Tác động và nguy cơ
Hàng tiêu dùng được bày bán tại siêu thị Phúc Nguyên ở Bắc Kinh, Trung Quốc. Ảnh: TTXVN
Tuy nhiên, khi bước vào quý IV (giai đoạn cuối của chương trình áp dụng cho hàng gia dụng, thiết bị điện tử và xe điện), thì hiệu quả kích cầu đang dần suy yếu. Các chuyên gia cảnh báo, mức tăng trưởng tiêu dùng hiện tại chỉ là “vay mượn của tương lai”, khi người dân đã mua sắm trước thời hạn và không còn nhu cầu trong những tháng tới.
Bác sĩ Lisa Zhu, 36 tuổi, ở Bắc Kinh đã tận dụng tối đa chương trình trợ giá hàng tiêu dùng của chính phủ Trung Quốc trong năm nay, mua liền ba chiếc điều hòa và một máy giặt. Đây đúng là kiểu chi tiêu lớn mà giới hoạch định chính sách mong muốn để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khoảng 5%.
Tuy nhiên, cô nói: “Tôi không còn nhu cầu mua thêm đồ gia dụng nào nữa. Những thứ này có thể dùng được trong vài năm tới”.
Theo nhà kinh tế Hannah Liu của Tập đoàn Tài chính Nomura, chính sách này không giúp tăng thu nhập khả dụng của người dân, mà chỉ khuyến khích mua sắm trước nhờ giảm giá tạm thời - dẫn đến hiệu ứng “hậu trả giá”, tức là doanh số sẽ sụt giảm mạnh sau khi ưu đãi kết thúc.
Theo số liệu phía truyền thông nhà nước, trong 9 tháng đầu năm, doanh số tủ lạnh tăng 48,3% so với cùng kỳ 2024, xe điện tăng 34,9%, còn thiết bị nghe nhìn tăng 26,8%. Nhà kinh tế Larry Hu của Macquarie ước tính các khoản trợ giá này đóng góp khoảng 0,5 điểm phần trăm cho GDP năm nay.
Tuy nhiên, Tập đoàn Nomura dự báo doanh số thiết bị gia dụng có thể giảm tới 20% trong quý IV, còn doanh số ô tô giảm khoảng 2%, do người dân đã mua sắm sớm trong năm.
Chuyển hướng sang kích cầu dịch vụ
Tại tỉnh An Huy, nhân viên bán hàng Shi Xiaolan cho biết doanh số cửa hàng điện máy của mình đã giảm từ 13 triệu nhân dân tệ tháng 6 xuống chỉ còn 3 triệu vào tháng 7 và chưa có dấu hiệu phục hồi. “Khách hàng đã mua hết từ trước, nên hiện nay rất khó bán hàng”, cô nói.
Theo ông Robin Xing - nhà nghiên cứu kinh tế Trung Quốc của ngân hàng Morgan Stanley, Bắc Kinh có thể chuyển trọng tâm sang trợ giá cho ngành dịch vụ trong năm tới, như phát phiếu giảm giá ăn uống, du lịch hay giải trí. “Kích cầu dịch vụ sẽ giúp hạn chế tình trạng mua trước, đồng thời tạo thêm việc làm do lĩnh vực này sử dụng nhiều lao động”, ông Xing nhận định.
Tuy vậy, ông cho rằng Trung Quốc cũng cần thực hiện cải cách sâu hơn, chuyển từ mô hình tăng trưởng dựa vào sản xuất và đầu tư sang ưu tiên phúc lợi hộ gia đình và nâng cao an sinh xã hội.
Kêu gọi cải cách phúc lợi
Số liệu mới công bố cho thấy tốc độ tăng doanh số bán lẻ đang chậm hơn tăng trưởng chung của nền kinh tế, phản ánh tình trạng mất cân đối giữa cung và cầu nội địa. Tiêu dùng hộ gia đình của Trung Quốc hiện thấp hơn mức trung bình toàn cầu khoảng 20 điểm phần trăm GDP. Trong khi đầu tư chủ yếu vào hạ tầng và sản xuất lại cao hơn 20 điểm, khiến nền kinh tế vẫn phụ thuộc lớn vào xuất khẩu trong bối cảnh căng thẳng thương mại với Mỹ và phương Tây leo thang.
Ông Xing ước tính, nếu tăng mức đóng góp vào quỹ an sinh xã hội cho nông dân và lao động nhập cư từ mức tối thiểu 143 nhân dân tệ hiện nay lên khoảng 1,000 nhân dân tệ/tháng, tỷ trọng tiêu dùng trong GDP có thể tăng từ 40% lên 45% trong 5 năm tới - tương đương hơn 10.000 tỷ USD. “Đó là viễn cảnh lý tưởng, nhưng là con đường cần thiết nếu Trung Quốc muốn tái cân bằng tăng trưởng”, ông nói.
Tại thành phố Kinh Châu (tỉnh Hồ Bắc), ông Cheng Sha - chủ cửa hàng điều hòa - cho biết doanh số sụt giảm mạnh khi chương trình trợ giá sắp kết thúc. Ông nói: “Toàn thành phố đều khó khăn. Nhiều cửa hàng phải đóng cửa vì không còn khách. Nếu người dân không có tiền, thì mọi gói trợ giá đều vô nghĩa”.