Khuôn viên Đại học Harvard ở Cambridge, bang Massachusetts, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN
Theo hãng tin Reuters, phán quyết được đưa ra tại Boston của Thẩm phán Burroughs đánh dấu thắng lợi pháp lý lớn cho Harvard khi trường này tìm cách đạt được thỏa thuận để chấm dứt cuộc xung đột nhiều mặt với Nhà Trắng.
Harvard trở thành tâm điểm trong chiến dịch rộng khắp của chính quyền Mỹ khi sử dụng nguồn tài trợ liên bang để buộc các trường đại học Mỹ phải thay đổi. Ông Trump cho rằng các trường này đang bị chi phối bởi tư tưởng chống Do Thái và cực tả cấp tiến.
Chính quyền Mỹ đã hủy hàng trăm khoản tài trợ cấp cho các nhà nghiên cứu của Harvard với lý do trường không hành động đủ để xử lý tình trạng quấy rối sinh viên Do Thái.
Harvard đã khởi kiện, lập luận rằng chính quyền Tổng thống Trump đang trả đũa trường này và vi phạm quyền tự do ngôn luận sau khi trường từ chối yêu cầu của các quan chức phải cải tổ quản trị, tuyển dụng và chương trình học theo định hướng tư tưởng của họ.
Bà Burroughs, người được Tổng thống đảng Dân chủ Barack Obama bổ nhiệm, đồng tình và cho rằng mặc dù Harvard đã dung túng hành vi thù ghét quá lâu, nhưng chính quyền Tổng thống Trump đã lấy vấn đề chống Do Thái làm bình phong cho một cuộc tấn công có chủ đích, mang động cơ ý thức hệ nhằm vào những trường đại học hàng đầu của Mỹ.
Bà nói chiến dịch gây sức ép của chính quyền Mỹ đã dẫn tới việc chấm dứt trái luật các khoản tài trợ cho Harvard và trả đũa trường, vi phạm quyền tự do ngôn luận được Tu chính án thứ nhất Hiến pháp Mỹ bảo vệ.
Bà Burroughs nhấn mạnh nhiệm vụ của tòa án là bảo vệ tự do học thuật và đảm bảo rằng nghiên cứu quan trọng không bị chấm dứt tùy tiện và sai quy trình, ngay cả khi điều đó có nguy cơ khiến chính quyền tức giận.
Bà đã ngăn chặn chính quyền Mỹ chấm dứt hoặc đóng băng thêm khoản tài trợ liên bang cho Harvard và ngăn chặn chính quyền tiếp tục giữ lại các khoản chi trả trong những gói tài trợ hiện có hoặc từ chối cấp kinh phí mới cho trường.
Trong một tuyên bố, người phát ngôn Nhà Trắng Liz Huston cho biết sẽ kháng cáo phán quyết trên, nói rằng Harvard không có quyền hiến định để được nhận tiền thuế của dân và vẫn không đủ điều kiện nhận tài trợ trong tương lai.
Trong thông điệp gửi cộng đồng trường, Hiệu trưởng Harvard Alan Garber nói: “Phán quyết này khẳng định lập luận của chúng ta trong bảo vệ tự do học thuật, nghiên cứu khoa học quan trọng và những nguyên tắc cốt lõi của giáo dục đại học Mỹ”.
Ông Garber không đề cập tình trạng của các cuộc đàm phán dàn xếp với chính quyền Mỹ. Tuần trước, tại cuộc họp nội các, ông Trump nói muốn Harvard trả “không dưới 500 triệu USD” vì trường “đã rất tệ hại”.
Ông Garber nói rằng dù trường công nhận những nguyên tắc trọng yếu trong phán quyết của bà Burroughs, nhưng Harvard vẫn sẽ thận trọng trước bối cảnh thay đổi khi thực hiện sứ mệnh của mình.
Ba trường đại học nổi tiếng khác đã đạt thỏa thuận với chính quyền Mỹ, trong đó có Đại học Columbia. Hồi tháng 7, trường này đã đồng ý trả 220 triệu USD để khôi phục nguồn tài trợ nghiên cứu liên bang bị cắt vì cáo buộc trường đã để chủ nghĩa chống Do Thái lan rộng.
Tương tự, chính quyền Tổng thống Trump cũng hành động nhằm vào trường Harvard liên quan phong trào biểu tình ủng hộ Palestine bùng phát tại trường và nhiều đại học khác sau vụ Hamas tấn công Israel ngày 7/10/2023 và cuộc chiến của Israel ở Gaza.
Harvard nói đã thực hiện các biện pháp đảm bảo khuôn viên thân thiện với sinh viên Do Thái và Israel, thừa nhận họ từng phải chịu sự đối xử hung hăng và đáng lên án sau khi chiến tranh ở Gaza nổ ra.
Quyết định hủy tài trợ chỉ là một trong nhiều động thái mà chính quyền nhắm vào Harvard. Chính quyền cũng tìm cách cấm sinh viên quốc tế theo học; cảnh báo rút quy chế công nhận chất lượng của trường; mở đường cắt thêm kinh phí với cáo buộc Harvard vi phạm luật dân quyền liên bang.
Trong một vụ khác, Thẩm phán Burroughs đã ngăn chính quyền chặn Harvard tiếp nhận sinh viên quốc tế, vốn chiếm khoảng 1/4 số sinh viên của trường.
Harvard đã theo đuổi vụ kiện về tài trợ cùng với chi nhánh giảng viên thuộc Hiệp hội Giáo sư đại học Mỹ. Hiệp hội này phản đối ý tưởng nhà trường đạt thỏa thuận với ông Trump.
Luật sư Joseph Sellers và Corey Stoughton của nhóm này nói trong tuyên bố: “Chúng tôi hy vọng phán quyết này làm rõ với ban lãnh đạo Harvard rằng việc đem quyền lợi cộng đồng Harvard ra mặc cả trong một thỏa hiệp với chính quyền là không thể chấp nhận”.