Máy bay của hãng hàng không IndiGo, Ấn Độ. Ảnh: ANI/TTXVN
Trong một tuần đầu tháng 12, IndiGo đã hủy ít nhất 2.000 chuyến bay, làm đảo lộn kế hoạch đi lại của hàng chục nghìn người, từ kỳ nghỉ cuối năm đến các đám cưới. Hình ảnh hành lý chất đống tại các nhà ga, hành khách mệt mỏi chờ đợi lan truyền dày đặc trên mạng xã hội - những cảnh tượng hiếm thấy trong lịch sử hàng không Ấn Độ.
Theo hãng tin Reuters, nguyên nhân trực tiếp xuất phát từ việc IndiGo thiếu phi công, do hãng không chuẩn bị kịp cho các quy định mới giới hạn thời gian làm việc nhằm giảm mệt mỏi cho tổ bay, buộc phải hủy chuyến ồ ạt trong thời gian ngắn.
Suốt nhiều năm qua, IndiGo là biểu tượng của sự bùng nổ hàng không Ấn Độ, với mô hình giá rẻ, đúng giờ và mạng bay phủ rộng. Nắm khoảng 65% thị phần nội địa, hãng được xem là hiện thân cho giấc mơ đưa “người đi dép lê cũng có thể đi máy bay” - câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Narendra Modi khi nhắc tới tham vọng phổ cập hàng không.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng lần này diễn ra vào thời điểm nhạy cảm. Đối thủ lớn thứ hai là Air India - chiếm khoảng 27% thị phần và từng do chính phủ sở hữu tới năm 2022 - đang chịu áp lực lớn về chất lượng dịch vụ, đội bay già nua và bị giám sát chặt chẽ hơn sau vụ tai nạn nghiêm trọng hồi tháng 6 khiến 260 người thiệt mạng.
Lo ngại rủi ro từ “thế độc quyền mềm”
Các chuyên gia cho biết IndiGo và Air India (bao gồm cả Air India Express) đang kiểm soát tới khoảng 92% thị phần, tạo ra cấu trúc quyền lực tiềm ẩn nhiều rủi ro. Trên nhiều đường bay nối các thành phố nhỏ, IndiGo gần như độc quyền.
Chủ tịch Starair Consulting, ông Harsh Vardhan, cảnh báo rằng quy mô của IndiGo đã lớn đến mức mọi trục trặc vận hành đều có thể tạo ra rủi ro mang tính hệ thống cho toàn ngành. Ông cho rằng nếu một trong hai hãng lớn gặp sự cố nghiêm trọng, thị trường hàng không Ấn Độ có thể rơi vào hỗn loạn.
Quan điểm này cũng được cựu doanh nhân hàng không G.R. Gopinath - người sáng lập hãng giá rẻ Air Deccan - chia sẻ trong một bài bình luận đăng trên Economic Times. Ông viết rằng không một nền kinh tế nào có thể phát triển bền vững nếu để tình trạng độc quyền hay song quyền tồn tại trong những lĩnh vực then chốt.
Trước sức ép dư luận, chính phủ Ấn Độ đã nhanh chóng nới lỏng tạm thời các quy định về quản lý phi công nhằm giảm gián đoạn. IndiGo nhiều lần xin lỗi hành khách và cho biết hoạt động sẽ dần ổn định trong những ngày tới, song chưa công bố thiệt hại tài chính cụ thể.
Theo Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA), khoảng 174 triệu lượt hành khách đã bay từ và trong lãnh thổ Ấn Độ trong năm 2024, tăng 10% so với năm trước - cho thấy quy mô và tốc độ tăng trưởng rất cao của thị trường. Trong bối cảnh đó, việc quá phụ thuộc vào một số ít hãng lớn càng làm gia tăng rủi ro khi xảy ra sự cố.
Được thành lập năm 2006, IndiGo hiện sở hữu đội bay hơn 400 máy bay, chủ yếu là Airbus A320, khai thác hơn 2.000 chuyến mỗi ngày và phục vụ gần 380.000 hành khách. Dưới sự điều hành của CEO Pieter Elbers, hãng đạt doanh thu khoảng 9 tỷ USD và lợi nhuận hơn 800 triệu USD trong năm tài khóa gần nhất.
Dù các khoản hoàn tiền cho khách hàng mới ở mức khoảng 68 triệu USD, giới phân tích cho rằng tổn thất lớn hơn nằm ở uy tín. IndiGo từng xây dựng thương hiệu dựa trên cam kết đúng giờ, với tỷ lệ đúng giờ trung bình hơn 91% hồi tháng 7 - cao nhất tại sáu sân bay lớn ở Ấn Độ. Thế nhưng trong cao điểm khủng hoảng, con số này có lúc rơi xuống còn chưa đầy 4%.
Khủng hoảng của IndiGo gợi nhớ tới sự cố của Southwest Airlines tại Mỹ cuối năm 2022, khi gần 17.000 chuyến bay bị hủy, khiến hơn 2 triệu khách mắc kẹt và gây thiệt hại ít nhất 400 triệu USD.
Với Ấn Độ, đây là lời cảnh báo rõ ràng rằng tham vọng phát triển nhanh cần đi kèm đa dạng hóa và cạnh tranh lành mạnh, nếu không, cái giá phải trả có thể rất đắt.