Các thành viên lực lượng đối lập sau khi giành quyền kiểm soát thủ đô Damascus, Syria ngày 8/12/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Theo Đài phát thanh châu Âu tự do (RFE/RL) ngày 11/12, trong bối cảnh đầy biến động của cuộc nội chiến Syria, sự can thiệp quân sự của Nga từ năm 2015 đã tạo nên một bước ngoặt lớn. Vai trò của Nga không chỉ là cứu chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad khỏi nguy cơ sụp đổ, mà còn nhằm khẳng định sức mạnh địa chính trị của Moskva tại khu vực Trung Đông. Tuy nhiên, những diễn biến gần đây, với việc chế độ của Tổng thống Assad sụp đổ, đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của Nga tại Syria và chiến lược lâu dài của Điện Kremlin.
'Hoàn thành nhiệm vụ' và vai trò then chốt tại Syria
Tháng 5/2016, Tổng thống Vladimir Putin xuất hiện trong một buổi lễ tại Palmyra, Syria, nơi dàn nhạc Nga biểu diễn. Đây được xem như một khoảnh khắc "hoàn thành nhiệm vụ" của Moskva sau chiến dịch không kích quy mô lớn nhằm cứu chính quyền Tổng thống Assad. Trong vòng chưa đầy hai năm, Nga đã xoay chuyển cục diện chiến sự, giúp Chính phủ Syria giành lại phần lớn lãnh thổ từ tay các phe đối lập.
Thế nhưng, việc duy trì quyền lực của Tổng thống Assad không thể kéo dài. Việc chính quyền Assad mất quyền lực vào tháng 12/2024 trở thành một cú sốc lớn. Sự kiện này diễn ra chỉ trong vòng hai tuần – tốc độ khiến nhiều nhà phân tích so sánh với chiến lược ban đầu của Nga tại Ukraine, nơi Moskva từng kỳ vọng đạt được chiến thắng nhanh chóng.
Khi chính quyền Assad sụp đổ, truyền thông chính thống Nga tỏ ra khá im lặng. Truyền hình và báo chí lớn chỉ đề cập sơ lược hoặc tránh nhắc đến vai trò của Moskva trong cuộc khủng hoảng. Trên trang nhất của tờ Rossiiskaya Gazeta, một bài viết về hiệp ước an ninh giữa Nga và Belarus chiếm vị trí nổi bật, trong khi tin tức về Syria chỉ được đề cập bên lề.
Sự im lặng này phản ánh chiến lược truyền thông cẩn trọng của Nga. Việc Tổng thống Assad mất quyền lực có thể đặt ra những rủi ro về vị thế địa chính trị của Moskva tại Trung Đông. Một số tờ báo khác thì đổ lỗi cho chính phủ và quân đội Syria, mô tả lực lượng vũ trang nước này "tan rã mà không chịu chiến đấu", đồng thời nhấn mạnh sự "yếu kém" của giới lãnh đạo Syria.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov, trong một bài phát biểu tại Qatar, tiếp tục chỉ trích Mỹ và NATO, cáo buộc họ "sử dụng các nhóm khủng bố để đạt được mục đích địa chính trị". Tuy nhiên, chỉ một ngày sau, lập trường của Moskva thay đổi đột ngột khi Bộ Ngoại giao Nga xác nhận ông Assad đã tự nguyện rời bỏ quyền lực. Điều này cho thấy Nga muốn duy trì sự hiện diện tại Syria bất chấp những thay đổi chính trị.
Lý do đằng sau sự thay đổi chiến lược
Quyết định tách mình khỏi sự sụp đổ của chính quyền Assad được coi là thực tế. Moskva ưu tiên bảo vệ các căn cứ quân sự chiến lược tại Tartus và Khmeimim – những cơ sở giúp Nga duy trì ảnh hưởng tại Trung Đông và Địa Trung Hải. Ngoài ra, sự sụp đổ của chế độ Assad diễn ra quá nhanh, đặt ra tiền lệ nguy hiểm về việc một nhà lãnh đạo dường như vững chắc có thể bị lật đổ chỉ trong vài ngày.
Một số nhà phân tích nhận định rằng Điện Kremlin không muốn nhấn mạnh về vấn này vì lo ngại tác động tiêu cực đến xã hội Nga, đặc biệt khi Moskva đang đối mặt với áp lực quốc tế liên quan đến cuộc xung đột tại Ukraine.
Mặc dù Nga đang tìm cách duy trì ảnh hưởng, tương lai tại Syria vẫn bất định. Các cuộc đàm phán giữa Moskva và phe đối lập Syria, theo tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Nga, đang nhằm đảm bảo an ninh cho các căn cứ quân sự. Hãng thông tấn nhà nước TASS và RIA Novosti trích dẫn một nguồn tin từ Điện Kremlin cho biết những quan chức Nga đã "liên lạc với các đại diện của phe đối lập vũ trang Syria để đảm bảo an ninh cho các căn cứ quân sự và cơ sở ngoại giao của Nga trên lãnh thổ Syria". Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng sự sụp đổ của chính quyền Assad đã làm lung lay đáng kể vị thế của Nga tại khu vực.
Việc Syria rơi vào tay các phe đối lập thân phương Tây có thể làm suy yếu mục tiêu địa chính trị của Nga trong việc đối trọng với NATO và Mỹ. Tuy nhiên, Moskva có thể sẽ thích nghi bằng cách củng cố các liên minh khác tại khu vực, như với Iran hoặc các lực lượng thân Nga khác.
Như vậy, từ vai trò là nhà bảo trợ chính cho chính quyền Assad, Nga đang phải điều chỉnh chiến lược để thích nghi với thực tế mới tại Syria. Thay vì tập trung vào cá nhân ông Assad, Điện Kremlin dường như đang chuyển hướng sang việc bảo vệ lợi ích quân sự và chiến lược lâu dài tại khu vực.