Trẻ em xếp hàng chờ nhận bữa ăn miễn phí do Chương trình Lương thực LHQ tài trợ tại Harare, Zimbabwe. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN
Hiện chưa có quốc gia nào có thể bù đắp được xuất khẩu lúa mỳ của Nga và Ukraine, vốn chiếm 1/3 nguồn cung trên toàn cầu. Điều này khiến việc tìm kiếm nguồn cung lương thực có nguy cơ trở thành vấn đề chính trên thế giới trong một năm tới.
Hai năm trước, Giám đốc Chương trình Lương thực thế giới (WFP) David Beasley đã cảnh báo khoảng 270 triệu người trên toàn thế giới đang đứng trên bờ vực của nạn đói do đại dịch COVID-19. Giờ đây, Liên hợp quốc (LHQ) cảnh báo do ảnh hưởng của chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine, một số quốc gia đang đứng trước nguy cơ thiếu lương thực trầm trọng như Haiti, Yemen. Ông David Beasley Giám đốc Chương trình Lương thực thế giới (WFP) cho rằng thế giới sẽ nhận thấy rõ quy mô thực sự của vấn đề này vào mùa Thu.
Nga và Ukraine là những nước sản xuất ngũ cốc hàng đầu của thế giới, chiếm khoảng 30% sản lượng lúa mỳ và 17% sản lượng ngô, 32% lúa mạch và 75% dầu hướng dương. Các quốc gia Bắc Phi và Trung Đông phụ thuộc nhiều nhất vào nguồn cung cấp ngũ cốc từ Nga và Ukraine. Tuy nhiên, các quốc gia phương Tây cũng gặp khó khăn.
Khó khăn về hậu cần trên biên giới với Romania, Hungary, Slovakia và Ba Lan, khiến Ukraine chỉ có thể xuất sang châu Âu 600.000 tấn ngũ cốc/tháng, thay vì 5 triệu tấn ngũ cốc/tháng như trước đây. Từ ngày 15/2 đến ngày 30/6, Nga dự định bán ra nước ngoài tới 11 triệu tấn ngũ cốc, bao gồm 8 triệu tấn lúa mỳ. Các biện pháp trừng phạt của phương Tây hầu như không ảnh hưởng đến mặt hàng này, song gần 90% lượng ngũ cốc được vận chuyển ra thị trường nước ngoài qua cảng Novorossiysk, và phần lớn các tuyến hàng hải ở Biển Đen bị đóng cửa. Theo ước tính của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), xuất khẩu lúa mỳ từ Nga và Ukraine sẽ giảm 7 triệu tấn, tức là giảm 12% so với mùa trước. Lo ngại về nguy cơ thiếu hụt nguồn cung đã đẩy giá ngũ cốc vào giữa tháng 3 lên mức cao nhất kể từ năm 2008.
Trước khi xung đột xảy ra, Ukraine nhận 75% dầu diesel từ Nga, phần còn lại được cung cấp bằng đường biển, song các tuyến đường hàng hải đã bị đóng cửa. Việc thiếu hụt dầu diesel cần thiết cho máy móc nông nghiệp khiến nước này khó bắt đầu vụ gieo trồng mùa Xuân. Bộ trưởng Nông nghiệp Ukraine Mykola Solskyi ngày 4/4 đã xác nhận tình trạng này, đồng thời cảnh báo rằng xung đột tiếp diễn có nguy cơ dẫn tới giá cả leo thang trên toàn thế giới.
Hạn hán ở Canada và Mỹ đã đẩy giá lượng thực lên cao trong năm ngoái. Tình hình địa chính trị căng thẳng đã làm tăng nhu cầu về ngũ cốc. Cộng đồng quốc tế lo ngại rằng Nga sẽ không thể chuyển giao các lô hàng ngũ cốc cho khách hàng, dẫn đến tăng giá lương thực. Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO) chỉ ra rằng việc bù đắp hoàn toàn cho sự vắng mặt của Ukraine trên thị trường ngũ cốc bằng nguồn cung từ các nước khác là một nhiệm vụ không khả thi. Trong mọi trường hợp, chi phí sản xuất sẽ tăng, và điều này sẽ gây ra một đợt tăng giá mới.
Theo chuyên gia công nghiệp Leonid Khazanov, phương Tây không nên áp đặt trừng phạt Nga, bởi châu Phi và Đông Nam Á sẽ phải đối mặt với nạn đói và bất ổn do giá lương thực tăng mạnh.