Cờ Liên minh châu Âu tại trụ sở Ủy ban châu Âu ở Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN
Liên minh châu Âu (EU) và Azerbaijan vừa chính thức nối lại đàm phán về một Hiệp định Đối tác và Hợp tác mới, một động thái được đánh giá là "muộn còn hơn không" nhằm khôi phục mối quan hệ vốn đã lung lay. Thông báo này được đưa ra sau cuộc gặp quan trọng tại Baku giữa Đại diện cấp cao mới của EU về Chính sách Đối ngoại và An ninh, bà Kaja Kallas, và Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev.
Theo cổng phân tích thông tin News.az (Azerbaijan), hợp tác năng lượng và phát triển các hành lang giao thông là tâm điểm của cuộc thảo luận. Tuy nhiên, ý nghĩa chuyến thăm Baku của bà Kallas vượt xa những thỏa thuận kỹ thuật. Nó cho thấy một nỗ lực có chủ ý nhằm hàn gắn mối quan hệ đã trở nên căng thẳng dưới thời người tiền nhiệm Josep Borrell.
Khác với nhiều quốc gia thuộc chương trình Đối tác phương Đông của EU, Azerbaijan thể hiện chủ quyền thực sự và có tiềm lực kinh tế đáng kể. Azerbaijan sẵn sàng đưa ra các giải pháp và đóng góp thiết thực vào các mục tiêu chung, một kiểu đối tác mà châu Âu đang cấp thiết cần trong bối cảnh hiện tại.
Trong cuộc gặp với Tổng thống Aliyev, bà Kallas đã khẳng định rõ ràng rằng EU đánh giá cao mối quan hệ với Azerbaijan và mong muốn làm sâu sắc hơn nữa sự hợp tác này. Sự công nhận đó không chỉ là lời lẽ ngoại giao suông mà còn phản ánh nhận thức ngày càng tăng ở Brussels về vai trò quan trọng của Azerbaijan đối với lợi ích chiến lược của châu Âu.
Nếu những rào cản do ảnh hưởng của bên thứ ba được loại bỏ, có mọi cơ sở để tin rằng Azerbaijan và EU có thể quay trở lại chương trình nghị sự đầy tham vọng trước đây. Triển vọng cho mối quan hệ đối tác này là rất tươi sáng. Châu Âu, đang đối mặt với những thách thức nội tại và bên ngoài sâu sắc, cần một đối tác đáng tin cậy và có chủ quyền như Azerbaijan.
Tại cuộc họp, bà Kallas đã nhấn mạnh vai trò của Azerbaijan như một đối tác đáng tin cậy trong việc đảm bảo an ninh năng lượng cho châu Âu. Bà ca ngợi sự hợp tác thành công và hiệu quả giữa Azerbaijan và EU trong lĩnh vực năng lượng, một sự hợp tác trở nên đặc biệt quan trọng sau những nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung năng lượng của châu Âu, đặc biệt sau cuộc xung đột Nga - Ukraine.
Về phần mình, Tổng thống Aliyev đã trình bày chi tiết về những đóng góp của Azerbaijan vào an ninh năng lượng châu Âu, lưu ý rằng quốc gia này đang cung cấp khí đốt tự nhiên cho 10 quốc gia châu Âu, trong đó có 8 quốc gia thành viên EU. Ông nhắc lại rằng Azerbaijan là một trong những quốc gia tiên phong cung cấp khí đốt cho châu Âu, một thành tựu được xây dựng trên nền tảng nhiều năm lập kế hoạch và đầu tư bài bản.
Thành công của Hội đồng tư vấn Hành lang khí đốt phía Nam là minh chứng cho cuộc đối thoại hiệu quả giữa Azerbaijan và EU. Bên cạnh nhiên liệu hóa thạch, Azerbaijan còn mang đến những cơ hội đáng kể trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là tiềm năng năng lượng gió và nguồn năng lượng khổng lồ nhưng chưa được khai thác ở Biển Caspi.
Cuộc gặp tại Baku cũng đề cập đến vai trò then chốt của Azerbaijan trong sự phát triển của Hành lang Trung tâm (còn gọi là hành lang giữa), tuyến đường xuyên Á-Âu quan trọng kết nối Trung Á với châu Âu, và một dự án đầy hứa hẹn nhằm vận chuyển điện năng từ Trung Á đến các thị trường châu Âu, góp phần củng cố kết nối khu vực.
Những con số thống kê đã tự nói lên câu chuyện. Năm 2024, kim ngạch thương mại giữa Azerbaijan và EU đạt khoảng 20 tỷ USD. Động lực tăng trưởng này tiếp tục trong năm 2025: chỉ trong hai tháng đầu năm, thương mại song phương đã tăng trưởng ấn tượng 40,1% so với cùng kỳ năm 2024. Xuất khẩu của Azerbaijan sang EU tăng 40,7%, trong khi nhập khẩu từ EU tăng 36%. Riêng trong tháng 1 và tháng 2, các nước EU chiếm tới 74,6% tổng kim ngạch xuất khẩu và 11,7% kim ngạch nhập khẩu của Azerbaijan.
Những con số này không chỉ phản ánh mối quan hệ thương mại chặt chẽ mà còn cho thấy sự phụ thuộc lẫn nhau ngày càng sâu sắc, một yếu tố quan trọng sẽ ảnh hưởng đến việc hoạch định chính sách trong tương lai của EU.
Nền tảng cho mối quan hệ đối tác này đã được xây dựng từ lâu. Thỏa thuận ban đầu giữa Azerbaijan và EU được ký kết vào năm 1999. Các cuộc đàm phán cho một thỏa thuận toàn diện mới đã bắt đầu từ năm 2017 và trong nhiều năm qua, đã đạt được sự đồng thuận về gần 90% các vấn đề được thảo luận. Chỉ còn một số ít lĩnh vực, chủ yếu liên quan đến chính sách thương mại và kinh tế, vẫn chưa tìm được tiếng nói chung.
Tại cuộc họp báo chung với bà Kallas ở Baku, Bộ trưởng Ngoại giao Azerbaijan Jeyhun Bayramov bày tỏ lạc quan rằng hợp tác mới có thể được mở rộng hơn nữa, tạo tiền đề cho một mối quan hệ hướng tới tương lai dựa trên lợi ích chung thay vì những tính toán chính trị ngắn hạn, mang lại sự ổn định cho khu vực.