tra độc lập sau đó để đánh giá liệu các biểu hiện bệnh kia có liên quan gì đến vaccine hay không.
Liên quan đến việc J&J dừng thử nghiệm vaccine, Jared Holz, chuyên gia phân tích tại Jefferies cho rằng đây là điều không quá ngạc nhiên. Bởi hoạt động thử nghiệm lần này được tiến hành với tốc độ nhanh, số người tình nguyện tham gia lớn và luôn nằm dưới sự giám sát cao độ của các giới, trong bối cảnh đại dịch và cách thức chống đại dịch là chủ đề nhạy cảm.
Trung Quốc hiện có 4 vaccine ngừa COVID-19 đang được thử nghiệm lâm sàng giai đoạn cuối. Chính phủ Nga hồi tháng 8 vừa qua đã cấp phép cho mẫu vaccine Sputnik-V. Còn ở phương Tây, vaccine của J&J là một mẫu được đánh giá là có triển vọng nhất, một trong số ít vaccine thử nghiệm giai đoạn cuối, cùng với ứng viên khác do AstraZeneca, Moderna Inc. hay Pfizer Inc nghiên cứu phát triển.
J&J cho biết việc nghiên cứu tình trạng ốm bệnh của tình nguyện viên tham gia thử nghiệm lâm sàng sẽ được một ban đánh giá an toàn dữ liệu độc lập tiến hành. Ban này sẽ phải trả lời câu hỏi lý do ốm có liên quan đến vaccine hay không.